De afgelopen week was heel Nice en bijna heel Frankrijk in de ban van het derde UN congres (UNOC 3) over de toekomst van de Oceanen. Uw verslaggever ter plekke heeft zich al aardig kunnen inwerken voor de NATO bijeenkomst, want de beveiliging en organisatie waren van vergelijkbare orde. President Macron maakte zich hard voor de bescherming van de oceanen, en deelde een mooie sneer uit naar de overkant van de oceaan,  ‘Net zo min als Groenland en Antarctica te koop zijn, zo zijn de oceanen dat ook niet’.  

De afwezigheid van Nederland op dit congres is daarbij natuurlijk uiterst teleurstellend, zeker omdat Hugo de Groot (in opdracht van de VOC, dat dan weer wel) aan de basis heeft gestaan van de vrije wereldzeeën (Mare Liberum, 1609). De politici in ons land hebben het duidelijk drukker met zichzelf dan dat ze zich willen bezighouden met de toekomst van onze aardbol. Zonder Nederland hebben 64 staatshoofden, 28 bij zeeën betrokken organisaties, 115 ministers en 12.000 delegatieleden en wetenschappers zich over de vele vragen over de toekomst van onze oceanen gebogen.

Met deelnemers uit zestig landen onder voorzitterschap van de Franse en Costa-Ricaanse presidenten, was Nice vorige week afgeladen met delegatieleden. Op en rond de oude haven werden conferenties belegd en diverse besluiten genomen. Dat juist Nice hiervoor de uitgelezen plek is, mag sommigen verbazen. De stad ligt niet aan een oceaan, maar aan de relatief kleine Mediterranee, die slechts 1% van het wateroppervlak van de aarde beslaat maar wel 10% van de biodiversiteit heeft en 30% van de scheepvaarttransporten telt. Juist daarom is het zo’n belangrijke zee, ook omdat het maar een hele kleine toegang tot een grote oceaan heeft. Alles vindt hier eerder plaats dan op grote oceanen, van opwarming tot plasticvervuiling, van overbevissing tot vervuiling door (cruise-)schepen, op al deze gebieden loopt de Middellandse zee voor (of achter zo u wilt). Tijd voor actie, zeker in een tijd waarin andere wereldleiders oproepen tot zoveel mogelijk olie opboren en het uitputten van de natuur.

Macron en diens regering wilden zich flink laten gelden. Hieronder ook de minister van o.m. zee, visserij en biodiversiteit Agnes Pannier-Runacher die op het fregat Provence over de Franse dadendrang zei  ‘Geen enkel land ter wereld kan beweren dat het meer dan 10% sterke bescherming biedt over een gebied van meer dan 1 miljoen km².’ Hiertegen stelt Claire Nouvian, oprichtster van de NGO Bloom dat dit soort getallen een vorm van ‘oplichterij’ is. Volgens haar telt Frankrijk plots gebieden mee die al 9 jaar beschermd zijn en waar al die tijd allang niet meer met trawlers gevist mag worden. Deze gebieden worden volgens Europees recht al sinds 2017 beschermd, mede dankzij het werk van Bloom. 

Ach, politiek. Laat ik maar gewoon kijken naar wat er wel is en wat ik positief beoordeel. Frankrijk speelt de rol van wereldleider op het gebied van natuurbescherming met verve. Men is hier trots op de conferentie en ik heb werkelijk niemand horen piepen over de kosten of over de enorme inzet van politie en leger. In Nederland zou ik waarschijnlijk dagenlang zijn bestookt met nieuws over ingehouden verlofdagen, tekorten, kosten, compensatie, gedoe en gezeur. In Frankrijk ben je nog iemand als politieagent, soldaat, brandweerman, verpleger (allen M/V) en is een conferentie van deze grootte blijkbaar another day in ze bureau.

De resultaten? Dan komen we natuurlijk al snel in de vaak duistere krochten van de politiek. De dadendrang klinkt prachtig en je moet natuurlijk ergens beginnen, maar laten we bij de feiten blijven. Er bestaan liefst 11 (elf) types beschermde zeegebieden. En wat bescherming is, daarover lopen de meningen nog wel uiteen. Van volledig beschermd (geen visserij, zeevaart, duikers et cetera) tot, ja tot wat eigenlijk? Volgens een Europese studie vindt liefst 25% van de Franse visserij plaats met trawlers in beschermde gebieden, visserijboten die juist bekend staan als niet selectief en destructief voor de biodiversiteit van zeegebieden. Ook rekent Frankrijk alle overzeese gebieden mee, zoals Nieuw-Caledonië waar inderdaad enorme zee gebieden beschermd zijn en worden.

Dat is laatste is natuurlijk buitengewoon positief. Kijken we echter alleen naar het gebied van de Hexagone Frankrijk, zeg de éigen kustgebieden, dan is van bescherming in slechts ongeveer 4% van het zeegebied het geval. Dat neemt niet weg dat Frankrijk druk heeft gezet om wereldwijd tot 30% beschermd zeegebied te komen in 2030. In het tempo waarin dit tot op heden gaat, zou dit volgens Greenpeace tot de volgende eeuw duren. Op dit moment is wereldwijd ruim 8% beschermd, een getal dat na deze conferentie snel zal oplopen naar rond de 11%, onder meer door een enorm 5,5 miljoen km² groot gebied in Frans Polynesië.

Voor mij is het duidelijke commitment van Macron c.s. de grootste winst, evenals de aankondiging van nieuwe gebieden die onder bescherming worden geplaatst. De doelstelling van 30% beschermde zeegebieden in 2030 te halen lijkt mijn een stevige uitdaging, zeker met de momenteel niet echt meewerkende houding van de Verenigde Staten (en Nederland). Belangen van de oliemaatschappijen, de visserij, de nationale belangen, er zijn genoeg obstakels te nemen. Het lijkt mij inmiddels wél duidelijk dat niets doen de aller slechtste optie is. Jacques Cousteau zou zich dan in zijn zeemansgraf omdraaien.

bronnen: Nice Matin 7-14 juni 2025.