Stop met managen, ga ontwerpen!

De manager staat er niet al te best op. Het einde van de beste man of vrouw wordt aangekondigd in artikelen in kranten en reportages op TV. 'Ontmanagen’ is in sommige kringen in zwang als nieuwe modekreet, soms uitgesproken alsof het over ontluizen gaat. De leidinggevende lijkt eigenlijk alleen nog een nuttige rol te hebben als ‘common focal point of dislike’, zoals Phanish Puranam van managementopleiding INSEAD het in een recent artikel mooi verwoordde: iemand die het team samenbindt door ze een gemeenschappelijk mikpunt voor onvrede te geven.

Toch staat buiten kijf dat er binnen organisaties functionarissen nodig zijn die af en toe hun hoofd van het toetsenbord optillen, de boel overzien en een voorstel doen over hoe het werk slimmer georganiseerd kan worden. Misschien helpt het hen en ons als we die mensen niet langer managers noemen, maar ontwerpers.

De rol van de manager kalft af

Want het is waar, de manager met een traditionele taakopvatting is overbodig geworden. Het werk waarop toezicht moet worden gehouden en dat door leidinggevenden moet worden voorbereid - de traditionele taken die Frederick Taylor aan het begin van de vorige eeuw in zijn ‘scientific management’ aan de manager toebedeelde – is in rap tempo aan het verdwijnen door de digitalisering en robotisering. Wat overblijft is werk waaraan een manager heel weinig waarde kan toevoegen. Sterker nog, erbovenop gaan zitten leidt juist tot opportunistisch gedrag van medewerkers, zoals professor Ivo de Loo nog maar eens memoreerde bij het aanvaarden van zijn leerstoel aan Nyenrode Business Universiteit enkele weken geleden.

Ook de trend richting zelfsturende teams draagt bij aan het afkalven van de rol van de manager. Die trend is al een tijdje gaande in de zorgsector. Daar is Buurtzorg Nederland nog steeds de vaandeldrager, met zijn autonoom opererende teams van wijkverpleegkundigen en zijn hoofdkantoor dat geen naam mag hebben. Maar de beweging is nu ook overgesprongen naar de harde wereld van de financiële dienstverlening.

De bankiers van ING gingen in Zweden kijken hoe Spotify georganiseerd is en schaften naar het voorbeeld van de muziekdienst onlangs voor drieduizend medewerkers de functie lijnmanager af. Ook de andere gevestigde bedrijven in de sector werken aan soortgelijke manieren om hun innovatiekracht te vergroten. Ze zien namelijk dat ze links en rechts ingehaald worden door creatieve, bevlogen startups. Zie bijvoorbeeld Bunq, dat een paar weken geleden zijn financiële app lanceerde alsof het de nieuwste iPhone betrof. Daar sta je dan met je krijtstreep.

Toch laat de traditionele financiële sector precies zien waar de toegevoegde waarde van de moderne manager kan liggen. Het was Joris Luyendijk die met zijn geruchtmakende boek de weg vooruit toonde: hij wijst uiteindelijk niet naar de bankiers als de bron van het kwaad in de sector, maar naar de structuren die het verkeerde gedrag belonen. En het goede nieuws is dat structuren in organisaties ontworpen kunnen worden.

De opgave voor 'Voorheen De Manager'

Dat is dus de mooie nieuwe opgave voor Voorheen De Manager: ontwerp de structuren die aansluiten bij de koers en het karakter van je organisatie en waarbinnen je medewerkers hun ding kunnen doen.

Dat is geen sinecure. Een bedrijf als Spotify dient weliswaar als voorbeeld voor velen, maar heeft ook nog lang niet alle antwoorden. Want hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat je medewerkers niet alleen aan de hippe projecten werken, maar ook aan de noodzakelijke projecten? En tellen al die autonoom opererende projecten wel op tot iets waar de klant op zit te wachten?

Het zoeken naar een antwoord op dat soort vragen is een opgave die nooit af is. Het ontwerpen van een organisatie is een proces van schetsen, toepassen in de praktijk, bijschaven en opnieuw proberen. En dat haast continu. Hard werken dus. En een veel betere manier om je tijd nuttig te besteden dan managen.