Van windscherm naar windmolen!

'Il faut reculer pour mieux sauter'
De kerstboom blijft een perfecte plek om eens in alle rust aantal issues te overdenken. Wat het afgelopen jaar ons heeft gebracht. Maar belangrijker: wat we moeten doen om goed gesteld te staan voor het komende jaar. Zoals de fransen dat zeggen: ‘Il faut reculer pour mieux sauter’. Vrij vertaald: ‘You have to step back to jump further’.

De opdracht is niet om te zien wat nog niemand heeft gezien, maar om te bedenken wat nog niemand heeft bedacht – bij wat wij allemaal zien!

Van bezit naar gebruik
Want er voltrekt zich een ware omwenteling. Een soort van revolutie: van de ‘bezit-economie’ naar de ‘gebruik-economie’. Zich ontwikkelend van lineair naar circulair of exponentieel. Niet meer verticaal georganiseerd (topdown, boven de partijen) maar horizontaal (netwerk, tussen de partijen). Met een razendsnelle introductie van volledig nieuwe businessmodellen – buiten de gevestigde orde. Allemaal ten dienste van het creëren van klantwaarde. Mogelijk gemaakt door ICT en internet. En dat gebeurt sluipenderwijs: zonder dat we het écht in de gaten hebben. Dat alles onderstreept dat je er niet bent met wat cosmetisch optimaliseren of upgraden. Middels een klassieke reorganisatie of zo. Waarbij onze traditionele werkwijzes, onze structuren en onze systemen gewoon gezellig in tact blijven. Met het organogram als twijfelachtig middelpunt …

Van rule based naar value based
Interessant dus om te kijken hoe we reageren op die innovaties. Op nieuwe technische mogelijkheden. Zoals digitalisering of robotisering. Of de toepassing van open data. Waarbij techniek als driver wordt gebruikt om nieuwe kansen te verzilveren. Om zo bestaande patronen te doorbreken. Zowel gericht op het verbeteren van publieke dienstverlening, het incasseren van substantiële besparingen op zowel out of pocket- als apparaatskosten en om de burger weer in de lead te zetten – ver weg van die tribune.

Technisch kan dat. Maar willen we het ook? Want de ervaring leert dat we erg blijven hangen in het zogenaamde ‘rule based’ denken. Gebaseerd op bestaande regels: kan niet dus mag niet (Uber). Of om werkgelegenheid te beschermen (robotisering). Of omdat we ons verschuilen achter privacy (open data). En dat is toch écht wat anders dan het ‘value based’ denken. Gericht op het creëren van waarde middels slimme vormen van publiek-publiek (tegenwoordig noemen we dat ook wel deftig ‘multilevel governance’) of publiek-private samenwerking. Over de grenzen van onze eigen hertogdommen, dus zonder die verstikkende barrières. Maar ook het realiseren van de samenwerking met marktpartijen: niet met dat traditionele competitieve karakter, maar vanuit een coöperatieve insteek. Ter operationalisering van het beproefde win/win concept. Gefocust op het oplossen van maatschappelijke vraagstukken – maar dan wel domein- of ketengerelateerd.

Game-changers
Ongetwijfeld realiseren we ons nog te weinig dat ICT, internet en robotisering échte game-changers zijn. Die de traditionele spelregels veranderen. En dat laat ICT boegbeeld René Penning de Vries ook zien. Want in zijn visie kenmerkt digitalisering zich – in de sfeer van de bekende 4P’s (prijs, product, plaats, promotie) uit de marketing – door de 4D’s: disruptive, deceptive, delocalised en democratised:

• Disruptive (verstorend, verscheurend): digitalisering verstoort bestaande ketens, systemen en machtsverhoudingen. Maakt het mogelijk om over traditionele grenzen heen te gaan – waarmee hele andere businessmodellen (Bol.com, Airbnb, Booking.com) ontstaan. Gericht op het creëren van klantwaarde. Waarbij niet het structureren van organisaties – maar het structuren van informatie centraal staat.
• Deceptive (misleidend, bedrieglijk, onoprecht): digitalisering komt sluimerend binnen, maar opeens is het er – maar dan wel prominent (Apple, Facebook). Niet meer weg te denken. Anders gezegd: je ziet de consequenties van deze ontwikkeling nauwelijks. Oad, Kodak en Nokia kunnen daar over meepraten.
• Delocalised (zonder vaste locatie): tijd- en plaatsonafhankelijk. Je mobiele technologie bevindt zich als het ware in je binnenzak – geen getut meer om naar een kantoor te moeten gaan om daar achter een computer te kruipen. Niet voor niets dus dat dit de vastgoed business in alle omvang raakt.
• Democratised (democratisch karakter): nauwelijks of geen entree barrières. Iedereen kan ermee aan de slag, zowel als vrager (consument) of als aanbieder (in business). Kennis en kunde zijn breed toegankelijk (Google). En tegelijkertijd kun je met sociale media iedereen ook zo bereiken – mits je de juiste snaar raakt. De sky is the limit!

Er voltrekt zich een ware omwenteling. Met razendsnelle introductie van volledig nieuwe businessmodellen – buiten de gevestigde orde. Hoe hiermee omgaan?

Vraagt wél om veerkracht
Cruciaal bij dit alles is de omarming van het principe van agility. Ook wel: veerkracht. Geen one size fits all, maar het lenig schakelen tussen meerdere stijlen en vormen. Om zo de juiste balans te vinden tussen top-down en bottom-up, tussen dirigerend of dwingend en dienend, tussen sense of urgency en sense of excitement en tussen concentratie en decentralisatie. Sterk sturend op eigen verantwoordelijkheid. En Van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’. Om zo gebruik te maken van de kracht van de verschillen: wat eigen is blijft eigen. Maar wel geregisseerd vanuit één concept. Waarbij je diversiteit als driver inzet. Zo bouw je geen windscherm, maar een windmolen. Anders gezegd: ‘when the winds of change blow, some people build walls and others build windmills’. Opdat zo onze lineaire orde van wet en regelgeving die exponentieel toenemende technologische ontwikkelingen daadwerkelijk faciliteert en ondersteunt.

Dé sleutel: begin met het einde voor ogen!
Dominant in dit alles is het concretiseren van een helder vergezicht: waar je tent in 2020 staat. Niet in de vorm van een holle visie, maar écht uitgewerkt. In co-creatie met stakeholders en klanten. Waarbij je denkkracht en draagvlak combineert. Om zo in de sfeer van Covey vanuit dat eindbeeld aan de slag te gaan.

Kansen genoeg dus. Maar je moet ze wel willen zien. Zoals Churchill dat zo pakkend heeft verwoord:

‘A pessimist sees the difficulty in every opportunity; an optimist sees the opportunity in every difficulty.’

En avant. Mag ik u een voorspoedig 2015 toewensen?