Heeft iemand de overhead nog nodig?

De bedrijfsvoering ziet er over 10 jaar totaal anders uit dan nu. Kijkt u eens 10 jaar terug. Er is al veel veranderd en de ontwikkelingen gaan steeds sneller.

De overhead maakt plaats voor veel ICT en meer zelfsturing.

200 Jaar nadat Adam Smith en Taylor de arbeidsdeling inzette, gaan overheadtaken terug naar waar ze vandaan kwamen: de lijn van de organisatie. Ondersteund door ICT.

Er zijn nu twee mogelijkheden. Of u denkt: 'hij slaat de spijker op zijn kop'. Of u verzucht zich: 'waar heeft die vent het over? Het is hier allemaal al 10 jaar hetzelfde en dat bevalt prima. Oké, iedereen heeft een Smartphone, maar dat is het dan ook'.

Tussen 2001 en 2014 heb ik als Berenschotadviseur een rondtocht gemaakt langs organisaties in 30 sectoren. Wat me steeds weer verbaasde waren de enorme verschillen, in de omvang en organisatie van overheadfuncties. Je zou verwachten dat daaraan rationele overwegingen ten grondslag liggen. De economische wetenschap gaat immers uit van de ‘beperkt rationeel’ handelende mens, wat betekent dat een manager een zorgvuldige afweging maakt tussen kosten en kwaliteit van wat hij overziet. 1800 organisaties en 30 sectoren verder, blijkt dat niet zo te zijn.

De verschillen in overhead worden voor een groot deel verklaard door irrationele factoren, zoals de cultuur, historie, inefficiënties, financiële druk of juist het ontbreken daarvan. Wie het breed heeft laat het breed hangen en andersom. Niets menselijks is ons vreemd. Als u de parlementaire enquête over de woningcorporaties heeft gevolgd, kunt u zich daar iets bij voorstellen.

Wat betekent dit voor de toekomst? Hoe organisaties nu zijn ingericht, is kennelijk niet vanzelfsprekend. Benchmarken helpt om meer rationeel te kijken, om leerervaringen uit te wisselen met andere organisaties, het zet aan tot handelen. Dat is mooi, maar niet genoeg. Opzij kijken is belangrijk, maar u moet ook vooruit kijken.

Vooruit kijken
Dan zien we dat de crisis en de opkomst van nieuwe ICT hun sporen nalaten. Een kopgroep van organisaties neemt afscheid van overheadtaken: HR-selfservice, het schrappen van administraties, onbemande recepties, minder managers en meer zelfsturing, het verdwijnen van kantoren.

Dat roept de vraag op: heeft iemand de overhead nog nodig?  Niet met de bedoeling om deze vraag met een eenvoudig ja of nee te beantwoorden. Maar om u uit te dagen om na te denken over de toekomst.

Kijken we wie in het verleden met enig gezag uitspraken over de toekomst heeft gedaan, dan komen we uit bij Arthur C. Clarke, uitvinder van de communicatiesatelliet en schrijver van A Space Odyssee. Zijn stelregel was: technologie bepaalt de toekomst, niet economie of politiek. Bekijkt u zijn rake voorspellingen uit de jaren ‘60 maar eens op YouTube. Het toepassen van zijn stelregel op de bedrijfsvoering vraagt verbeeldingskracht. Daar heeft het ons wel eens aan ontbroken.

Kodak dacht dat de digitale camera nooit dezelfde kwaliteit zou kunnen leveren als een analoge. Traditionele reisbureaus werden rechts ingehaald door internetaanbieders. Bij de vervaardiging van de stoomlocomotief, dacht men dat ieder de verstikkingsdood zou sterven bij het halen van de ontzaggelijke snelheid van 50 kilometer per uur. Enkele jaren voor doorbraken als de ‘zwaarder-dan-lucht-vlucht’ en de ruimteraket, werd de mogelijkheid daarvan in het tijdschrift Nature ontkend. Ook de introductie van het wiel, is vermoedelijk niet voorzien en zal met de nodige weerstand gepaard zijn gegaan. En u? Heeft u al met voldoende verbeeldingskracht over de toekomst van uw organisatie nagedacht?

Mark Huijben

Deze column is gebaseerd op het boek Heeft iemand de overhead nog nodig? van Mark Huijben en Arno Geurtsen.