We zijn weer terug bij af met de banken

Actueel · Boeken

Na de val van Lehman Brothers dat in 2008 bijna ten onder ging en de maatschappij zoals we die kennen dreigde te ontwrichten, kon dankzij reddingsoperaties met miljarden ponden, dollars en euro's een grote financiële ramp worden voorkomen. Maar dat was wel met belastinggeld. Wat is er gebeurd, wie waren verantwoordelijk en wat is er sindsdien veranderd?

Joris Luyendijk is zich rot geschrokken, hij is ervan overtuigd dat de sector ons weer regelrecht richting ravijn leidt. De schuldencrisis die begon in 2008 was slechts een symptoom van het dieperliggende probleem. En er is niets veranderd. Luyendijk wil een beeld schetsen vanuit de gesloten sector zelf voor de mensen daarbuiten.

Dat het een haar scheelde dat mensen niet meer konden pinnen, dat de voedselbevoorrading misschien wel was gestopt, en god weet wat voor een chaos er dan was uitgebroken, weten de meesten niet. "We zijn nu een aantal jaar verder zonder dat er echt iets wezenlijks aan de diepere oorzaken van de financiële crisis is gedaan."

Perverse prikkels en de oerfout
“Als je risico's neemt deel je wel mee in de winst, maar je krijgt niet de klappen als het fout gaat.” Die diepere oorzaken zijn volgens Luyendijk de "perverse prikkels in het systeem". Hij somt er een aantal op: banken zijn te groot om failliet te gaan (too big to fail), kredietbeoordelaars worden betaald door de banken van wie ze complexe producten beoordelen, en alles binnen een bank moet gericht zijn op het verhogen van de aandelenkoers op de korte termijn. Maar de "oerfout" in het systeem, zoals Luyendijk het zelf zegt, zit ergens anders.

"De oerfout in het systeem is dat als je risico's neemt je wel meedeelt in de winst, maar je krijgt niet de klappen als het fout gaat."

Luyendijk pleit daarom voor kleinere banken zodat zij failliet kunnen gaan. "Bij een bank met meer dan honderdduizend werknemers is er geen overzicht meer, laat staan controle. Wat kun je een bestuursvoorzitter verwijten als er achttien lagen zitten tussen hem en de mensen die de giftige financiële producten hebben gebouwd?"

Symboolpolitiek
Er zijn wel wetten gekomen sinds de crisis om een herhaling van 2008 te voorkomen, maar voor Luyendijk zijn die niet voldoende om de financiële sector écht aan te pakken. De bankenunie ("daarmee wordt het kernprobleem niet aangepakt"), de verhoging van de kapitaalbuffer naar 3 procent ("mensen die de crash wel voorspelden zeggen dat je minstens 20 procent moet hebben"), het bonusplafond ("symboolpolitiek") en de bankierseed ("dat is een 1 april-grap van minister Dijsselbloem"). Ze illustreren volgens Luyendijk dat de symptomen van de crisis worden aangepakt en niet de oorzaak.

"Laat ik het met nog een metafoor zeggen: De sector ging jarenlang zonder jas naar buiten en werd daardoor heel erg ziek, vervolgens moesten we allemaal meebetalen om de sector te redden. Nu trekt de sector weer geen jas aan buiten, want het is lente en lekker weer. Maar straks wordt het herfst, wanneer precies weet ik niet, maar ziek gaat de sector worden."

https://www.youtube.com/watch?v=cZzOXqxNmFI

 

Niet schokbestendig
De banken en verzekeraars hebben zoveel macht en kapitaal in huis dat ze de regelgevers omzeilen en interne controles uitlachen, aldus Luyendijk na gesprekken met 200 betrokkenen. De balansen van banken zijn echter onverantwoord zwaar belast met schulden en complexe producten. Ze zijn niet schokbestendig zodra de centrale banken hun goddelijke bescherming intrekken.

Meer over De financiële crisis.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Willem Mastenbroek
Pro-lid
Hoe moeilijk kan het zijn om de heilloze dynamiek die Luyendijk beschrijft, te bedwingen. Luyendijk en vele anderen hebben het idee dat dit losgeslagen beest niet meer te keren is.

Tja… iets te fatalistisch misschien? Het is en blijft allemaal mensenwerk. Het gaat niet om hogere machten die buiten de mensheid om over ons beschikken. Waar een wil is, is een weg.

Zo lees ik op YouTube de reactie van Stephen Moesman: "Als NL nou eens zou beginnen door bijvoorbeeld ABNAMRO als 'model - staatsbank' aan te houden. Uitsluitend met transparante producten zonder bonuscultuur. Met alleen overzichtelijke, goedkope producten zonder winstoogmerk. Laten alle banken de staat dan maar aanklagen voor concurrentievervalsing omdat iedereen met zijn spaargeld en/of hypotheek naar deze staatsbank vertrekt!”

Waarom niet! Zo circuleren er veel meer ideeën om de risico’s te beperken. Ze hebben allemaal gemeen dat zonder overheidsingrijpen dat niet zal lukken. De ECB (wie had dat gedacht) kwam onlangs met het idee om banken in Europa niet te groot te laten worden. We moeten af van systeem-banken die niet mogen omvallen; dus geen fusies meer, eerder ontvlechtingen. Zodat je banken rustig failliet kan laten gaan, inclusief de speculanten die met die banken in zee zijn gegaan. De 'oerfout' waar Luyendijk van rept is dan meteen opgelost.

Waar zijn de partijen in NL die zich voor dit soort ingrepen sterk maken? Hier zit wellicht het grootste probleem. Luyendijk stelt dat politici in toenemende mate ingepalmd worden door de bankwereld. Wim Kok, Gerrit Zalm, Ed Nijpels, Trude Maas, Wijn, Wiegel, Van Gennip hebben functies in de bankwereld. De Bank Lobby is sterker dan ooit. Moeten we wachten tot we in het ravijn zijn gestort voordat we de verwevenheid van (ex)politici met de financiële sector verbieden?
Willem Mastenbroek
Pro-lid
Het college van Ewald Engelen in het Maagdenhuis over 'The financialisation of higher education' https://www.managementsite.nl/universiteiten-rep-roer en dit verhaal van Joris Luyendijk over 'De waarheid over het financieel systeem' vullen elkaar prima aan.
Een mooie combi.
Willem Mastenbroek
Pro-lid
En Neelie Kroes gaat naar... Bank of America Merrill Lynch.

Meer over Het spel om poen en prestige