Onder het motto “Besparen met technologie” kondigde De Nederlandsche Bank (DNB) deze week aan dat enkele honderden banen verdwijnen. Dat dit niet slechts om een interne efficiency-oefening gaat, blijkt uit de toelichting in Strategie DNB 2025–2028:

“DNB zet in op een efficiëntere taakuitvoering en bedrijfsvoering door middel van digitalisering, waarbij resultaten van de digitale strategie worden gebruikt om slimmer en gerichter te werken.”

Het klinkt bestuurlijk beheerst maar onder de oppervlakte is de boodschap hard:

Veel werk dat nu door mensen wordt uitgevoerd, kan sneller, consistenter en goedkoper door digitale systemen en AI-gedreven tooling.

DNB is daarmee de volgende in een rij die “voorlopig niet eindigt”: eerder was het ASN Bank die onder het label “Pragmatisch reorganiseren” al 850–950 banen schrapte, eveneens gedreven door digitalisering, versimpeling en kostenreductie.

De rode draad: Digitale strategieën zijn geen toekomstplannen meer. Het zijn kostenbesparingsprogramma’s die direct ingrijpen in FTE-structuren.

En ja, eerlijk gezegd dáár valt iets voor te zeggen. Niet omdat medewerkers “tekortschieten”, maar omdat de productiviteitsverwachting in hoog tempo verschuift. De nieuwe generatie AI-agents werkt 24/7, foutloos, schaalbaar en zonder overhead. Wat vooral verandert, is het tempo: waar organisaties vorig jaar nog spraken over “digitalisering richting 2028”, verdwijnen nu binnen enkele maanden honderden functies.

DNB bevestigt daarmee wat ASN Bank al zichtbaar maakte: We zijn de fase voorbij waarin AI het werk ondersteunt, we zijn in de fase waarin AI het werk herdefinieert. En dat gaat sneller dan de klassieke reorganisatiecyclus kan bijbenen.

En dan het MKB, het Jaarbericht Staat van het MKB 2025 laat een ongemakkelijke waarheid zien: de productiviteit van het Nederlandse MKB daalt opnieuw, terwijl de personeelstekorten structureel zijn. En tóch gebruikt slechts 13% van de MKB-bedrijven AI. Dat is geen toeval. Het is het gevolg van een hardnekkige realiteit: ondernemers weten niet waar ze moeten beginnen, hebben geen tijd of mensen om ermee aan de slag te gaan en krijgen nauwelijks ondersteuning die aansluit bij hun dagelijkse praktijk. De “innovation trap”: te druk met vandaag om te bouwen aan morgen.

In de zomer schreef ik twee bijdragen die elkaar versterkten:

• AI versnelt nu écht: wat dit betekent voor de Nederlandse arbeidsmarkt tot en met 2028 (recent ge-update)

• € 68 versus € 2,87 — de koude rekensom die de arbeidsmarkt verandert

De kern toen: AI verschoof van experiment naar operatie; de EU AI Act gaf daar een juridisch kader aan; en de economische logica van mens (€ 68 per productief uur) versus agent (€ 2,87) maakte duidelijk dat deze versnelling geen hype is, maar een structurele beweging.

Sindsdien is de werkelijkheid opnieuw een stap harder gegaan. De aangekondigde reorganisatie bij ASN Bank, 850 tot 950 voltijdbanen die gefaseerd verdwijnen onder het motto “Versimpel en Groei”, is zo’n markeringspunt.(ASN Bank Newsroom) Tegelijkertijd zegt het CPB dat “geruchten over toenemende structurele arbeidstekorten overtrokken zijn”, waarschuwt CNV voor duizenden ontslagen, en signaleert UWV een arbeidsmarkt die afkoelt, met amper banengroei tot 2027.(Centraal Planbureau)

Met andere woorden: de situatie is niet eenvoudiger geworden, ze is complexer, maar ook duidelijker.

En: niet iedereen heeft dat door, helaas, maar de ontwikkelingen, zo je wilt upgrades, van taalmodellen zijn de afgelopen 6 maanden significant geweest en die trend zet zich door. Dat signaleert Wharton's Ethan Mollick.

Die exponentiële groei maakt dat het onderscheid tussen 'heavy users' en 'small users', laat staan 'non users', steeds groter wordt. Da's op z'n zachtst gezegd niet handig, niet voor de economie, niet voor de samenleving.

1. Van permanente krapte naar paradox

De afgelopen jaren heeft “krapte” bijna vanzelfsprekend geklonken. Terecht: twee derde van de ondernemers geeft aan personeelstekort te ervaren, vooral in zorg, onderwijs, techniek en ICT.(Centraal Bureau voor de Statistiek) In Regio in Beeld 2025 spreekt UWV nog steeds van een “(zeer) krappe arbeidsmarkt”, met structurele uitdagingen door vergrijzing en verduurzaming.(UWV)

Maar daar schuift nu een tweede verhaal dwars doorheen:

• Het CPB publiceert in november 2025 expliciet dat de arbeidsmarkt “ook bij flinke krapte werkt” en dat verhalen over toenemende structurele arbeidstekorten “overtrokken” zijn.(Centraal Planbureau)

• CNV constateert op basis van cao-onderhandelaars dat Nederland “aan de vooravond van duizenden ontslagen” staat, niet alleen in industrie, maar ook in financiële sector, onderwijs en retail.(CNV)

• UWV verwacht in zijn arbeidsmarktprognose 2025–2027 vrijwel geen banengroei meer, ondanks een economische groei van gemiddeld 1,6% per jaar: “De groei vertaalt zich niet meer in substantiële banengroei.”(UWV)

Kort samengevat:

We zitten in een arbeidsmarkt die tegelijk krap én krimpend is afhankelijk van sector, regio en vooral: type werk.

In die paradox wordt AI geen extra laagje technologie, maar een hefboom waarmee werkgevers proberen deze schijnbare tegenstrijdigheid te managen: tekorten in cruciale functies, overschotten in routinetaken.

2. AI als stille motor achter ‘pragmatische reorganisaties’

ASN is geen incident, maar een symbool. In haar strategie Versimpel en Groei benoemt de bank de noodzaak om bedrijfsvoering, interne processen en systemen “effectiever en efficiënter” in te richten, tegen de achtergrond van stijgende kosten, toenemende regelgeving en hoge verwachtingen van de samenleving.(ASN Bank Newsroom)

Tegelijkertijd kondigen berichtgeving en vakbonden aan dat 850–950 banen verdwijnen, gefaseerd over 2026.(AD) Zulke reorganisaties zijn geen rechtstreeks “AI-ontslag”, maar ze vallen wél samen met drie trends:

1. Digital-first strategieën in banken en verzekeraars: klantcontact, kredietbeoordeling, compliance en operations worden steeds meer data- en modelgestuurd.

2. Agent-technologie die bovenop bestaande systemen draait: AI-assistenten voor klantcontact, dossieranalyse, contractlezing, procesmonitoring.

3. Regelgevingsdruk (AI Act, DORA, ESG) die alleen te hanteren is met betere tooling, automatisering en analytics.(ai-act-service-desk.ec.europa.eu)

Daarmee ontstaat wat je een ‘pragmatische AI-reorganisatie’ kunt noemen: de directe reden is strategisch (focus, kosten, governance), maar de mogelijkheden worden vergroot door AI. Dat patroon zie je ook internationaal: PwC schrapt wereldwijd duizenden banen en laat zijn eerdere groeidoel los, onder meer omdat AI-investeringen productiviteit verhogen en de vraag naar klassiek consultancywerk verschuift.(Financial Times)

AI is hier dus geen excuus, maar een versneller.

3. De rekensom € 68 versus € 2,87 in context

In € 68 versus € 2,87 heb ik de simpele maar pijnlijke berekening uitgewerkt:

• Menselijke kenniswerker in Nederland: totale jaarkosten inclusief werkgeverslasten, overhead en niet-productieve tijd → ruwweg € 68 per productief uur.

• AI-agent: eenmalige investering in development/licenties, plus gebruikskosten, uitgesmeerd over 24/7 inzet → orde van grootte € 2,87 per “uur”.

Een factor ~24.

Zolang AI alleen leuke pilotjes opleverde, bleef die rekensom abstract. Maar op het moment dat:

• de technologie operationeel wordt,

• de arbeidsmarkt afkoelt en banengroei stagneert,(UWV)

• én bestuurders onder druk staan van aandeelhouders, toezichthouders en maatschappelijke verwachtingen,

dan wordt die rekensom een bestuurlijk argument. Niet: “Wíllen we dit?” maar: “Kunnen we het ons veroorloven om het níet te doen?”

Het relevante nuancepunt komt van PwC en de Nederlandse overheid zelf: AI kán per saldo meer banen creëren dan het kost, mits organisaties nieuwe vormen van economische activiteit ontwikkelen.(PwC) Maar dat is geen automatisme; het is een keuze.

4. Wat nieuwe data over AI & werk vertellen

De nieuwste generatie rapporten laat zien hoe AI inmiddels in de vezels van de arbeidsmarkt is gekropen, maar nog niet overal:

• PwC – Global AI Jobs Barometer, NL-analyse

  • In AI-exposed beroepen is het aantal vacatures sinds 2019 sterk gegroeid; vacaturegroei vlakt wel af, maar de relatieve vraag naar AI-vaardigheden stijgt.

  • Tussen 2023 en 2024 daalde het totale aantal vacatures, maar het aandeel vacatures mét AI-component groeide door.(PwC)

• EY – AI Barometer 2025 (Nederland)

  • 61% van de Nederlanders voelt dat AI hun werk beïnvloedt (+11 procentpunt t.o.v. een jaar eerder).

  • 42% vreest baanverlies.

  • Slechts 24% is tevreden over de AI-opleidingsmogelijkheden van hun werkgever.(EY)

• Overheidsbrede visie Generatieve AI (Rijk)

  • De Nederlandse overheid verwacht dat generatieve AI leidt tot productiviteitsgroei en nieuwe economische activiteit, maar onderstreept tegelijk risico’s rond ongelijkheid, autonomie en kwaliteit van werk. Daarom bevat de visie expliciete acties om AI “in goede banen te leiden”.(Rijksoverheid)

• Jaarbericht Staat van het MKB 2025

  • Slechts 13% van MKB werkgevers gebruikt AI en veel bedrijven modderen door op processen die al jaren niet zijn vernieuwd. Dat heeft grote gevolgen voor ondernemers, maar misschien nog wel grotere voor jong talent.
    
    Jonge professionals zijn de “kanaries in de kolenmijn” van onze arbeidsmarkt. Zij voelen als eersten wanneer organisaties niet toekomstbestendig zijn. En precies dat zien we nu gebeuren: jonge mensen willen leren, modern werken, impact hebben en technologie gebruiken. (BedrijveninBeeld)

De rode lijn:

AI is niet langer een niche voor techbedrijven, maar een generieke infrastructuur voor werk en de Nederlandse werknemer voelt dat sneller dan hij of zij wordt geholpen om zich eraan aan te passen.

5. De geactualiseerde horizon 2025–2028

Als we de verschillende lijnen samenvoegen: CPB, UWV, CNV, ASN, PwC, EY, EU AI Act, ontstaat een scherper scenario dan we in augustus hadden.

5.1 Macro: jobless growth met herverdeling

• De economie groeit naar verwachting door tot 2027, maar levert nauwelijks extra banen op.(UWV)

• De arbeidsmarkt blijft op veel plekken krap, maar het CPB verwacht geen structurele, onoplosbare tekorten; de arbeidsmarkt “werkt” ook bij hoge spanning.(Centraal Planbureau)

• CNV en media signaleren tegelijkertijd een golf van reorganisaties; niet alleen in sectoren die al langer onder druk staan, maar ook in onderwijs en financiële dienstverlening.(CNV)

Dat is precies het patroon van jobless (of low-job) growth met herverdeling: de taart groeit, maar andere stukken worden groter of kleiner.

5.2 Micro: taken verschuiven sneller dan banen

De belangrijkste verschuivingen zitten op taakniveau:

• Routinematige, regelgedreven informatieverwerking (backoffice, standaardklantcontact, eenvoudige administratie) wordt versneld overgenomen door AI-agents.

• Complexe, mens-centrische taken (zorg, onderwijs, begeleiding, change management, AI-governance) worden belangrijker, maar hebben andere skillprofielen en vaak andere beloningsstructuren.

PwC’s AI Jobs Barometer ondersteunt dit beeld: in beroepen met hoge AI-blootstelling groeit de vraag naar banen nog steeds, maar mét een duidelijke verschuiving in gevraagde vaardigheden.(PwC)

5.3 De tijdslijn is naar voren geschoven

In mijn eerdere stuk was 2028 het jaar waarin de AI-arbeidsmarkteffecten echt zichtbaar zouden worden. Op basis van de huidige data en praktijkcases zou ik dat nu als volgt aanscherpen:

• 2025–2026 – Implementatiefase

  • ASN en andere organisaties zetten grote reorganisaties in die expliciet draaien om versimpelen, digitaliseren en focussen.(ASN Bank Newsroom)

  • AI-agents worden niet alleen getest, maar in processen verankerd.

• 2026–2027 – Schaalfase

  • De meeste regels van de EU AI Act worden van kracht (o.a. voor high-risk systemen per augustus 2026).(ai-act-service-desk.ec.europa.eu)

  • Organisaties die al geëxperimenteerd hebben, schalen op. De kloof tussen koplopers en achterblijvers wordt zichtbaar in productiviteit én marges.

• 2027–2028 – Polarisatie & consolidatie

  • Voor sommige beroepsgroepen zijn instroompaden structureel veranderd: minder junior posities in standaardwerk, meer vraag naar regiefuncties, data/AI-rollen en mensgerichte beroepen.

  • Organisaties die AI vooral zagen als “tool” in plaats van als aanleiding om werk opnieuw te ontwerpen, lopen achterstand op – in efficiency, maar ook in aantrekkelijk werkgeverschap.

2028 is daarmee geen startpunt meer, maar een controlepunt: waar sta je dan, gegeven keuzes die je in 2025–2027 al dan niet hebt gemaakt?

6. Wat betekent dit voor werkgevers, HR en beleid?

Drie conclusies dringen zich op.

1. Strategische personeelsplanning zonder AI is inmiddels fictie
Wie zijn personeelsbestand naar 2028 plant zonder expliciet rekening te houden met AI-agents, EU AI Act, demografie en veranderende vraag, maakt een begroting voor een wereld die niet meer bestaat.

2. Herontwerp van werk is urgenter dan “bijscholing” alleen
Als takenfundament verschuift, heeft het weinig zin om mensen alleen “een AI-cursus” te geven. Het gaat om het hertekenen van functieprofielen, taakpakketten en loopbaanpaden, inclusief nieuwe rollen voor Banenafspraak-medewerkers, oudere werknemers en zij-instromers.

3. De sociale vraag is net zo belangrijk als de technische
CPB en PwC zijn het er in essentie over eens: AI hoeft geen massawerkloosheid te veroorzaken, maar kan – verkeerd ingezet – wél ongelijkheid en uitsluiting vergroten.(Centraal Planbureau) Dat maakt het werk van OR, vakbonden, HR en DGI-beleidsmakers geen bijzaak, maar een randvoorwaarde.

Tot Slot

We zijn terecht gekomen in een arbeidsmarkt waarin drie dingen tegelijk waar zijn:

1. De krapte in cruciale beroepen is reëel.

2. De “permanente structurele tekorten” zijn vermoedelijk overschat.

3. Duizenden mensen gaan hun baan verliezen of ingrijpend zien veranderen doordat AI, demografie en strategie samenkomen.

De koude rekensom van € 68 versus € 2,87 gaat niet meer weg.
De vraag is nu: wie zorgt ervoor dat we rond die rekensom een warm arbeidsmarkt- en organisatiebeleid bouwen?

Dát wordt, meer dan welke technologie dan ook, de echte test van leiderschap richting 2028.

Lees ook 'AI in 2026: Hoogconjunctuur, Crisis, Terugslag?' (overigens, je komt vervolgens bij mijn andere blog)

Willem E.A.J. Scheepers MBA Zie ook De AI Implementer.

willem@willemscheepers.eu