Lean Light: Rijnlands Vakmanschap met Lean Management

In de televisiegids van een publieke omroep laatst een interview met televisiediva Mies Bouwman. Aan het einde van het interview werd haar gevraagd hoe zij aankijkt tegen de bezuinigingen die het kabinet voor de publieke omroepen in petto heeft. Een beetje jammer dat ze begint met een verontschuldiging over haar leeftijd en vermeende nostalgie; ze stelt uiteindelijk een mooie advies- annex onderzoeksvraag waar veel organisaties het bekende puntje nog aan kunnen zuigen: ‘Wat zijn jullie (…) aan het doen?’. En ze heeft het dan niet over het kabinet, maar over de medewerkers die de bezuinigingen mogelijk gaan treffen...

Het lijkt misschien een wat kinderachtige en bemoeizuchtige vraag, maar in veel organisaties worden activiteiten uitgevoerd waarvoor de klant eigenlijk niet wil betalen. Activiteiten waarvan het ook maar goed is dat de aandeelhouder niet weet dat ze worden uitgevoerd. Het is nooit leuk dat je als medewerker wordt geconfronteerd met de conclusie dat jouw werk op onderdelen niets of weinig aan waarde toevoegt. Geen waarde voor de klant en ook geen bijdrage aan de doelstellingen van de organisatie. Met name in de grotere organisaties is er in het verleden werk bedacht om te controleren, te sturen en te verantwoorden. En worden stokpaadjes bereden en dingen gedaan die vast ooit nuttig waren.

De ‘geleerden’ zijn het er wel over eens dat de concurrentiepositie en het welvaartsniveau van Nederland op z’n best behouden blijven als we met z’n allen productiever worden. Nederland is al een productief land, maar de vergrijzing en het grote aantal deeltijdbanen hangt als een anker aan onze boot. Toch zit er veel rek in onze organisaties. Rek in de vorm van luxe en onnodig werk.

De komende jaren zullen in het teken staan van afslanken en afvallen. Het huidige succes van Lean Managementduidt duidelijk op de aanwezigheid van het nodige vet op het organisatorische karkas dat er best van afkan. Hier en daar een vetrandje is helemaal niet erg, want vaak zit dat vetrandje vast aan leuk, belangrijk-makend, statusverhogend of soms echt verrijkend werk. Het loont echter wel de moeite om op zoek te gaan naar werk dat geen of marginale waarde toevoegt.

Zoals gezegd: een werkwijze zoals Lean Management biedt goede handvatten om overtollig gewicht kwijt te raken. Daarbij is Lean Management één van de weinige methodieken die je hybride zou kunnen noemen: aandacht voor hard en hart. Als het goed is…  Evengoed is Lean al aardig op leeftijd en leunt de methodiek op Japanse en Anglo-Amerikaanse uitgangspunten. Japanners denken echt anders over werk, loyaliteit en zorg voor personeel en met de kredietcrisis in gedachten weten we ook wat Anglo-Amerikaans denken doet. Lean gaat daarnaast ook wel een beetje uit van gedrag dat veel Nederlanders vreemd is. Lean houdt niet altijd even goed rekening met vrije radicalen binnen een bedrijf, de toenemende behoefte aan autonomie en de steeds verder gaande individualisering. En, niet te vergeten, de vermoeidheid ten opzichte van de managementtrukendoos.

Is er een mooi alternatief? Een fraaie Rijnlandse afslankvariant zou zijn: de terugkeer van vakmanschap. Aan de uitvoerende vakman/-vrouw vragen wat nodig is om de klant tevreden te houden. De uitvoerende vakman/-vrouw (weer) in contact brengen met de klant en op basis daarvan het werk inrichten. Laat de uitvoerende vakman/-vrouw bepalen welke middelen nodig zijn en laat ze met elkaar afspraken maken over hun professionele werkwijze. Je werk doen wordt aldus vanzelf tot continu verbeteren.
Laten we de aanpak om verkooptechnische redenen Lean Light noemen, maar Rijnlandser kan het bijna niet. Om met Mies Bouwman af te sluiten: ‘(…) En al dat personeel achter computers waarvan ik denk: wat zijn jullie (…) aan het dóen? Maar ja, ik werk niet met computers dus misschien is dit wel een hele domme opmerking.’