Heel goed! Niet meer, maar minder. Managementloos experimenteren, de mensen in de uitvoering weten het. Meer focus op mensen, niet op functies. Zorg voor vrije ruimte door een handvol principes mee te geven, de rest is vrije ruimte! Maar werk ook aan eigen kwetsbaarheid, openheid en veiligheid. Uiteindelijk zijn de reflexen naar meer regels ook een uiting van een paradigma van onveiligheid, het terugtrekken op het bekende eiland.

Goed verhaal Willem en uit het hart gegrepen. Helderder kunnen we het niet verwoorden.

Maar, een ding zien we misschien wel over het hoofd. Al die mensen die deze bureaucratisch Kafka bende veroorzaken hebben daar een groot belang bij.

Zonder deze commissies, adviesclubs, staforganen, auditorganen, management etc. waren de betrokken mensen brodeloos.

Zij laten zich hun goed belegde boterhammen niet afpakken en weten dat goed te verbergen achter termen als chaos, wetteloosheid, ongelijkheid in behandeling, dreiging van corruptie etc.

Is dat cynisch? Een beetje wel maar het is ook de root cause. Een cause waarvoor ik nog geen remedie ben tegengekomen :-(

Deze root cause in combinatie met bestuurders die openlijk (niet in de pers natuurlijk maar wel achter een biertje in vertrouwen) durven te zeggen "gelukkig heb ik van de inhoud geen verstand" . Dus moet er een commissie komen die ....

Als we voor deze root cause een remedie vinden maken we kans op een succesvolle verandering.

Ha Willem,

Heel sympathiek, zoals gebruikelijk. En ook vaak heel erg terecht. Vereenvoudigen van regels (voor uitkeringen, toeslagen, belastingen, zorgvergoedingen, etc.) is key.

Er is één grote maar. Je wilt niet dat de uitvoering van de resterende, eenvoudige, regels tot willekeur leiden. Dan komen we in een bananenrepubliek terecht. En je wilt ook niet dat professionals (zoals artsen) patiënten in de 2e lijn houden, terwijl het beter en goedkoper is om ze naar de 1e lijn terug te verwijzen; maar helaas kost dat omzet voor die 2e lijn…..

En dat gevaar is supergroot als je verder regelloos de “professional” alle vrijheid geeft. Sommige zaken zijn te complex om zonder regels te werken en volledig op de integriteit van de spelers te kunnen vertrouwen. Helaas.

Hoe los je dat op? Een integriteitsoffensief? Terugkeer van vroegere religieuze normen en waarden? Ik ben benieuwd…..

Beste Willem,

Wellicht kan dit artikel ook onder de aandacht van Rita Verdonk worden gebracht. Zij is tegenwoordig als speciaal adviseur belast met het terugdringen van de regeldruk.

Gelukkig zijn er ook al zorgverleners die de paarse krokodil een kopje kleiner proberen te maken:

https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/4591746/zorgverleners-voeren-actie-met-paarse-krokodillen-stempels-we-zijn

Erg herkenbaar stuk! Wij zijn bezig te onderzoeken hoe de overheid als wetgever om zou kunnen gaan met de complexer wordende wereld waarin we leven. Een eerste analyse is te vinden in het stuk dat Martin Dees en ondergetekende schreven voor TPC nr 6, 2019, Complexiteit vraagt om een andere manier van regels maken.

Een artikel dat ik met plezier heb gelezen en waarvan ik de strekking onderschrijf. Het gebruik van krachtige termen, populaire uitdrukkingen en beeldspraak verlevendigen de trieste realiteit; want dat is het wel. Maar we moeten ook proberen om de dieperliggende oorzaken (en niet alleen de verschijningsvormen) te herkennen om van daaruit mogelijke oplossingen te creëren. Regels zijn niet per definitie overbodig. Zoals Jan van der Zanden in zijn reactie zeer terecht stelt, is regelgeving allereerst noodzakelijk om uniformering in de uitvoering van publieke diensten naar cliënten zeker te kunnen stellen. Daarnaast hebben regels tot doel om kwalitatief goede producten en dienstverlening te kunnen garanderen. Kwalitatief in de zin van: voldoen aan de geformuleerde en vanzelfsprekend geachte eisen en wensen van de cliënt. Om dit laatste gaat het natuurlijk. De doelen zijn dus uniformering (gelijkwaardige behandeling van cliënten) en kwaliteit (een goede dienstverlening). Maar het artikel gaat over overregulering, bureaucratie, systeemdwang en een overdaad aan management, ondersteunende diensten, projectgroepen en adviescommissies.
Hoe komt het toch zover, waarom blijft het zich zo hardnekkig manifesteren en wie zijn daar mede schuldig aan? Dat laten we niet vaststellen door een parlementaire enquête of adviescommissie. Dat is 'het bespreken van het kerstdiner met de kalkoen'. Overregulering en bureaucratisering worden allereerst veroorzaakt door de wetgevende macht: regering en parlement. Dat wordt terecht in het artikel gesteld. De regelgeving is dan veelal bedoeld om gebreken in de uitvoering van publieke diensten en calamiteiten te verhelpen. Men heeft vooral oog voor het vermijden van kritiek. Er is daarbij onvoldoende oog voor de uitvoeringsproblematiek en andere - wellicht betere - wijzen om tot kwalitatief goede dienstverlening te komen. Dan zijn er de vele adviesgroepen en specialisten die aanzetten tot regelgeving. Koos Overbeeke maakt in zijn reactie een terechte opmerking: 'anders zijn ze brodeloos'. Ieder vanuit zijn eigen specialisme doet voorstellen voor nieuwe regelgeving op het eigen werkterrein. Dat is te illustreren als: 'wij van WC-eend adviseren ...'. Het is ook opmerkelijk dat in de uitvoering van de adviezen deze specialisten altijd een wezenlijke rol [....] dienen te spelen. Het lijkt soms dat twee mannelijke ambtenaren in een ruimte tot staat zijn om zich te vermenigvuldigen. Al decennialang is de politiek voornemens om het ambtelijk apparaat in omvang te verminderen. Met onverminderd negatief resultaat; het blijft bij een voornemen.

Dan de managers. In het artikel wordt terecht gesteld dat men toch al lang de nodige maatregelen had kunnen treffen. Maar het gebeurt niet! Managers in de publieke sector voelen onvoldoende de zorg voor de cliënt en de medewerker. Men zit veel teveel in een ivoren toren van beleidsnota's, adviescommissies, jaarverslagen e.d. Men is vaak de voeling met het primaire proces kwijt en wil dat veelal ook niet [....]. Dat betekent alleen maar problemen en een kans op beschadiging van reputatie en loopbaanontwikkeling. En nu de medewerkers. Jaap Peters stelt terecht dat het gaat om het toepassen van de regels naar redelijkheid, billijkheid en proportionaliteit. 'Dat vraagt om vakmanschap en lef. Professionaliteit en vakmanschap zijn nauw verbonden met de manier van organiseren.' We moeten helaas constateren dat ook de professionaliteit van medewerkers soms te wensen over laat.

Om een voorbeeld te geven. Hoe kan het zijn dat in het onderwijs zoveel tijd besteed wordt aan bureaucratie, vergaderen en 'allerlei activiteiten' terwijl men klaagt over werkbelasting en dalende leerprestaties? De oplossing is hier kennelijk meer geld en meer leerkrachten. Neen, het is zich bezinnen op de kerntaak van onderwijs geven: 'wat draagt primair bij aan de ontwikkeling van een leerling/student?' Nu moet de onderwijsgevende allerlei - deels overbodige - taken uitvoeren die niet aansluiten bij zijn/haar professionaliteit. Dit is het vraagstuk waarvoor onderwijsmanagers en onderwijsgevenden zich geplaatst zien.
Om goede kwaliteit te leveren aan cliënten is een evenwichtige afstemming nodig tussen regels (procedures) en professionaliteit. Eenvoudig gezegd, betekent dat het volgende. Regels hanteren we alleen, wanneer overduidelijk is aangetoond dat we als professionele organisatie echt niet zonder kunnen. We gaan er primair vanuit dat een uitvoerende medewerker aantoonbaar een professional is door opleiding, periodieke bijscholing en evaluatie van werkzaamheden. De professionaliteit van de medewerker is het uitgangspunt van een kwalitatieve uitvoering. De hoogst noodzakelijk regelgeving is dan alleen bedoeld voor eisen van uniformering en procedurele afstemming van taken. De uitvoering moet voorop staan en niet het 'oerwoud' aan regels. Dat laatste is inderdaad een schijnzekerheid. Alle betrokkenen moeten zich dit realiseren en de eerste stappen zetten. De cliënt en de professionele medewerker staan voorop in de kwaliteit van de uitvoering. Trouwens: niet inzetten op professionele ongehoorzaamheid of een revolutie. Inzetten op gezamenlijk verbeteren en vereenvoudigen: politiek, ambtenarij, management en medewerkers. Allen. En dat maakt het niet gemakkelijk.

Mooi, misschien ook nog even opnemen in de noten de aflevering van 'De Publieke Tribune' van afgelopen zondag 1 maart met o.a. Kim Putters: https://www.human.nl/de-publieke-tribune/kijk/overzicht/2020/aflevering-8.html#

Ik denk dat dit wel een onderwerp voor meerdere promotie onderzoeken is.

Neem nou als voorbeeld de Belastingdienst en met het "hardvochtig" terugvorderen van onterecht toegekende toeslagen.

De Tweede Kamer huilt krokodillentranen en beschuldigt met fermheid die BD.
Maar lees de stukken eens! De Raad van State (dus na bezwaar bij de BD en beroep bij de rechtbank) heeft tot oktober of november 2019 de BD gelast om die inning stevig ter hand te blijven nemen! Pas toen kwam er een draai in de hoogste rechtspraak. Kennelijk was de invordering:
• terecht en
• rechtmatig.

En voormalig vice-voorzitter Donner huilt krokodillentranen mee in zijn nieuwe functie van Commissie Voorzitter; want onder zijn verantwoordelijkheid zijn vele van deze RvS uitspraken gedaan. Hij mag het dan nu geïnstitutionaliseerde aberratie o.i.d. noemen, maar zijn eigen RvS was wel een cruciale pion bij dit terugvorderen!

Dus vertelt u mij maar: wat is nou het probleem?
• Ja, de TK, die onuitvoerbare wetten verzint, omdat
• burgers niet fatsoenlijk met te hoge voorschotten kunnen omgaan [die later volkomen terecht worden teruggevorderd].
• en omdat burgers (vaak zelfs bewust, maar net niet illegaal) met half louche constructies meegaan van zogenaamde zorgaanbieders om de lucratieve PGB's te innen.
• De zieligheidsmedia, die vervolgens die arme (maar ook slecht met geld om gaande) burgers als "slachtoffers van bureaucratie" framen.

Maar de BD? De "hardvochtige" BD managers? De interne regels?

Het probleem zit dan toch primair bij onze TK, die dit natuurlijk, niet wil horen, maar graag de BD en zijn Staatssecretaris af serveert in een politiek steekspel, om maar niet zelf in de spiegel te hoeven kijken. Want het lost natuurlijk niks op.

Het grondige betoog van Fred J. Rorink is inhoudelijk prima, maar ik vrees toch niet adequaat om de kern van het probleem op te lossen.

Is niet het probleem, dat het primaat van het Gezonde en Integere Verstand is ingeleverd voor regels? En dat laat zich uiteraard nooit door regels ondervangen. Niet door minder of eenvoudigere en al helemaal niet door verfijndere.

Hoe krijgen we dus het primaat van het Gezonde en Integere Verstand terug?

Mooi dat er een krachtige rode lijn getrokken wordt. En hoopvol zijn de tips en verwijzingen naar wat organisaties - die dat willen - er tegen kunnen doen. Tegelijkertijd valt op dat vanuit andere hoeken dezelfde signalen anders worden geinterpreteerd. Tbv het kersverse rapport van de WRR over de intensivering van werk ziet TNO (zie WP 36) een combinatie van de door Mastenbroek genoemde regeldruk en overmatige control met technologie, vermarkting en bezuinigingen: er is een reactief managementdenken ontstaan waarin het "organisatiearrangement" voorziet in kortere productiecyli, hogere werk(resultaat)eisen, en werkintensivering bij middenfuncties. Op europees niveau wordt vooral gekeken naar "slimmer werken" en ligt er nu in Nederland een adviesvraag bij de SER over sociale innovatie bij bedrijven (enigszins vergelijkbaar met het idee van horizontaal organiseren, zij het dan vanuit een nieuwe sociotechnisch visie). Frank Pot, Peter Totterdil e.a. laten zien dat slimmer werken succesvol is maar vragen zich af waarom niet meer organisaties daartoe overgaan. Wijs overbodige regeldruk af en organiseer zelf het werk beter en we zijn een stuk verder.
Maar de boodschap komt lang niet bij alle organisaties aan. Wellicht is de behoefte aan regels en nog meer regels ook besmettelijk geweest bij het management en bij organisatie-verandering?
Los daarvan zouden de gevolgen van regeldwang en bureaucratie ook merkbaar moeten zijn bij bedrijfsartsen en andere professionals in arbeidsomstandighedenland. Dat zijn ze ook (zie de NEA-en WEA-rapportages van TNO) maar daar is inmiddels de weg naar fysieke en mentale individualisering ingeslagen. Gezonder eten, waaronder met name rozijntjes (zie de "oplossing" bij de belastingdienst) en meer sport zou voldoende versterking van de mentale belastbaarheid moeten opleveren. Enig zicht op regeldruk en werkintensivering ontbreekt.
Het artikel van Mastenbroek is een uiterst nuttige wake-up call. En nog wel voorzien van strakke suggesties. Maar er hoort nog wel iets bij: hoe krijg je de aangesprokenen zo ver? Wellicht moeten ergens wat koppen bij elkaar gestoken worden...

Ik reageer op enkele reacties. Afschaffen van alle regels ziet menigeen niet als haalbaar. Daar ben ik het mee eens. Regels helpen af en toe. Daarbij komt dat menig principe gezien kan worden als een regel. Het onderscheid is lang niet altijd glashelder. Maar houd het beperkt, start niet een Doomloop dus stop met het perfectioneren v.d. regelgeving. Zoek de oplossing in professionele ruimte. Zie de links in het artikel.

De Doomloop is overal. Zo las ik vandaag dat de biologische landbouw niet van de grond komt omdat de boeren gek worden van de regelgeving. Bij de Belastingdienst ontaardde de Doomloop zelfs in Terreur. De schadevergoedingen voor de aardbevings-schade in Groningen worden hopeloos vertraagd door de bureaucratie. De mensen worden er gek van
Elke uitvoerende overheidsinstelling knalt er tegen aan. De jeugdzorg is erin vastgelopen. Alle gemeenten tobben ermee ; soms weet men de DOOMLOOP af te weren; bijvoorbeeld in Rhenen https://www.managementsite.nl/werken-vanuit-bedoeling En in Bodegraven-Reeuwijk https://www.managementsite.nl/vechtfusie-tot-vruchtbaar-experiment

Ik zie Omtzigt nog verkozen worden als leider van het CDA. Totaal onverwacht, maar de burger wil actie en Omtzigt toont actie.

De hamvraag is 'Wat doen we hieraan? Is er een oplossing? Veel van de reacties komen met dezelfde vraag.

Jan van de Zanden “Hoe krijgen we het primaat van het Gezonde en Integere Verstand terug? En in een tweede reactie: “Hoe los je dat op? Een integriteitsoffensief? Terugkeer van vroegere religieuze normen en waarden? Ik ben benieuwd…..”

Vincent Vrooland met “hoe krijg je de aangesprokenen zo ver?”

Menno Molendijk. “Managementloos experimenteren, de mensen in de uitvoering weten het. Meer focus op mensen, niet op functies. Zorg voor vrije ruimte door een handvol principes mee te geven, de rest is vrije ruimte! Maar werk ook aan eigen kwetsbaarheid, openheid en veiligheid.”

Fred Rorink met in de tweede helft van zijn uitgebreide reactie een oplossing. Ik citeer een stukje uit de tekst: “Regels hanteren we alleen, wanneer overduidelijk is aangetoond dat we als professionele organisatie echt niet zonder kunnen. We gaan er primair vanuit dat een uitvoerende medewerker aantoonbaar een professional is door opleiding, periodieke bijscholing en evaluatie van werkzaamheden”.

Goede punten en met waardevolle suggesties. Zelf zoek ik het vooral in professionele normen en waarden: Kennis van zaken. Benul van de intentie achter een maatregel en gevoel voor redelijkheid en proportionaliteit. Ik zie dat in meerdere reacties terug. We moeten meer investeren in professioneel handelen en vakmanschap.
Hoe ontwikkel je dat als het te wensen over laat? Laat men aan de gang gaan met lastige cases uit de praktijk. Investeer in coaching en intervisie. Doe dat In organisatie- en teamverband. Leer elkaar te bevragen en aan te spreken op professionaliteit. Faciliteer en monitor deze activiteiten in combinatie met meer verantwoordelijkheid en autonomie. Leidinggevenden, stafmedewerkers en toezichthouders moeten dit oppakken. Dus niet eerst het beleid willen vaststellen of pleiten voor nader onderzoek of een ‘taskforce’ . Dat klinkt daadkrachtig maar is in feite 'Op de rem trappen'.
We zijn er nog lang niet. Misschien kan Omtzigt straks de uitvoerende organisaties aanspreken en de TK mobiliseren. Laat de TK haast maken met het vereenvoudigen van de wet-en regelgeving in het bijzonder voor de Belastingdienst. Daar liggen al tijden lang de nodige voorstellen voor klaar
En wat komt er uit de werkvelden zelf? Er is grote onvrede maar zijn er ook concrete voorstellen tot verbetering opgesteld liefst met TK leden of met mensen uit het betreffende ministerie? En dan de aanhoudende klachten over falende digitalisering en automatisering. Is dat niet vaak aan de eigen directie te wijten? Zie hierover: https://www.managementsite.nl/dossiers/ict-projectmanagement-overheid-it-projecten

De DOOMLOOP heeft weer toegeslagen. Hard en meedogenloos.

De nieuwe GGZ-wet is een bureaucratische ramp.
‘De mens verdwijnt uit beeld’
Aan de nieuwe wet die gedwongen behandeling voor mensen met een psychische stoornis moet regelen, werd twaalf jaar gewerkt. Maar in de praktijk blijkt de wet onuitvoerbaar. ‘Niemand heeft het zo bedoeld, en toch is het gebeurd.’
'De rechtbank, het OM, de GGZ – we lopen allemaal vast. Het is gevaarlijk. Prutswerk’

Lees het artikel in De Groene, Auteurs Emy Koopman en Catrien Spijkerman
d.d. 22 juli 2020 – verschenen in nr. 30
https://www.groene.nl/artikel/de-mens-verdwijnt-uit-beeld

De commissie is begonnen. De eerste interviews zijn geweest. Het is heel erg! Maar dat wisten we al. Belangrijker vind ik de vraag 'Wat doen we er aan?' In het FD, 26-10-20, lees ik een goede suggestie:
'Er wordt niet genoeg gedaan met de 'praktische wijsheid' van de uitvoerende ambtenaar, aldus de geïnterviewden. Vooral bij complexe hulpvragen weten zij de situatie goed in te schatten en kunnen ze aangeven waar de prioriteiten moeten liggen, volgens Kruiter. En daarom zouden ambtenaren meer de ruimte moeten krijgen om hun eigen afwegingen te maken binnen de wettelijke kaders.'

Een goed punt! In lijn met de reacties hierboven en met de suggesties in mijn artikel onder 5.' Begin zelf op de werkplek', ' Het kan anders en sowieso eenvoudiger uitgaande van eigen professionaliteit en vakmanschap.'

Ben benieuwd hoe dit verder gaat.