Opkomst van communities van zelfstandige professionals

Het aantal zzp’ers blijft groeien. De autonomie en flexibiliteit onder werkenden neemt toe, maar de behoefte aan verbinding blijft. Nieuwe communities van zelfstandige professionals ontstaan, zowel online als offline. Ze vervullen niet alleen een belangrijke sociale functie; deelname aan de juiste community kan ook economisch voordeel opleveren en je (digitale) reputatie versterken in de nieuwe economie.

Groeiend leger zzp’ers

Voordat we een blik werpen op het leven van de zzp’er in de veranderende economie, eerst maar even de cijfers. Uit grootschalig onderzoek van McKinsey blijkt dat in de VS en Europa 20 tot 30 procent van de beroepsbevolking zelfstandig werkt. Onderzoeksbureau Intuit voorspelt dat in 2020 ongeveer 40 procent van de Amerikaanse werkzame beroepsbevolking actief is als freelancer. In Nederland is deze trend ook zichtbaar. Uit de cijfers die de KvK in februari 2018 publiceerde blijkt dat het aantal zzp’ers (parttime zzp’ers niet meegerekend) in 2017 met 5% is gegroeid tot 927.319. In 2013 waren dit er circa 700.000. Kortom: het aantal zzp’ers blijft groeien.

Iedereen zelfstandig in de gig economy?

Het is niet ondenkbaar dat tijdelijke inhuur de norm wordt

Verregaande digitalisering leidt tot toenemende transparantie en dalende transactiekosten, waardoor het makkelijker en efficiënter wordt om werk en mens te matchen per activiteit of gewenst resultaat. Straks hebben we niet langer één baan, maar bestaat onze carrière uit een aaneenschakeling van vele klusjes en projecten (eerder beschreven in het artikel ‘Gig economy: geen vaste banen maar losse klusjes’). In zo’n ‘gig economy’ spelen online platforms in toenemende mate een rol in het bemiddelen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Bekende voorbeelden zijn Uber (taxirit), Helpling (schoonmaak) en Deliveroo (maaltijdbezorging). Maar ook in de zakelijke dienstverlening winnen dergelijk platforms aan terrein: Catalant geeft corporates toegang tot meer dan 40.000 business experts, Comatch verbindt onafhankelijke consultants aan adviesprojecten en via LegalDutch kunnen organisaties een individuele advocaat inschakelen.

 De eenzame professional

De gig economy biedt enerzijds een aantrekkelijk perspectief: als autonome werker op flexibele basis aan de slag voor verschillende opdrachtgevers. Maar er zijn ook serieuze risico’s: ongebreidelde marktwerking kan leiden tot een maatschappij van ‘ieder voor zich’ en een ‘race to the bottom’ voor velen. Het eenzame bestaan van de gig worker is bloemrijk beschreven in een artikel in The New Yorker. In dit verhaal fungeert een anonieme klusjesman, ingehuurd via het online platform Taskrabbit, als hoofdpersoon. Een vakman met goede reviews, die op afroep voor een vriendelijk bedrag wat schilderijen komt ophangen. Klinkt prima. Toch schuilt in deze vrije jongen een verhaal van (professionele) eenzaamheid: “He rarely met other taskers, he said; there were no colleagues in his life with whom he could share experiences and struggles. The flexibility was great, if you had something to be flexible for. “The gig economy is such a lonely economy,” he told me. He left his drill behind after he finished the work, but I was out when he returned the next day to get it. I never saw him again.”

Alleen is maar alleen

Uiteindelijk zijn we ten diepste sociale wezens, die verbinding zoeken met hun soortgenoten: het weekend bespreken op maandagmorgen, collegiale intervisie bij een lastige klus of gezamenlijk meedingen naar een aanbesteding. Traditionele organisaties vervullen deze functie niet langer voor zzp’ers. Van de nieuwe matching platforms hoef je het ook niet te verwachten: zij communiceren via een app, gestuurd door een algoritme. De gemeenschapszin onder professionals blijft echter onverminderd aanwezig. De KvK Zzp-dynamiek Jaaroverzicht 2017 laat zien dat 47 procent van de zzp’ers weleens samenwerkt met andere partijen. De redenen voor samenwerking: het delen van kennis en vaardigheden (30%), het delen van kennis en vernieuwing (23%), het opbouwen van een netwerk (18%), het realiseren van schaalvoordelen (15%) en gezamenlijke acquisitie (13%). Mensen met dezelfde behoeften of interesses verenigen zich, als vanzelf. Er ontstaan nieuwe sociale verbanden, zowel online als offline, die kameraadschap bieden in een (potentieel) kille gig economy. Deze nieuwe sociale verbanden krijgen onder andere vorm in online communities en coworking spaces.

Online communities

Tijd en plaats bieden geen beperking meer om nieuwe mensen te leren kennen. Het wereldwijde web heeft gezorgd voor een nieuwe ‘derde plek’

Traditioneel was dit het café, de boekwinkel of de bibliotheek; een plek waar je tijd doorbracht naast thuis en op je werk. Online communities zijn ook zo’n ‘derde plek’ geworden. Van de zogenaamde cyber groupies, die elkaar uitsluitend online treffen, geeft vijftig procent aan dat ze in de community nieuwe contacten hebben gemaakt, zo blijkt uit een artikel van het Pew Research Center. Als belangrijke redenen om deel te nemen aan online communities wordt genoemd: het bespreken van problemen en het aanknopen van persoonlijke relaties. Een sprekend voorbeeld zijn de Uber- en Lyft-chauffeurs die elkaar opzoeken in online gemeenschappen. Ze werken alleen, maar delen op o nofficiële fora hun kennis, geven adviezen en waarschuwingen en beantwoorden elkaars vragen.

Een ander voorbeeld zijn de communities rondom het platform Fiverr. Op Fiverr kun je jezelf als freelancer aanbieden aan mogelijke opdrachtgevers. De klussen die je kan aanbieden variëren van webdesign tot muziekproductie. Fiverr heeft een speciaal forum ingericht voor alle aangesloten freelancers. Daar kunnen ze terecht om elkaar te helpen en desgewenst relaties op te bouwen. In de community ontstaan zelfs nieuwe initiatieven. Zo bracht Kutiman (een Youtube musicus) 24 andere muzikanten op Fiverr online bij elkaar om een nieuwe muziekproductie te maken. Het resultaat getiteld Inner Galactic Lovers is op Youtube te beluisteren.

Op de virtuele ontmoetingsplekken geven werkers elkaar ook tips met betrekking tot discipline en tijdmanagement. Uit onderzoek naar onder andere Amazon Mechanical Turk (een online marktplaats met taken voor kenniswerkers) blijkt dat zzp’ers ‘communities of practice’ inzetten om elkaars moreel hoog te houden. Ze delen er hun doelen en sporen elkaar aan om die ook daadwerkelijk te halen. Binnen deze communities zijn kleinere clubjes mensen actief die elkaar wijzen op lucratieve taken. Ze mailen of bellen met elkaar als er taken op het platform binnenkomen die geschikt zijn voor hun collega-zzp’ers.

Coworking spaces

Naast online communities, is ook een nieuw soort fysieke communities in opkomst. Er is een groeiend aantal zogenaamde coworking spaces die inspringen op de toename van het aantal zzp’ers. Oude gebouwen waar zich voorheen traditionele organisaties huisvestten, zijn omgetoverd tot broeinesten van zelfstandig ondernemers. Denk bijvoorbeeld aan B.Amsterdam, dat startte in het voormalige hoofdkantoor van IBM en inmiddels 40.000 m2 werkruimte biedt aan zelfstandigen en startups. Het bekendste voorbeeld in Nederland is Seats2meet: door het gehele land hebben ze locaties waar je als zzp’er terecht kunt om te werken. Bovendien kun je andere zzp’ers ontmoeten, en voor koffie en een koekje is gezorgd. Ook een organisatie als WeWork heeft stevig ingezet op gedeelde kantoorruimtes. Het eerder genoemde Fiverr werkt maar wat graag samen met WeWork, omdat ze weten dat een groot deel van hun freelancers deze ruimtes betrekken. Naast het virtuele platform is de coworking space ook een ‘derde plek’ geworden. De aanbieders van coworking spaces springen hier ook slim op in. Wework organiseert regelmatig community evenementen voor de freelancers op hun locaties. In veel coworking spaces is een communitymanager aangesteld om iedereen wegwijs te maken, netwerkborrels te organiseren en mensen met elkaar in contact te brengen. Net als online communities voorzien coworking spaces in een sociale behoefte. Uit een enquête onder deelnemers in een coworking space blijkt dat 87% er zit voor de sociale contacten, en 83% geeft aan zich minder eenzaam te voelen nadat ze zich hebben aangesloten.

Community als onderscheidend vermogen

De verhouding tussen werk en leven zal er straks anders uit gaan zien. Het vaste dienstverband wordt zeldzamer, de individuele (digitale) reputatie steeds belangrijker (zie daarover bijvoorbeeld het artikel ‘Wie krijgen werk in de On Demand Economie?’). Hoe onderscheid je jezelf van de massa? En met welke groep(en) identificeer je jezelf?

Naar verwachting zal steeds meer clustering van talent gaan plaatsvinden in online communities en coworking spaces. Disciplines die logischerwijs bij elkaar passen (bijvoorbeeld marketing en communicatie) zullen samen fysieke en digitale plekken gaan innemen. Professionals in product development en research gaan in dezelfde gebouwen werken, waar de benodigde technische apparatuur beschikbaar is voor iedereen.

De kosten van deze apparatuur hoeven maar een keer gemaakt te worden en zijn verdisconteerd in de huurprijs van een werkplek. Social enterprise Spacecubed in Australië biedt al speciale coworking spaces aan partijen die werkzaam zijn in de olie- en gasindustrie (Corehub) en heeft ruimtes en werkplekken ingericht specifiek voor het ontwikkelen van elektronische en mechanische producten (Solder).

Dit soort plekken van gezamenlijkheid worden de constante factoren in het flexibele bestaan van de zelfstandige professional.

In de toekomst wordt jouw waarde als professional mede bepaald door de communities waar je onderdeel van uitmaakt

Deze ontwikkeling is al zichtbaar: een coworking space als Tech Quarters (TQ) wordt nauwkeurig samengesteld door organisator The Next Web. Je komt er alleen in aanmerking voor een plek, als je een warme aanbeveling hebt van een van de aanwezige deelnemers. Onderdeel uitmaken van zo’n netwerk, wordt een kwaliteitscriterium op basis waarvan opdrachtgevers de juiste professional selecteren.

Auteurs: Leonard Millenaar, Peter Staal