Alle aspecten van het organiseren zoals strategie, structuur, systemen, cultuur én hun onderlinge samenhang. De geselecteerde artikelen verschaffen inzichten, voorbeelden en succesfactoren van geslaagde organisatieontwerpen en slimme bedrijfskundige inzichten.
Organisatieontwerp is meer dan organisatiestructuur. Wat zijn de basisprincipes en succesfactoren van geslaagde organisatieontwerpen? Inzichten en ervaringen.
Organisatie-ontwerp: uitdaging en kans
De uitdaging is een organisatieontwerp waarin structuur, cultuur, systemen en strategie elkaar aanvullen en versterken. Het organisatieontwerp bepaalt hoe klanten de organisatie ervaren, hoe medewerkers hun rol invullen en bestuurders hun verantwoordelijkheid nemen. Benut de dynamiek ven het juiste ontwerp. Het biedt de condities voor betrokkenheid en resultaatverbetering.
Hoe het organisatieontwerp verbeteren
Uw organisatieontwerp slim inrichten wordt steeds belangrijker. Hier volgen vijf manieren. De vijf manieren overlappen elkaar. Ze hebben gemeen dat telkens gekozen wordt voor een netwerk van relatief autonome en resultaatverantwoordelijke eenheden. Zie Stop met managen, ga ontwerpen!
1. Organisatieontwerp als netwerk
Organisaties 'vernetwerken'. Het worden netwerken van relatief zelfstandige eenheden vaak ook vervlochten met de netwerken van leveranciers en afnemers. Zie onze pagina's over Netwerkorganisaties en over Samenwerking tussen Organisaties.
De netwerkorganisatie leent zich ook voor sociale innovatie. 'Meer verantwoordelijkheid bij de uitvoering', 'grotere resultaatgerichtheid van onderdelen' en 'meer wendbaarheid', sluiten er goed op aan. Zie De grootmeesters van ons vak over ‘agile organiseren'.
Een samenvatting van de hierover vergaarde inzichten en ervaringen vindt u onder Innovatief organiseren. Dit type organisatie scoort ook goed bij innovatie: Innovatie succes voor 75% door sociale innovatie.
De vernetwerking van organisaties wordt gefaciliteerd door digitale hulpmiddelen. Dit kan leiden tot de platformisering.
2. De platformorganisatie
De nieuwe media en de online mogelijkheden zijn van groot belang. Geen organisatie kan zich daaraan onttrekken. De volgende items tonen de experimenteerdrift en nieuwe mogelijkheden.
Platformorganisaties
De platformorganisatie is een opvallende verschijning. Ze heeft haar basis in de online mogelijkheden en heeft in korte tijd een krachtige, volgens velen zelfs disruptieve positie verworven.
De trend is dat steeds slimmere platforms een toenemend deel van de economische bedrijvigheid pakken. Met hun algoritmes zijn platforms een alternatieve vorm om arbeid te organiseren. Dit betekent ook een toenemend beroep op on-demand beschikbare ZZP’ers. "Waar nodig verenigen zzp’ers zich in teams voor een aanbesteding of om met elkaar een complex project uit te voeren. Men vindt elkaar bijvoorbeeld via Part-up of in nog te vormen communities. Aan de vraagzijde vinden opdrachtgevers gemakkelijker 'the right (wo)man for the job' door het grotere aanbod en de betere matching, vaak ondersteund door reviews van voorgaande klanten."
Aldus is er de constatering dat in de Gig economy de definitieve doorbraak van de ZZP’er en het einde van de traditionele organisatie, nabij is. Zie:
- On demand organiseren en algoritmisch managen - De organisatie van de toekomst kondigt zich al aan. Wat doen de traditionele organisaties?
- Opkomst van communities van zelfstandige professionals - Waarom zzp’ers zich met elkaar verbinden in de gig economy
3. Start-ups en organisatieontwerp
Bij een ander organisatieontwerp past ook ander gedrag. Succesvolle start-ups laten daar iets van zien. Ze onderscheiden zich door vindingrijkheid, snelheid, andere vormen van samenwerking en het vermogen tot innoveren.
"Wendbaarheid, technisch vernuft en gevoel voor klant of doelgroep; dat zijn de factoren die bepalen of je stap voor stap verder komt. Budgetten ramen, businessplannen opstellen en met veel experts en belangrijke mensen hierover vergaderen: allemaal tijdverspilling! Nog erger: het zijn garanties om te falen. Het elan, de fut, de inspiratie, de wendbaarheid, de creativiteit, de daadkracht en de bevlogenheid werk je hiermee het raam uit." Bron: Interview met 'serial entrepreneur' Boris Veldhuijzen van Zanten.
Meer info: Denk als een startup – Het is aanpassen of uitsterven - Hoe omgaan met de toenemende transparantie en de versnelling van verandering.
4. Organisatieontwerp en design
Het is zover. ‘Design’ slaat nu definitief over naar organisaties. Het claimt een breed terrein van toepassingen vanuit de principes 'Alles draait om de klant' en 'Alleen de eindgebruiker telt'. De volgende artikelen geven een idee. Eerst nog een raadselachtige bewering als voorzet:
'Organization design eats strategy & systems for breakfast and culture & structure for lunch!'
- Competing by design Managers verzaken op organisatie inrichting
- Serious Game designer? Game design vereist een ontwerp met een beperkt aantal regels en een grote handelingsvrijheid voor de spelers. Precies het type organisatie dat we meer dan ooit nodig hebben!
- Van design principes naar design organisaties
- Design is de sleutel bij veranderproces - Strategisch Design als nieuwe management-tool
5. Zelforganisatie én sturing versterken met het organisatieontwerp
Een opbouw van relatief kleine eenheden met een eigen resultaatverantwoordelijkheid zien we steeds vaker. Dit roept onvermijdelijk de vraag op hoe die verantwoordelijkheid en benodigde zelforganisatie te realiseren zijn. Ook het vraagstuk van horizontale samenwerking en coördinatie dringt zich op.
Sturing is belangrijk; wél een vorm die autonomie en eigen verantwoordelijkheid niet plat slaat. Het betreft een vorm van sturing waarbij aspecten van het organisatieontwerp zoals structuur, systemen, cultuur en strategie elkaar aanvullen en versterken. Daarmee wordt de basis gecreëerd voor een krachtige positieve dynamiek. In kleine organisaties wil dat nog wel eens lukken. Zodra organisaties groeien zien we dat men hier niet goed op let. Drie voorbeelden:
1. Men pleit voor samenwerking maar individuele beoordelingen en individuele targets zetten de toon.
2. Een technisch bedrijf legt de besluitvorming lager in de organisatie maar richting en kaders zijn vager dan ooit.
3. Een directielid: ‘Zelfsturende teams zijn het helemaal, we gaan die snel uitrollen in onze organisatie.’
Voelt u de tegenstrijdigheden in deze maatregelen. Zo haalt u de fut uit de organisatie.
Als de samenhang tussen de organisatieprincipes zoek is, haalt dit veel kracht uit de organisatie. De mensen geloven het wel of worden cynisch. Het is juist de kunst alle kracht en menselijke energie te bundelen en te focussen op resultaatverbetering en doelstelling. Het is onmiskenbaar dat de ene organisatie daar beter in is dan de andere.
Zowel de zelforganisatie als de sturing versterken is de sleutel. Soms blijkt een gezonde interne concurrentie tussen eenheden heel goed te combineren met vormen van coördinatie en samenwerking. Sommige coöperaties in de land- en tuinbouw zijn bijvoorbeeld gekenmerkt door EN individueel ondernemerschap van de aangesloten leden EN centrale sturing & samenwerking. Netwerk- en platformorganisatie evolueren soms ook deze kant uit. Het Chinese Haier is daar een sterk voorbeeld van,
De volgende 3 artikelen verschaffen inspirerende concepten en ervaringen.
- Nieuw organiseren
Hoe is het met de wisselwerking tussen technische, organisatorische en andere factoren. Werken ze elkaar tegen of versterken ze elkaar juist? - Concurrentiekracht en innovatief organiseren
Hoe organiseren zodat strategie, structuur, systemen en cultuur elkaar aanvullen en versterken in hun uitwerking op gedrag, houding en samenwerking. - Puzzelstukjes: uw organisatie in balans?
Organisaties zijn legpuzzels. Het grote geheel bestaat uit talloze losse stukjes die aan elkaar passen. Alhoewel: 'aan elkaar passen'?
De kracht van het organisatieontwerp
Sommige organisaties maken een zodanig gebruik van bovenstaande ontwerpprincipes dat hun positie steeds sterker wordt. Dit zijn organisaties gekenmerkt door een krachtige dynamiek naar een steeds sterkere positie in hun markt. In de zorg is Buurtzorg.nl een voorbeeld, in de industrie VDL. Meer voorbeelden zijn te vinden bij Innovatief organiseren en Sturen op Verantwoordelijkheid. Zie ook: Uw organisatie voldoende wendbaar? Een buitengewoon krachtig voorbeeld is het Chinese bedrijf Haier: De Haier casus - Nieuw Organiseren als Concurrentie-monster.
Je zou denken dat dergelijke organisatievormen razendsnel overgenomen worden. Vergeet het maar. Een andere organisatievorm vereist ander gedrag. Dat is andere koek. De opkomst van netwerk-organisaties is voor menige 'oude' organisatie een bedreiging.
Organisatie-ontwerp. Meer inzichten, ervaringen tips
De kennisbank-pagina Netwerkorganisatie verschaft aanvullende informatie. Veel organisaties vernetwerken zelfs tot over de grenzen van de eigen organisatie heen tot diep in de afhankelijkheids-ketens waarbinnen de organisatie functioneert. In dit verband past ook de pagina Samenwerking tussen organisaties.
De essentie
De essentie is kort samen te vatten met de volgende boodschap: Realiseer een organisatie waarin autonomie en resultaatverantwoordelijkheid zijn verankerd. Een netwerk organisatie biedt daartoe de beste mogelijkheden. Versterk zowel de zelforganisatie als de sturing. Koester de eenvoud en focus op klant en doelgroep.
Auteur: Prof. dr. Willem Mastenbroek
