Wie pakt falende bestuurders aan?

Columns

Het Financieel Dagblad van 15 juni gespeld. En vastgesteld dat niet alleen het Nederlands elftal slecht presteert. De Gasunie heeft volgens de Rekenkamer een investering van 2,2 miljard gedaan in Duitsland. Volgens het Financieel Dagblad is het een fiasco geworden. De minst transparante man van Nederland, minister Verhagen, vindt dat oordeel niet terecht, vindt dat het rapport bepaalde successen niet mee weegt, maar ondertussen wordt Henk Chin Sue, de CFO van de Gasunie, wel ontslagen. ‘In overleg’ heet het. Maar we moeten niet denken dat het iets te maken heeft met het Duitse debacle.

De vraag werpt zich op wie verantwoordelijk is. Maar dat hoor je nooit. En ik heb ook niet het gevoel dat er buiten Chin Sue iemand verantwoordelijk wordt gesteld. Zijn hoofd redt dat van anderen. Maar dat baart geen vertrouwen voor de toekomst. 2,2 miljard kan niet vallen onder de verantwoordelijkheid van één man. En de politiek? Den Haag zat te slapen, maar ze zeggen daar dat ze vanaf nu wakker zijn. Ze zijn te laat geïnformeerd.

Dit bericht over slecht bestuur staat niet op zich. Zo rommelt het bij Portaal, een woningcorporatie. Het tekort liep daar in anderhalf jaar op van 120 miljoen tot 550 miljoen! Dit komt doordat Portaal, in de woorden van directeur Bert Keijts ‘een beetje verleid’ zijn door de banken.

Ze hebben bij Portaal een forse portefeuille derivaten. Die zijn erg afhankelijk van indexen en rentestanden. Dus kwetsbaar. Heel dom om dat spul binnen te halen. Paniekvoetbal ook om lange financieringen rond te krijgen. En dit wordt aangemoedigd door banken, zegt Keijts. Birgitte van Hoesel was één van de bestuurders, onder wier verantwoordelijkheid dit werd gedaan.

Van Hoesel is dus verantwoordelijk. Maar intussen vertrokken. Ze is zojuist benoemd tot mededirecteur van het Waarborgfons Sociale Woningbouw. Het wekt de indruk dat je in besturen rustig foutjes kunt maken, de topfuncties liggen er kennelijk voor het oprapen. Als je maar op tijd weg bent.

Keijts wijst daarnaast naar nog meer partijen. De banken bijvoorbeeld. Die moedigen bedrijven aan de riskante derivaten te nemen. Volgens de Portaal-directeur zijn toezichthouders ‘jarenlang’ veel te tolerant geweest. Het Centraal Fonds Volkshuisvesting bijvoorbeeld. Die veel te laat hebben geacteerd. En dan natuurlijk de politiek. Die had spelregels moeten opstellen.

Nu, nu de derivaten tot steeds ernstiger tekorten leiden, zijn de banken ineens niet zo toeschietelijk meer. Volgens Keijts is dat een machtsspel. Gemeenten doen er ook aan mee. Amersfoort en Utrecht. Die borgen ineens geen liquiditeitssteun meer. Keijts vindt dat in strijd met de afspraken.

Hier kunnen we niet streng genoeg zijn. Bestuurders die zich laten verleiden door banken, inactieve toezichthouders, een gasbedrijf dat geldt in een zwart gat gooit, politici die geen spelregels opstellen en gemeenten die afhaken wanneer het moeilijk wordt. Laten we niet denken dat het geen mensenwerk is. Het is wel mensenwerk. Er zijn mensen voor dit soort zaken verantwoordelijk.

Bestuurders hebben altijd hun mond vol over het nemen van verantwoordelijkheid, maar als ze zelf wanprestaties leveren is het altijd de schuld van een ander. Daarin verschillen ze dan van ons nationale voetbalelftal, dat na het verloren EK tenminste toegeeft gefaald te hebben. Met zure gezichten, dat wel, maar je hoeft niet blij te zijn wanneer je de wereld vertelt dat het niet goed is gegaan. Maar vertel het wel! En dat is wat je bij bestuurders nogal eens mist.

Zo horen we van Bert Keijts niet dat hij in 2008 vijf miljoen (!) heeft geïnvesteerd in een future center onder de naam LEF. Een fitness blog schreef hierover: ‘Regelmatig een yogalesje, beetje mediteren of simpelweg uitwaaien werkt voor mij heel goed om tot ideeën, oplossingen en inzichten te komen. Maar dat Rijkswaterstaat vijf miljoen belastinggeld investeert in een relaxruimte annex denktank om ambtenaren te stimuleren in hun persoonlijke groei, is natuurlijk om te gillen. Vandaar waarschijnlijk dat het zogenaamde 'Future Center' de naam LEF kreeg.’

Zolang een land te maken heeft met zwakke bestuurders zal de crisis niet snel afgewend worden. Blijven we dit accepteren of gaat iemand er iets aan doen?

www.pitchersupport.com

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Anko Tijman
Met het ontslaan van "de verantwoordelijke" zijn we er niet volgens mij. Want dan komt er iemand op die plek die jarenlang dit voorbeeld gevolgd heeft. Dit probleem zit veel dieper dan een enkele bestuurder of directeur die een of meerdere faux pas heeft begaan. Ontslaan heeft geen enkel effect op de organisatie.
Veel meer is het mijns inziens een cultuurprobleem: jarenlang zijn winsten op korte termijn, gebrek aan transparantie en bokitogedrag de norm geweest. Als bedrijven en politiek niet gaan inzien dat de maatschappij - en dus de norm waar tegen men gehouden wordt- al veranderd is en dat dit nieuw gedrag vereist, dan gaan ze keihard onderuit. Precies waar men al die tijd bang voor is geweest en wat men met het oude gedrag probeerde te voorkomen. Nieuwe leiders zijn gericht op duurzaamheid, transparantie en voorbeeldgedrag. Dat los je niet in een keer op, maar wel met een verandering van denken en dus een verandering van cultuur. Er zullen dus nieuwe incentives en KPI's op het nieuwe gedrag opgesteld moeten worden.
Bob Moolhuijsen
Beste Bert, dank voor je leuke column.

In aansluiting daarop zou ik willen meegeven dat er mijns inziens meer aan de hand is dan falende bestuurders. Het lijkt te zijn, dat naarmate de complexiteit toeneemt en/of de impact van voorstellen hoger wordt, organisaties in hun competenties, kwaliteit van toezicht, riskmanagement en kwaliteit van het omringende management niet meegroeien.

Ik vraag me daarom af of In de betreffende cases, de "countervailing powers" van de CFO of de Raad van Commissarissen wel aanwezig zijn geweest? Ik vermoed van niet.

Het komt mij voor dat we toch ook te maken hebben met een aantal gevallen waarin een sterke bestuurder zwak management om zich heen heeft verzameld. Als die bestuurder het zicht op de risico's niet meer heeft, dan gaat het vanzelf op enig moment fout.

Jij pleit voor sterkere bestuurders, ik zou graag willen pleiten voor een verdere verzwaring van de (externe) toezichthouders en het interne kader. Minder macht bij de directeur (ter voorkoming van zonnekoningengedrag), meer macht bij zijn MT. Meer controle door RvC of RvT. Daar zijn competente mensen voor nodig.
Rob Evers
De vraag is: Waarom falen deze bestuurders? Je geeft zelf een deel van het antwoord: Er is te weinig toezicht. Maar het gaat niet alleen om toezicht, het gaat om zichtbaarheid, van het dagelijks opereren en gedrag. Als ik de vergelijking mag maken met de krijgsmacht: Wat een generaal doet en denkt, zijn zichtbaarheid, hoe hij dagelijks opereert en contact onderhoudt met zijn mensen, dat bepaalt zijn succes. Dat wordt niet bepaald door besluitvorming in een commandopost of bestuurstafel.

Bestuurders die hun eigen wereld creëren en geen contact hebben met de soldaat, (lees de werknemer, de hardwerkende nederlander etc.) die kunnen we toch makkelijk aanwijzen en de deur wijzen?
Bert Overbeek
Pro-lid
Dank voor de reacties. Even oppassen dat we in onze procedurele inkadering van bovenstaande gevallen het zicht niet kwijt raken.

Waar het me om gaat is dat we mensen verantwoordelijk stellen die verantwoordelijk zijn. En daarop actie ondernemen. En dan niet één persoon slachtofferen, maar alle betrokken personen in de mallemolen van de verantwoordelijkheid. Vooral ook omdat er wel een paar bestuurders zijn die het woord 'verantwoordelijkheid' graag in de mond nemen als het om hun medewerkers gaat. Op wie de schuld maar al te vaak wordt afgeschoven.

Maar er is meer. Opvallend is dat media bovenop de politiek zitten, om toch vooral maar niets te missen van dat wat daar gebeurt. Veel moeilijker dringen ze door in de besturen van organisaties, die ook veel voorzichtiger worden beschreven. En mensen in de organisaties houden natuurlijk hun mond, begrijpelijk want je hebt zomaar een stempel en daarmee de dreiging van ontslag te pakken.

Willem Mastenbroek schreef enige jaren geleden een scherp betoog onder de titel 'Het zorgschandaal', dat de praktijken laat zien van zo'n bestuur. (http://www.managementsite.nl/1528/overheidsmanagement/zorgschandaal.html)

Er zijn een heleboel goede bestuurders, daarover geen misverstand, maar er zijn er toch ook een boel die er een potje van maken. En dat kan allemaal maar gezellig doorgaan, totdat een of andere parlementaire enquete het zieltogende karakter van het een of ander weer blootlegt.

Zelf heb ik voor de grap een conceptje ontwikkeld, snel opgeschreven, wat een einde moet maken aan deze praktijken. Als iemand het serieus met mij wil uitwerken houd ik me warm aanbevolen. Er mag nog iets meer humor in! (http://www.jongebazen.nl/verandermanagement/nieuw-fris-managementconcept-wat-is-2100-punky-management)

Meer over Besturen en organiseren