Goed vergaderen; wat komt daarbij kijken? Valkuilen, handvatten en instrumenten. Tips en tricks voor effectiever vergaderen! Een selectie van modellen, inzichten en praktijkervaringen.
In alle organisaties op elke uur van de dag vergaderen mensen met elkaar om problemen op te lossen en besluiten te nemen. Velen hebben een hekel aan vergaderen. Het schiet niet op en het resultaat is onbevredigend.
Hoe beter vergaderen?
De nieuwe modellen van vergaderen hebben gemeen dat ze pragmatisch en oplossingsgericht zijn. Beter met kleine stapjes in de goede richting dan blijven kletsen zonder resultaat.
-
Doen wat werkt
Interessant is het zogenoemde 'oplossingsgericht werken'. Men gaat op zoek naar situaties waarin voor het betreffende probleem al met een oplossing is gewerkt. Daarmee gaat men dan verder. Niet iets overdoen wat elders zich al bewezen heeft. Aan de gang!
-
Agile / Scrum en Lean trajecten
Deze verschaffen duidelijke aanwijzingen voor continue stapjes in de goede richting. De vergadertijd wordt beperkt; staand vergaderen wordt normaal, concrete acties en elkaar onderling aan durven spreken op gemaakte afspraken zijn standaard. Weg met vrijblijvend geklets. Simpele vergaderprincipes! Zoals: We houden het concreet, het gaat om de voortgang, al doende leren we. En na 40 minuten stoppen we met vergaderen. Holacracy omvat dezelfde regels maar gaat nog een stapje verder.
-
Het start-up model
Dit wordt gebruikt bij het vergaderen over innovatie, businesscase of verdienmodel. Het is een manier om vaart te maken. Ingrediënten zijn: Creativiteit en diversiteit. Experimenteren met prototypes. 'Learning by doing.' Stapsgewijs voortgang boeken. 'Act fast, fail fast, learn fast.' Kortom: De wijsheid zit in DOEN.
Nergens in organisaties botst het nut zo vaak met mogelijke verspilling als bij vergaderingen.
Toch zijn vergaderingen noodzakelijk om samenwerking en coördinatie te bereiken. Misschien kun je de frequentie verminderen door gebruik van technologie en informeel overleg, uitbannen kun je ze niet. Dan is dus de vraag: hoe kan je er meer uithalen en tijdverlies voorkomen?
“If you had to identify, in one word, the reason why the human race has not achieved, and never will achieve, its full potential, that word would be ‘meetings.’” Dave Berry
Is er een model dat houvast geeft? We zullen het moeten doen met de hierboven vermelde vergaderprincipes van agile, scrum, lean en start-up. Ze geven in ieder geval richting en enig houvast
Ja maar bij ons wordt het telkens een chaos. We zijn blij als de baas de knopen doorhakt en we weer aan het werk kunnen.' Het enige model dat orde in de chaos schept vind u in Dynamische Oordeelsvorming als management-tool. Het is een model gebaseerd op ritme en polariteit. Velen denken dan 'La maar'. Ten onrechte.
Zo gaat vergaderen beter, tips en tricks
- Meerwaarde
Vergader alleen als een vergadering een bepaalde meerwaarde biedt. Nodig alleen mensen uit die direct betrokken zijn bij de onderwerpen van een vergadering. Niet iedereen hoeft bij elk agendapunt aanwezig te zijn. Nodig alleen mensen uit van wie u een bijdrage kunt verwachten. Streef ernaar om met maximaal 5 tot 8 mensen te vergaderen.
Hoe het aantal dus zo klein mogelijk. Het is ook afhankelijk van de voorzitter: hoeveel mensen kan de voorzitter/leidinggevende aan? Dit is afhankelijk van gezag, persoonlijke competentie en ondersteuning.
Bespreking van majeure veranderingen vereisen de aanwezigheid van een groot aantal betrokkenen, andere onderwerpen en urgenties vragen eerder een handvol. Afhankelijk van het doel zijn dit vuistregels:
Informatieoverdracht: onbeperkt
Brainstorming: 6-10
Discussie: minder dan 15
Planning: 8-10
Besluitvorming: 3 tot 6 - Frequentie
Pas de frequentie van de vergadering aan het doel aan. Vergader alleen als er onderwerpen zijn om over te vergaderen, verval niet in de routine van wekelijkse (maandelijkse) vergadering. - Tijdstip
Het tijdstip is belangrijk. Meestal zijn alle medewerkers geneigd sneller te vergaderen als de vergadering later in de middag, met een duidelijke deadline wordt gepland. Belangrijke vergaderingen kunnen het best ’sochtends plaatsvinden als mensen fris en energiek zijn. Laat het einde samenvallen met het begin van de lunch of met het einde van de werkdag.
Maar het is geen uitgemaakte zaak. De meerwaarde van het tijdstip hangt ook af van factoren als het soort vergadering, of alle aanwezigen in hetzelfde kantoor werken, de beslissingsbevoegdheid, op welke manier je techniek gebruikt voor het plannen en leiden van de vergadering, beschikbaarheid, en ga zo maar door. - Optimale duur
Zorg dat de vergadering strak gepland blijft. Begin op tijd en houd ook vast aan de eindtijd. Mensen lijken het beste zich te kunnen concentreren in tijdblokken van 45 minuten. Zorg na drie kwartier voor een (korte) onderbreking en, als een vergadering langer duurt dan 2x drie kwartier, voor een substantiële pauze. Stel voor elk agendapunt een bepaalde tijdsduur vast. Zie erop toe dat die niet wordt overschreden. In elk geval: maak een tijdsplanning en hou daaraan vast. - Focus
Haal het sociale aspect uit de vergadering. Als een vergadering ook een ontmoetingsmoment is: organiseer een (vrijdagmiddag)borrel of een gezamenlijke lunch om hieraan tegemoet te komen. Zonder het sociale aspect wordt er sneller en effectiever vergaderd.
Tijdens een vergadering moeten alle deelnemers gefocust zijn en actief deelnemen. Schakel mobiele telefoons uit. Of beter nog: neem ze niet mee in de vergaderzaal. Zo zijn er geen vervelende ringtones en geestelijk afwezige mail-checkers. - Voorzitter
Vaak is de leidinggevende de voorzitter. Dat is niet altijd de beste voorzitter, al was het maar omdat hij of zij vaak zelf ook een duidelijke inhoudelijke mening heeft. Meepraten en voorzitten kan niet tegelijkertijd. Bepaal daarom van tevoren wie een punt of een vergadering het beste zou kunnen voorzitten, maar ga niet democratisch rouleren. Niemand wordt er gelukkig van als er iemand voorzit die het eigenlijk niet wil en niet kan. De goede voorzitter zorgt dat een vergadering snel en tot ieders tevredenheid verloopt. Misschien is een onafhankelijke voorzitter een oplossing.
Probeer als voorzitter om strak te sturen op het beantwoorden van een centrale vraag. En laat niet toe dat er wordt afgeweken van het onderwerp of het verbreed wordt. Haal kemphanen uit elkaar en regeer met autoriteit. - Voorbereiding
Stuur vooraf de agenda-/actiepunten en de besluitenlijst van de vorige keer naar alle deelnemers. Zo kan iedereen zich voorbereiden. Als de deelnemers goed zijn voorbereid, worden de discussies veel interessanter. - Specifiek
Wees zo specifiek mogelijk over het doel. Als er al een agenda is, staat daar soms een algemeen onderwerp op. Bijvoorbeeld: ‘jaarplan’ of 'leverancierscontracten’. Dit is te algemeen. Meer dan meningsuitwisseling wordt het dan niet. Wat is nu de conclusie of de actie? Bepaal waarom het agendapunt wordt besproken en wat het resultaat moet zijn. Als er geen specifiek doel is om te vergaderen is het zonde van de tijd. - Structuur
Bepaal hoe u de agendapunten gaat bespreken. Stel een duidelijke structuur op, met specifieke doelen. Begin met het belangrijkste agendapunt. Zorg voor een ‘thematische’ indeling van de vergadering, gegroepeerd rondom verschillende agendapunten. Elk onderwerp heeft een eigen aanpak nodig, soms is dit een brainstorm, soms een bespreking in kleinere groepen, soms als de meningen sterk verschillen een inventarisatie in een rondje.
Is er een PowerPoint-presentatie? Dan is de 7x7x7-regel van toepassing: maximaal 7 slides, 7 punten op elke slide en elk punt krijgt 7 woorden. Zo blijft het overzichtelijk. De persoon die de vergadering leidt, moet het doel duidelijk voor ogen houden en er niet te veel van afwijken. (Zorg vooraf dat de beamer goed werkt.) - Besluit
Neem een besluit expliciet, voorkom dat een genomen besluit opnieuw wordt bediscussieerd. Dus: vat aan het eind samen wat er precies is besloten, schrijf het op en bepaal eventueel wie er wat moet gaan doen.
Vraag ook vaker wie er voor en tegen is. Gewoon even de handen opsteken. Meestal gaat het team op zoek naar een compromis of is uitstel de aangewezen weg. Bepaal (vooraf) wat je doet als je het niet eens wordt. - Voortgang
Vergeet niet de voortgang te bespreken.
Dat kan met een actielijstje of aan de hand van het verslag. Weinig populair, maar wel essentieel onderdeel van vergaderen. Ook voorkom je hiermee dat van alles wordt besloten, maar dat er niets wordt gedaan.
Besluit met een korte rondvraag van ongeveer 5 minuten. De beslissingen die genomen zijn, moeten voor iedereen duidelijk zijn en iedereen moet dus ook de kans hebben om vragen te stellen. - Leg vast
Zorg voor een notulist en dito verslag. Soms is het belangrijk om een notulist te hebben die niet mee vergadert. Bedenk wat voor soort verslag geschikt is voor de vergadering: een besluitenlijst, een samenvattend of een uitgebreid verslag. Vaak is een actielijstje voldoende.
En: Vermijd vaste zitplaatsen. Die bevriezen de interactie. Afwisseling kan een verbluffend effect hebben. Denk eens aan staand vergaderen. Staan houdt de vaart erin.
Gebruik deze 12 punten selectief. Laat u op ideeën brengen. Maak er geen keurslijf van. Doe wat u aanspreekt.
Selectie van modellen, inzichten en praktijkervaringen
Zie de artikelen op deze pagina voor meer voorbeelden, inzichten en ervaringen. De kennisbank-pagina's over Onderhandelen en Probleemoplossing/Besluitvorming kunnen ook van pas komen.
Prof. dr. Mastenbroek, hoofdredacteur ManagementSite
