Toezicht onderwijs faalt

Inspecteurs zitten in de klaslokalen gedetailleerd te kijken of er wel goed wordt lesgegeven. Maar of een schoolbestuur netjes met het overheidsgeld omgaat, wordt nauwelijks gecontroleerd. Op internet is precies te vinden waar de onderwijskwaliteit zwak is, maar je moet echt je best doen om er achter te komen welk schoolbestuur onder financiële curatele van de Onderwijsinspectie staat.

Steeds meer scholen verkeren in financiële problemen door aanhoudende krimp, bezuinigingen en mismanagement. De overheid is heel terughoudend met controle op de financiële handel en wandel van besturen. Sinds schoolbesturen een zak met geld overgemaakt krijgen van het ministerie en die min of meer naar eigen inzicht mogen besteden, zien we in elke sector een zelfde patroon. Eerst gaan de salarissen van de bestuurders omhoog, daarna komen de fusies op gang, worden dure gebouwen neergezet, vervolgens begint het grote oppotten of het spelen met reserves in de vorm van renteswaps of derivaten.

Wat moet je doen als je als onderwijzer in de handen is gevallen van deze malloten?

De puinhopen van Amarantis

Om de teloorgang van techniekonderwijs een halt toe te roepen, besluiten de besturen de scholen samen te voegen en de vmbo- en mbo-opleidingen te integreren. Zo ontstaat het Technisch College Amsterdam, kortweg TeC. De doorlopende leerlijnen vmbo-mbo hadden het 'unique selling point' van Amarantis moeten worden De megafusie is niet alleen een financieel debacle geworden, maar ook het bankroet van een veel te complexe onderwijsvernieuwing. Expansiedrift en bestuurlijke zelfoverschatting leidden tot een onbestuurbare onderwijskolos waar chaos en anarchie heersten.

De onderwijsorganisatie werd door de fusie veel te complex. Het mbo is al ingewikkeld. Opleidingen op vier niveaus, twee leerwegen, 207 kwalificatiedossiers en 640 opleidingen met vijfhonderd differentiaties. Daar kwamen dan drie vmbo-leerwegen bij, die samen ook zeventig opleidingsvarianten tellen. Dat is gewoon niet te managen, zelfs als je een goed bestuurlijk informatiesysteem zou hebben. Maar dat was er niet bij Amarantis. Daardoor verloor men na de fusie op alle niveaus in de organisatie het zicht op de werkelijkheid. Er zat gewoon een enorm gat tussen de ambities en de mogelijkheden die te realiseren. Dat is te danken aan een combinatie van zelfoverschatting en onderschatting van de complexiteit op uitvoeringsniveau.

De afstand van het College van Bestuur tot het onderwijsproces was te groot en op centraal niveau was er geen oog voor de kwaliteit van het onderwijs.

Falend bestuur en toezicht bij Amarantis

Het College van Bestuur (CvB) van onderwijsinstelling Amarantis heeft sinds de fusie in 2007 gefaald en de organisatie onprofessioneel geleid. De Raad van Toezicht (RvT) heeft zwak toezicht gehouden en de Onderwijsinspectie heeft de ernst van de situatie onvoldoende onderkend.

Het antwoord op de financiële problematiek moet met name gezocht worden in het opereren van het College van Bestuur in de periode 2007-2012’, zo staat in het onderzoeksrapport. Het bestuur heeft niet als een team gefunctioneerd en heeft bij de aansturing van de organisatie weinig ‘executiekracht’ gehad. Anders gezegd: weinig van de grond gekregen. ‘De organisatie werd op een weinig professionele wijze en op onvoldoende daadkrachtige wijze geleid.’ Volgens de commissie was er gebrek aan financiële expertise, omdat het om onervaren bestuurders ging.

De Raad van Toezicht heeft zwak toezicht gehouden concludeert de onderzoekscommissie. ‘De RvT is voortdurend op zoek geweest naar haar rol ten op zichte van het bestuur. Maatregelen om in te grijpen, lieten te lang op zich wachten. De RvT heeft getracht meer grip op het college te krijgen, maar is daarin niet effectief geweest’, zo staat in het onderzoeksrapport.

De huidige bewindvoerder Marcel Wintels schrok van wat hij aantrof. “Chaos, anarchie, vervreemding, stuurloosheid…..Ik heb nog nooit zo’n incompetente, chaotische en stuurloze organisatie aangetroffen.”

Inspectie

De Inspectie van het Onderwijs heeft veel signalen gekregen dat Amarantis in problemen verkeerde. De ernst is onvoldoende onderkend door de Inspectie. Bovendien is er vertraging ontstaan, doordat de Inspectie achteraf controleert.

• Amarantis schetste jarenlang een te rooskleurig beeld van zijn financiële positie. Kosten voor niet-gerealiseerde bouwprojecten en ict-ontwikkeling werden ten onrechte opgevoerd als investeringen om de exploitatie sluitend te maken. De boekwaarde van de panden was daardoor niet in overeenstemming met de werkelijke waarde.
• De voormalig Amarantis-bestuursvoorzitter Bert Molenkamp ontving een salaris van  396.602 euro per jaar en heeft naast een vertrekpremie van 250.000 euro, ook een ‘voorwaardelijke aanvulling op een eventueel’ pensioengat tot een bedrag van 150.000 euro toegekend gekregen.
• Aan interim-voorzitter Philippe Raets betaalde Amarantis 213.665 euro voor een periode van 8 juni tot eind 2011. Raets was niet in dienst, maar werd extern ingehuurd.
• Ook de vergoedingen voor sommige (voormalige) toezichthouders vallen op. Voorzitter Koos Janssen van de eerder dit jaar opgestapte raad van toezicht ontving 25.150 euro. Dat is inclusief een nabetaling van 5.253 euro over 2010, meldt het jaarverslag. In 2010 bedroeg zijn vergoeding 12.950 euro.

Publiek geld moet ook publieke controle kennen en niet alleen achteraf, zodat de minister de schouders kan ophalen en kan zeggen dat het de verantwoordelijkheid is van het bestuur. De overheid is verantwoordelijk voor het stelsel en een goede besteding van het geld dat daar in omgaat. Mogen we hier praten van jatten ipv graaien en kan dan elke burger aangifte doen?

De rubriek ACTUEEL informeert u over recent verschenen berichten in de media. In elk bericht vermelden wij de oorspronkelijke bronnen. Bron: Algemene Onderwijs Bond