De vrije markt plundert de maatschapppij

De vrije markt werkt niet zoals aanhangers beweren. Volgens de Zuid-Koreaanse econoom Ha-Joon Chang hebben we inmiddels zeer veel last van de bijwerkingen van het kapitalisme. De vrije markt belemmert juist de economische groei. Sinds er in de jaren tachtig en negentig een beleid wordt gevoerd om de markt de vrije hand te geven, is de economische groei vertraagd.

Hier volgen enige passages uit het artikel in De Volkskrant van 27/11/10 door Marcia Luyten en Pieter Hilhorst over Ha-Joon Chang. Vervolgens is er een samenvatting van de column van Peter Hagedoorn in Pluspost van 29/12/10 over de consequenties van Ha-Joon Chang’s bevindingen. Tot slot een filmpje van deze econoom.

Toenemende inkomensverschillen
De groei die er was, hebben de rijken zich toegeëigend. In de Verenigde Staten hebben tussen 1989 en 2006 de 10 procent rijkste Amerikanen 91 procent van de economische groei gekregen.

Het idee dat de armen van de vrije markt profiteren, is niet de enige mythe die Chang ontmaskert. Zo gelooft hij ook niet dat we leven in een postindustriële samenleving. Dat er steeds meer mensen in de dienstensector werken, komt niet doordat tegenwoordig alles in China wordt gemaakt, maar doordat de productiviteit in de industrie veel sneller is gegroeid dan in de dienstensector. Voor dezelfde hoeveelheid producten zijn steeds minder mensen nodig. Het is dan ook een blunder van formaat te denken dat de economische groei uit de financiële of de dienstensector kan komen. De kracht van Zweden en Finland is bijvoorbeeld dat het landen zijn met de hoogste industriële productie per hoofd van de bevolking.

Kortetermijnoriëntatie
Het cruciale probleem van een vrije markt is volgens Chang de kortetermijnoriëntatie. 'De oorzaak hiervan is de onbelemmerde bewegingsvrijheid van kapitaal. Het kapitaal zwerft de wereld rond op zoek naar het maximale rendement. Daardoor worden bedrijven gedwongen hun kortetermijnwinsten te maximaliseren. De makkelijkste manier om dat te bereiken, is om niet te investeren, maar zoveel mogelijk kosten te besparen door werknemers te ontslaan. Maar wie niet investeert, gaat op lange termijn ten onder. De aandeelhouders maakt dat niet uit, want zij stoppen hun geld voor die tijd weer in een ander bedrijf.'

Reguleer of ga ten onder
Voor Chang is het reguleren van de financiële markten niet alleen essentieel om een financiële crisis te voorkomen, maar ook om de economische groei op lange termijn veilig te stellen. Hij wil dat nieuwe financiële producten net zo worden behandeld als medicijnen. 'Je moet van banken die zulke producten uitvinden eisen dat ze bewijzen dat hun producten veilig zijn en geen schadelijke bijwerkingen hebben. Precies zoals we doen met medicijnen.'

Bron: Marcia Luyten, Pieter Hilhorst, De Volkskrant,  27/11/10. Ook Peter Hagedoorn besteed aandacht aan Ha-Joon Chang. In Pluspost, 29/12/10 schrijft hij:

De Cambridge econoom Ha-Joon-Chang geeft in zijn boeken aan dat enerzijds het markt kapitalisme faalt, maar anderzijds het beste systeem is dat er is.
En:
Zijn bewering is dat het vrije marktkapitalisme gebruikt (uitgebuit) wordt door de kenners van het systeem (met name de financiële instellingen) om de maatschappij te plunderen. Het zou de wereld als geheel niet rijker maken, maar zou alleen diegenen die slim met het systeem om weten te gaan nog rijker maken. Markten zijn geen objectieve stelsels, maar politieke constructies, waarvan de regels bedacht zijn door groepen die er zelf voordeel van krijgen.

Hagedoorn schrijft:

Dat alles lijkt geen nieuws, maar belangrijk is dat nu iemand dit roept die zich in het centrum beweegt van de Universitaire wereld, die altijd de victorie heeft gekraaid van de vrije markteconomie.

Nog een paar passages uit de column van Hagedoorn:

Onze democratie faalt
Het ontbreken van enige slagkracht op Europees niveau maakt dat vooralsnog de financiële sector zijn gang kan gaan en niets hoeft te vrezen van de publieke democratische instellingen. Vrijwel in ieder land zit de democratie in een patstelling, waarbij de politiek niet meer vertrouwd wordt door het publiek, de politiek geen grip heeft op de financiële sector en de financiële sector geenszins toont iets geleerd te hebben van de recessie, kortom gewoon verder gaat met zijn eigen financiële spelletjes.
De democratie faalt volledig om de financiële markten te beteugelen.

Nieuw publiek-privaat stelsel ontwikkelen
Het is zeer de vraag of een beursnotering wel juist is voor systeembanken. Coöperatieve banken als de RaboBank bewijzen, dat dat totaal niet noodzakelijk is. De kracht en de kennis in de financiële sector zal veel meer gebruikt moeten worden om een nieuw publiek-privaat stelsel te ontwikkelen, waarbij enerzijds de vrije markt een redelijk rendement gegund moet blijven worden, maar waarbij anderzijds de te strikte scheiding privaat-publiek wordt opgeheven.

Voor de lezer die meer wil weten van Ha-Joon-Chang is er het volgende You Tube filmpje. Wel even voor gaan zitten maar de moeite waard.

23 Things They Don't Tell You About Capitalism

http://www.youtube.com/watch?v=whVf5tuVbus&feature=related

.
Conclusie: De kracht en kennis van de financiële sector zal ingezet moeten worden voor de maatschappij als geheel en niet alleen voor de werknemers in de (top van) die sector.

Twee eerdere berichten in ManagementSite over deze kwesties:
De decivilisatie van het kapitalisme
Woekerpolis en hypotheekrente! ‘De Klant Centraal’?

De rubriek ACTUEEL informeert u over recent verschenen berichten in andere media. In elk bericht vermelden wij de oorspronkelijke bronnen.