Wie zegt dat traditie stoffig is, is nog nooit naar een optreden van Trio Mandili geweest. Het uit Georgië afkomstige trio (bestaande uit Tatuli Mgeladze, Ana Chichinadze en Shorena Tsiklauri)  bracht in Luxor Arnhem een concert dat tegelijk oud, nieuw, intiem en explosief was. Het was  een optreden, maar een ervaring die even de tijd deed vergeten: drie stemmen die wortelen in oeroude polyfonie, maar klinken alsof ze rechtstreeks aansluiten op moderne muziekvormen.

Een traditie van eeuwen: Georgische polyfonie

Trio Mandili zingt in de traditie van de Georgische polyfone volksmuziek. Dat is niet zomaar iets. Deze muziek is door UNESCO uitgeroepen tot immaterieel cultureel erfgoed. Georgische polyfonie is anders dan wat West-Europeanen gewend zijn. De stemmen bewegen als horizontale lijnen die elkaar kruisen. De harmonieën schuren soms licht en lossen dan weer op. Ondertussen lijken de stemmen met elkaar verweven. 

Die eeuwenoude liedvormen komen uit bergdorpen waar zingen niet werd gezien als optreden, maar als samenleven. De melodieën zijn doorgegeven van familie op familie, van regio op regio: Kartli, Racha, Samegrelo, Guria. Mandili put uit dat reservoir, maar doet dat moeiteloos, alsof ze zélf een van die bronnen zijn.

Waarom het modern voelt: eenvoud, ritme en eerlijkheid

Wat Mandili zo verrassend hedendaags maakt, is niet dat ze moderne instrumenten gebruiken — integendeel, hun enige instrument is vaak de panduri, een driesnarig snaarinstrument uit de Kaukasus. Het moderne zit in hun ritmische energie, de bijna pop-achtige strakheid waarmee ze hun polyfonie neerzetten, en vooral in hun authenticiteit. 

Helemaal nieuw is de polyfonie niet in de westerse popmuziek, al moeten we een eind terug gaan in de tijd om haar te vinden. In de jaren 80 van de vorige eeuw had je The Roches, die ook zo'n prachtige vrouwelijke stemmenpolyfonie wisten te scheppen. En wat te denken van Crosby Stills Nash and Young, ondermeer in het nummer 'Carry on'. 

Terug naar deze tijd. De wereldwijde muzieksmaak van nu, of het nu om indie gaat of om  folk-pop, zoekt steeds vaker naar authentieke stemmen, eenvoud en echtheid. Precies dáár sluit Trio Mandili naadloos op aan. Hun meerstemmigheid voelt eerlijker dan menig gestapeld studiokoortje; hun presentatie is minimalistisch maar intens; hun humor en lichtheid maken het traditioneel zonder ooit als iets van vroeger te voelen. 

De rolverdeling: drie vrouwen, drie functies, één flow

Tijdens het optreden in Arnhem werd ook weer de kracht van hun rolverdeling duidelijk. Tatuli is de verteller, degene die tussendoor uitlegt waar de liederen over gaan. Met ontwapenende eenvoud vertelt ze dat Georgische liederen almost always over love, mountains en Georgië gaan. en daar hoeft niets aan veranderd te worden. Ana is vaak de ritmische motor: haar stem draagt de middenlaag die de polyfonie samenbindt. Shorena legt geregeld de lage fundamenten of juist de hoge ornamenten, afhankelijk van het lied. Het effect is opvallend: je ziet drie individuele artiesten, maar hoort één organisme.

Luxor Arnhem kwam vanavond in de ban van de drie goedaardige sirenen. Polyfonie heeft dan ook een vreemde kracht; ze dringt binnen via een andere route dan popmuziek. Niet via opbouw en climax, maar via resonantie.

Na een paar nummers zie je het gebeuren. De boel komt in beweging. Het applaus klatert al wat harder na de songs dan gebruikelijk. Er wordt zacht gelachen bij de verhalen, mensen zoeken verrast elkaars blikken. EHet trio trekt het publiek uit zijn stoel zonder een enkele push, puur met energie en hun verfrissende aanwezigheid. De kracht van hun optreden ligt in het feit dat ze niet spelen voor het publiek, maar mét het publiek. Alsof de zaal een vierde stem wordt. Wat ook letterlijk gebeurt, als Tatuli de aanwezigen uitnodigt om mee te zingen. We krijgen zelfs les.

De thematiek: liefde, bergen en het vaderland

Hoewel ze het het op de avond vaak zeiden, toch nog een enkel woord over hun thema's. De eenvoud waarmee ze hun thematiek benoemen, is ontwapenend. Georgische liederen gaan over liefde (vaak tragisch, soms ook speels), bergen (de Kaukasus als symbool van kracht en identiteit) en Georgië zelf (het land dat in bijna elk lied wordt bezongen alsof het een geliefde is). 

Het is volksmuziek in de meest zuivere zin: verhalen van een plek, gevoed door landschap en geschiedenis. En tegelijkertijd sluit het aan bij universele menselijke emoties. Daarom werkt het zo goed in moderne oren. Het is muziek waarin niemand zich een vreemdeling voelt.

Trio Mandili laat achter wat het beste optredens achterlaten: een gevoel van verbinding, iets dat in de lucht blijft hangen. Ze laten zien dat authenticiteit niet hetzelfde is als nostalgie. En dat drie stemmen, één snaar en een duizend jaar oude traditie soms krachtiger kunnen zijn dan elke lichtshow of gestapelde productie. Luxor Arnhem kreeg geen optreden. Het kreeg een herinnering. Morgen zal Eindhoven hetzelfde overkomen...want dan zijn ze daar.

bertoverbeek@icloud.com