01
B

Organisatieontwerp

Organisatieontwerp is meer dan organisatiestructuur. Denk aan: ‘de menselijke maat’, ondernemerschap en minder bureaucratie.

Het organisatieontwerp omvat alle aspecten van het organiseren zoals strategie, structuur, systemen, cultuur én hun onderlinge samenhang. De geselecteerde artikelen verschaffen inzichten, voorbeelden en succesfactoren van geslaagde organisatieontwerpen.

Hoe maak je een stevig organisatie-ontwerp?

Organisatieontwerp omvat alle aspecten van het organiseren zoals strategie, structuur, systemen, cultuur én hun onderlinge samenhang. Denk ook aan de filosofie achter het ontwerp over elementen als 'de menselijke maat', concurrentiekracht, ondernemerschap, betrokkenheid, reductie van complexiteit, innovatie, duurzaamheid, 'het Rijnlandse Model' en sociale innovatie.

De uitdaging is een organisatieontwerp waarin structuur, cultuur, systemen en strategie elkaar aanvullen en versterken.

Het ontwerp van uw organisatie bepaalt hoe klanten uw organisatie ervaren, hoe medewerkers hun rol invullen en bestuurders hun verantwoordelijkheid nemen. Voor het waarmaken van uw ambities, moet uw organisatie-ontwerp aansluiten bij uw strategie, primair proces en eisen van stakeholders, bijvoorbeeld door uw activiteiten zo te organiseren dat de klant centraal staat.

Vijf typen organisatieontwerp

Uw organisatieontwerp slim inrichten wordt steeds belangrijker.

Voor het 'Wat en Hoe' van een slimmer organisatieontwerp, zie Waarom we niet zonder structuur kunnen. En Stop met managen, ga ontwerpen!

Elk ontwerp kent een eigen dynamiek. Laat die dynamiek voor u werken als fundament voor betere resultaten. Het betreft soms disruptieve organisatievormen die de concurrentiekracht aanjagen.

De vijf typen overlappen elkaar. Er zijn ook organisaties die op de golven van meerdere typen succes boeken. Menige platform organisatie is daar een goed voorbeeld van.

1. Organisatieontwerp als netwerk

Organisaties 'vernetwerken'. Het worden netwerken van relatief zelfstandige eenheden vaak ook vervlochten met de netwerken van leveranciers en afnemers. Zie onze pagina's over Netwerkorganisaties en over Samenwerking tussen Organisaties.

De netwerkorganisatie leent zich ook voor sociale innovatie. 'Meer verantwoordelijkheid bij de uitvoering', 'grotere resultaatgerichtheid van onderdelen' en 'meer wendbaarheid', sluiten er goed op aan. Zie De grootmeesters van ons vak over ‘agile organiseren'.
Een samenvatting van de hierover vergaarde inzichten en ervaringen vindt u onder Innovatief organiseren. Dit type organisatie scoort ook goed bij innovatie: Innovatie succes voor 75% door sociale innovatie. 

De vernetwerking van organisaties wordt gefaciliteerd door digitale hulpmiddelen. Dit kan leiden tot de platformisering.

2. De online media en de platformorganisatie

De nieuwe media beïnvloeden de communicatie binnen en tussen organisaties. Geen organisatie kan zich daaraan onttrekken. Deze ontwikkeling is nog in volle gang. De volgende items tonen de experimenteerdrift en nieuwe mogelijkheden.

Platformorganisaties
De platformorganisatie is een opvallende verschijning. Ze heeft haar basis in de online mogelijkheden en heeft in korte tijd een krachtige, volgens velen zelfs disruptieve positie verworven.

De trend is dat steeds slimmere platforms een toenemend deel van de economische bedrijvigheid pakken. Met hun algoritmes zijn platforms een alternatieve vorm om arbeid te organiseren. Dit betekent ook een toenemend beroep op on-demand beschikbare ZZP’ers. "Waar nodig verenigen zzp’ers zich in teams voor een aanbesteding of om met elkaar een complex project uit te voeren. Men vindt elkaar bijvoorbeeld via Part-up of in nog te vormen communities. Aan de vraagzijde vinden opdrachtgevers gemakkelijker 'the right (wo)man for the job' door het grotere aanbod en de betere matching, vaak ondersteund door reviews van voorgaande klanten."
Aldus is er de constatering dat in de  Gig economy de definitieve doorbraak van de ZZP’er en het einde van de traditionele organisatie, nabij is. Zie:
- On demand organiseren en algoritmisch managenDe organisatie van de toekomst kondigt zich al aan. Wat doen de traditionele organisaties?
- Opkomst van communities van zelfstandige professionals - Waarom zzp’ers zich met elkaar verbinden in de gig economy

3. Start-ups en organisatieontwerp

Start-ups bekommeren zich doorgaans heel weinig om het organisatieontwerp. Al doende ontstaan bij de 'overlevers' vormen van ordening en sturing die inspireren voor een werkzaam organisatieontwerp speciaal voor organisaties die sneller willen groeien en innoveren. Succesvolle start-ups onderscheiden zich door vindingrijkheid, snelheid, andere vormen van samenwerking en het vermogen tot innoveren.

"Wendbaarheid, technisch vernuft en gevoel voor klant of doelgroep; dat zijn de factoren die bepalen of je stap voor stap verder komt. Budgetten ramen, businessplannen opstellen en met veel experts en belangrijke mensen hierover vergaderen: allemaal tijdverspilling! Nog erger: het zijn garanties om te falen. Het elan, de fut, de inspiratie, de wendbaarheid, de creativiteit, de daadkracht en de bevlogenheid werk je hiermee het raam uit." Bron: Interview met 'serial entrepreneur' Boris Veldhuijzen van Zanten.

Meer info: Denk als een startup Het is aanpassen of uitsterven - Hoe omgaan met de toenemende transparantie en de versnelling van verandering in vrijwel alle sectoren.

4. Organisatieontwerp en design

Het is zover. ‘Design’ slaat nu definitief over naar organisaties. Het claimt een breed terrein van toepassingen vanuit de principes 'Alles draait om de klant' en 'Alleen de eindgebruiker telt'. De volgende artikelen geven een idee. Eerst nog een raadselachtige bewering als voorzet:

'Organization design eats strategy & systems for breakfast and culture & structure for lunch!'

5. Zelforganisatie én sturing versterken met het organisatieontwerp

Een opbouw van relatief kleine eenheden met een eigen resultaatverantwoordelijkheid zien we steeds vaker.  Dit roept onvermijdelijk de vraag op hoe die verantwoordelijkheid en benodigde zelforganisatie te realiseren zijn. Ook het vraagstuk van horizontale samenwerking en coördinatie dringt zich op.
Sturing is belangrijk; wél een vorm die autonomie en eigen verantwoordelijkheid niet plat slaat. Het betreft een vorm van sturing waarbij aspecten van het organisatieontwerp zoals structuur, systemen, cultuur en strategie  elkaar aanvullen en versterken. Daarmee wordt de basis gecreëerd voor een krachtige positieve dynamiek. In kleine organisaties wil dat nog wel eens lukken. Zodra organisaties groeien zien we dat men hier niet goed op let. Drie voorbeelden:
1. Men pleit voor samenwerking maar individuele beoordelingen en individuele targets zetten de toon.
2. Een technisch bedrijf legt de besluitvorming lager in de organisatie maar richting en kaders zijn vager dan ooit.
3. Een directielid: ‘Zelfsturende teams zijn het helemaal, we gaan die snel uitrollen in onze organisatie.’
Voelt u de tegenstrijdigheden in deze maatregelen. Zo haalt u de fut uit de organisatie.

Als de samenhang tussen de organisatieprincipes zoek is, haalt dit veel kracht uit de organisatie. De mensen geloven het wel of worden cynisch. Het is juist de kunst alle kracht en menselijke energie te bundelen en te focussen op resultaatverbetering en doelstelling. Het is onmiskenbaar dat de ene organisatie daar beter in is dan de andere.

Zowel de zelforganisatie als de sturing versterken blijkt de sleutel. Soms blijkt een gezonde interne concurrentie tussen eenheden heel goed te combineren met vormen van coördinatie en samenwerking. Sommige coöperaties in de land- en tuinbouw zijn bijvoorbeeld gekenmerkt door EN individueel ondernemerschap van de aangesloten leden EN centrale sturing & samenwerking.  Netwerk- en platformorganisatie evolueren soms ook deze kant uit. Het Chinese Haier is daar een sterk voorbeeld van,

De volgende 3 artikelen verschaffen inspirerende concepten en ervaringen.

  • Nieuw organiseren
    Hoe is het met de wisselwerking tussen technische, organisatorische en andere factoren. Werken ze elkaar tegen of versterken ze elkaar juist?
  • Concurrentiekracht en innovatief organiseren
    Hoe organiseren zodat strategie, structuur, systemen en cultuur elkaar aanvullen en versterken in hun uitwerking op gedrag, houding en samenwerking.
  • Puzzelstukjes: uw organisatie in balans?
    Organisaties zijn legpuzzels. Het grote geheel bestaat uit talloze losse stukjes die aan elkaar passen. Alhoewel: 'aan elkaar passen'?

Disruptieve organisatievormen

Sommige organisaties maken een zodanig gebruik van bepaalde ontwerpprincipes dat hun positie steeds sterker wordt. Opvallend zijn in dit verband de bedrijven die aandacht trekken met disruptieve technologie zoals Booking.com, Google en AirBnB. Maar het onderliggende organisatieontwerp speelt ook een rol. Zo'n grote rol dat organisaties die zich niet onderscheiden door disruptieve technologie wel degelijk over een disruptieve kracht kunnen beschikken. Het is dan de organisatievorm die het hem doet. Dit zijn organisaties gekenmerkt door een krachtige dynamiek naar een steeds sterkere positie in hun markt. In de zorg is Buurtzorg.nl een voorbeeld, in de industrie VDL.  Meer voorbeelden zijn te vinden bij Innovatief organiseren en Sturen op Verantwoordelijkheid. Zie ook: Uw organisatie voldoende wendbaar?  Een buitengewoon krachtig voorbeeld van de meeste recente ontwikkelingen verschaft het Chinese bedrijf Haier: De Haier casus - Nieuw Organiseren als Concurrentie-monster.

Je zou denken dat dergelijke organisatievormen razendsnel overgenomen worden. Vergeet het maar. Met een nieuwe technologie aan de gang gaan wil nog wel lukken; een nieuwe organisatievorm vereist ander gedrag. Dat is andere koek. Dat ondertussen nieuwe technologie volop gebruikt wordt in organisaties, staat wel vast. De opkomst van de platform-organisatie is voor menige 'oude' organisatie een bedreiging. De Haier casus laat zien hoe die bedreiging  heel concreet gestalte krijgt. Ook het volgende artikel stelt niet gerust: Gig economy - Het einde van de organisatie?

Organisatie-ontwerp: inzichten, voorbeelden, tips

Hier volgt een selectie van artikelen over de hierboven genoemde onderwerpen. Ook de meest recente bijdragen uit ManagementSite en de artikelen met de meeste reacties.
De kennisbank-pagina Netwerkorganisatie verschaft aanvullende informatie. Immers veel organisaties vernetwerken. Zelfs tot over de grenzen van de eigen organisatie heen tot diep in de afhankelijkheids-ketens waarbinnen de organisatie functioneert. In dit verband past ook de pagina Samenwerking tussen organisaties.

Trending

Creative Concept Of Workflow, Search Engine Optimization Or Brainstorming
Columns
Innovatief organiseren

Is uw organisatie voldoende wendbaar?

Drie radicale inzichten
dictus nicolai
12792
1
Gif-Walking-Bear
Boeken · Columns
Business model, verdienmodel

Het digitale platform: dé opstap voor innovatie

De opkomst van digitale platformen als succesvol businessmodel
Maurits Kreijveld
14486
0
whatsapp_AP
Columns
Internet en uw bedrijf

De App-groepjes organisatie

Het nieuwe organiseren in de praktijk
Rolf Sterk
19558
0
half
Cover stories
Besturen en organiseren

Halveer het hoofdkantoor

Stop de dynamiek naar uitdijende staven en meer complexiteit!
Petrosjan Damen
25548
4
machine
Columns
Organisatieontwerp

Hoe wordt de organisatie een gesmeerde machine?

Fuck the targets!
Jan de Jonge
9639
0
balans
Cover stories
Innovatief organiseren

Concurrentiekracht en innovatief organiseren

De balans sturing – zelforganisatie om krachten te bundelen
Willem Mastenbroek
29489
11
Nieuw organiseren en organisatieontwerp
Cover stories
Innovatief organiseren

Nieuw organiseren en organisatieontwerp

Doe het rigoureus, of doe het niet
Lenette Schuijt
21899
8
HNW: Andere sturing en structuur nodig. Ook anders leidinggeven.
Cover stories
Innovatief organiseren

De ‘catch-22’ van Het Nieuwe Werken

Andere sturing en structuur nodig. Ook anders leidinggeven.
Tjerk Potma
30316
10
Structuur terug op de shortlist - Een pleidooi voor meer aandacht voor organisatiestructuur in verandertrajecten
Columns
Organisatieontwerp

Structuur terug op de shortlist

Een pleidooi voor meer aandacht voor organisatiestructuur in verandertrajecten
Mark Nijssen
13775
2
Innovatief organiseren: besturing als evolutie
Columns
Organisatieontwerp

Besturing als Evolutie

Van Schaalvergroting naar Klein in Groot.
Willem Mastenbroek
18488
6

Tips & Tricks

omgeving
Columns
Organisatieontwerp

Van proceseigenaar naar procesleider

Een continu veranderende omgeving vraagt om een procesleider met visie
Peter Noordam
8557
1
shutterstock_28960612
Boeken · Columns
Innovatief organiseren

Heeft iemand de overhead nog nodig?

De overhead gaat terug naar de lijn-organisatie. Met veel ICT en meer zelfsturing.
Mark Huijben
9535
2
HOLACRAZY2
Actueel
Sturen op verantwoordelijkheid

Hoe organiseer je Holacracy?

Holacracy vraagt om discipline
Actueel MNGMNTST
13521
2
30-jaar
Columns
Lean management en werken

Nieuw: De agile ketengerichte organisatie

Andere manieren van organiseren verminderen de complexiteit.
Edwin Tuin
36788
2
dixie_jazz_5
Columns
Corporate communicatie

Let´s Jazz!

De verticale inrichting van de communicatie werkt belemmerend
Irma van Zand
5719
1
Optimalisatie
Columns
Ondernemerschap

Procesoptimalisatie en Organisatie visie

Waar begint procesoptimalisatie?
Haiko Neidig
10955
0
BigRock-4
Columns
Fusie

Schaalvoordelen: waarom gelooft men er nog in? (1)

De zoektocht naar goedkoper loopt steeds via dezelfde route
Hans Doorenspleet
7878
3
Vier puzzelstukken die leiden tot Customer Excellence - Proces - Resultaatgericht sturen - Midden Management - Gedrag
Columns
Continue resultaatverbetering

Vier puzzelstukken die leiden tot Customer Excellence

Proces - Resultaatgericht sturen - Midden Management - Gedrag
Freek Hermkens Management Pro
13947
1
Competing by design - Managers verzaken op organisatie inrichting
Columns
Concurrentiekracht

Competing by design

Managers verzaken op organisatie inrichting
Brechtje Kessener
4447
0
Haai
Columns
Klantgerichtheid

Klacht: “Onze stafafdeling wordt gemeden door de lijn”

Diagnose: waar zit de toegevoegde waarde?
Raimond van der Zee
20418
8

Auteurs die meeschrijven aan Organisatieontwerp

Zie alle