Oplossingsgerichte zelfcoaching maakt zelfredzaam

Problemen genoeg die vragen om een oplossing! Zelfcoaching met een oplossingsgerichte aanpak is een goed alternatief. 4 stappen en 5 tips.

Martin is een manager in een commerciële organisatie en zijn carrièremogelijkheden bij het bedrijf zijn te beperkt naar zijn zin. Omdat het bedrijf binnen een jaar overgenomen gaat worden door een grotere organisatie wil Martin goed nadenken over zijn loopbaan. Hij start een coachingstraject met een coach. Deze coach voelt dat Martin dieper liggende problemen heeft dan zijn loopbaanvraag en deelt zijn intuïtie met Martin: ”Ik krijg de indruk dat er iets niet goed in jouw relatie met je vrouw en dat dat jouw dieper liggende probleem is…”. Martin veegt deze opmerking van de coach van tafel. Maar op weg terug naar huis denkt hij er toch over na. Er schieten hem steeds meer dingen te binnen die niet goed gaan tussen hem en zijn vrouw. Martin gaat nu flink nadenken over die opmerking van de coach en begint inderdaad allerlei problemen te zien in zijn relatie. Die avond heeft hij knallende ruzie en dat bevestigt hem in zijn gedachte dat er iets mis is tussen hem en zijn vrouw. Hij belt zijn coach voor een extra sessie.

Heb je er wel eens over gedacht om een coach te zoeken? De kans is groot dat je antwoord “ja” is. Problemen genoeg die vragen om een oplossing! En er zijn in Nederland coaches genoeg die bereid zijn om je te helpen! Gecoacht worden is normaal en kan ook zeker helpen.

Coaching kan onbedoeld de problemen vergroten

Maar coaching kan ook schade opleveren. De cliënt kan met meer problemen de deur uitlopen dan hij had toen hij binnenkwam bij de coach. Coaching werkt dan  probleeminducerend. Coaching leidt op die manier juist tot vertraging, tot vergroting van de problemen en tot afhankelijkheid van de coach.

Onder het mom van intuïtie worden soms dingen gezegd door coaches die leiden tot precies dat wat ze voorspellen. Op het moment dat de coach iets zegt onder verwijzing naar zijn intuïtie hoeft hij wat hij zegt niet te onderbouwen, want het is immers zijn intuïtie? Ongetwijfeld worden deze dingen over het algemeen gezegd met de beste bedoelingen en vanuit de overtuiging dat het klopt. De coach denkt echt iets bij de cliënt te zien wat die cliënt niet ziet en denkt de cliënt zo te helpen. De coach ziet zichzelf als expert. En het is niet ondenkbaar dat de coach vervolgens gelijk krijgt. De probleemdiagnoses kunnen namelijk gemakkelijk een selffulfilling prophecy worden. De cliënt met een loopbaanvraag krijgt dan, juist doordat de coach de focus legde op zijn relatie, een relatieprobleem.

Is een coach wel nodig? De voordelen van zelfcoaching

Als je erover denkt in coaching te gaan, lijkt de fundamentele afweging: zelfcoaching of coaching? Dus, ga je zelf je problemen oplossen of zoek je een coach om je daarbij te helpen? Als richtlijn wordt wel aangegeven dat je een hulpverlener het beste in een vroegtijdig stadium kunt inschakelen wanneer je geestelijke problemen ervaart die je in je dagelijks functioneren belemmeren. Als je graag iemand wilt om mee te praten, dan is coaching een prima keuze. Vermoed je echter dat je er zelf uit zou kunnen komen of wil je dat graag eerst proberen, dan zou zelfcoaching een goed alternatief kunnen zijn.

Zelfcoaching heeft veel voordelen. Je kunt het overal doen. Onderweg in de auto, thuis op je eigen bank of op de fiets naar je werk. Het is daarnaast goedkoop. En als het je lukt om je probleem zelf op te lossen, versterkt het je zelfredzaamheid. Dat vergroot je gevoel van competentie en je zelfvertrouwen.  Of dat inderdaad ook zo werkt hangt  af van HOE je jezelf coacht. Welke vragen stel je jezelf? Welke richting geef je aan je gedachten?

Oplossingsgerichte vragen helpen vooruit

De oplossingsgerichte aanpak biedt veel aankopingspunten voor zelfcoaching, omdat deze aanpak ervan uit gaat dat mensen zelfredzaam zijn en in staat zijn om hun eigen problemen op te lossen. Coaches die de oplossingsgerichte aanpak gebruiken proberen juist niet de expert te zijn. Wat is het dat oplossingsgerichte coaches doen? Ze confronteren niet. Ze houden geen spiegel voor. Ze geven geen advies. Ze analyseren het probleem van de cliënt niet. Toch blijkt uit onderzoek   dat oplossingsgericht coachen cliënten effectief en snel vooruit helpt. Hoe werkt dat?  Eigenlijk helpen oplossingsgerichte coaches cliënten om een doelgericht en positief gesprek te voeren met zichzelf. Om de lijn in hun eigen gedachten vast te houden en een positieve richting te geven. De cliënt komt op allerlei ideeën en zijn gedachten gaan na afloop van het coachingsgesprek verder in dezelfde positieve richting. Hij zet het gesprek met zichzelf in gedachten voort. Hij begint zichzelf de oplossingsgerichte vragen te stellen. Naast een inhoudelijke oplossing voor het probleem waarmee hij kwam, heeft hij geleerd om op een bepaalde manier over zijn probleem na te denken.

Als de richting van de vragen zo belangrijk is en de coach zo onbelangrijk wordt, dan is het logisch te veronderstellen dat oplossingsgericht werken  geschikt is voor zelfcoaching.

Oplossingsgerichte zelfcoaching: welke vragen stel je jezelf?

De richting van de vraag bepaalt sterk de kwaliteit van het antwoord. Er zijn veel oplossingsgerichte vragen beschikbaar en het kan best even zoeken zijn welke vraag in jouw situatie passend is. Dat gezegd hebbende, kun je al snel beginnen met zelfcoaching als je een paar oplossingsgerichte vragen kent. Vier oplossingsgerichte zelfcoachingsvragen die bijvoorbeeld vaak goed werken zijn de volgende:

Deze vier stappen van zelfcoaching vormen de meest eenvoudige manier om een oplossingsgericht gedachteproces te doorlopen. Er zijn nog veel meer oplossingsgerichte technieken en vragen beschikbaar. Bijvoorbeeld voor als je een  dilemma hebt.

Dilemma: wat kies ik?

Marijke heeft een dilemma. Ze heeft sinds 5 jaar haar eigen bedrijf en dat loopt prima. Ze heeft nu vijf medewerkers in dienst en het bedrijf is financieel gezond. Marijke is bezig met de onderhandelingen met een ander bedrijf, dat aanvullende dienstverlening biedt. Als ze zou gaan fuseren met dat andere bedrijf zou de marktpositie versterkt kunnen worden. Iedereen in haar omgeving adviseert haar om te gaan fuseren en Marijke weet dat het een gouden kans is. Toch merkt Marijke dat er iets knaagt. Ze is de laatste tijd vooral bezig met leidinggeven en bedrijfsvoering en ze komt niet meer toe aan het uitoefenen van haar vak. Hoewel ze trots is op wat ze heeft opgebouwd en daar veel voldoening van heeft, vindt ze haar dagelijkse werk eigenlijk niet meer zo interessant. Haar dilemma is of ze door moet gaat met de fusie en de groei van haar bedrijf of dat ze haar bedrijf moet verkopen.

Marijke kent de oplossingsgerichte aanpak en stelt zichzelf een processchaal. Die gaat zo:

Waar sta ik nu op een schaal van 0 tot 10, waarbij 10 staat voor “ik weet hoe ik met dilemma om moet gaan” en 0 staat voor “ik heb geen idee hoe ik met dit dilemma om moet gaan”? Marijke constateert dat ze nu op een 3 staat. Ze vraagt zichzelf af wat ze al bereikt heeft tussen 0 en 3. Ze bedenkt dat ze al zeker weet dat het goed is voor haar bedrijf om te gaan fuseren en dat ze ook leiding wil geven aan dat fusieproces. Ze denkt door over wat haar nog meer al duidelijk is geworden tussen 0 en 3 en komt op meer en meer gedachten over wat er al helder voor haar is. Dan stelt ze zichzelf de vraag: ”Wat is het hoogste dat ik al eens heb gestaan op deze schaal?” Ze moet hierover lang nadenken en gunt zichzelf de tijd. Dan schiet haar te binnen dat ze vorige maand tijdens een fusiebespreking opeens een innovatief idee had gekregen. Toen ze dat idee naar voren bracht tijdens het gesprek reageerde de fusiepartner laaiend enthousiast. Wat Marijke toen heel zeker wist was dat ze graag dat innovatieve idee verder zou willen concretiseren samen met de fusiepartner. Ze was vol energie van dat gesprek teruggekomen. Dat was wel een 7 op de schaal, want ze wist toen zeker dat ze met deze fusiepartner goed zou kunnen samenwerken. Marijke vraagt zich af of er meer momenten zijn geweest de afgelopen periode dat ze hoger stond op de schaal. Er schieten haar nog drie voorbeelden te binnen. Ze zet op een rij wat  haar duidelijk was op die momenten. Vervolgens vraagt ze zich af of er iets van die voorbeelden bruikbaar voor haar is om een stapje hoger te komen op de schaal. Ze selecteert 1 aspect uit de voorbeelden dat ze met name bruikbaar vindt. Dat is het aspect van de energie die ze kreeg toen ze dat innovatieve idee deelde met de fusiepartner. Ze vraagt zichzelf af HOE dat aspect bruikbaar voor haar is en constateert dat ze met de fusiepartner wil gaan doorpraten over die innovatie en over haar rol bij de innovatie. Dat gesprek gaat haar een klein stapje vooruit helpen, omdat ze zo meer informatie krijgt over hoe serieus de fusiepartner wil investeren in de innovatie die ze voor ogen heeft. Marijke pakt direct de telefoon en maakt de afspraak. Ze heeft al zin om het gesprek te gaan voeren en voelt zich optimistisch dat ze op de goede weg is om haar dilemma op te gaan lossen.

Zin om het eens zelf te proberen? Hier zijn nog een paar aanvullende tips voor oplossingsgerichte zelfcoaching.

Tip 1. Visualiseer je eigen positieve gedrag
De eerste tip is: visualiseer je eigen positieve gedrag gedetailleerd. De reden daarvan is, simpel gezegd, dat als je je eigen positieve gedrag helder voor ogen hebt, de kans groot is dat je je zo gaat gedragen.

Tip 2. Observeer jezelf als het beter gaat
De tweede tip is: geef jezelf observatieopdrachten. Dat betekent dat je jezelf de opdracht geeft om op te letten wanneer je probleem minder aanwezig is of wanneer het al een beetje gaat zoals jij wilt dat het wordt. Door hierop te letten krijg je meer zicht op wat voor jou werkt om je probleem op te lossen en je doel te bereiken.

Tip 3. Denk vanuit iemand anders’ perspectief
De derde tip is: doe alsof je even iemand anders bent. Dus vraag jezelf bijvoorbeeld af: ”Waaraan zou mijn man merken dat het beter met mij gaat?” Het blijkt dat naar jezelf kijken door de ogen van iemand anders erg effectief is om je eigen positieve gedrag concreet te formuleren en bovendien worden je antwoorden creatiever als je denkt vanuit iemand anders perspectief.

Tip 4. Richt je gedachten op een betere toekomst
De vierde tip is: bedenk wat je wel wilt in plaats van wat je niet wilt. Bedenk dat je wat er fout is gegaan in het verleden niet hoeft te begrijpen om een betere toekomst te kunnen bereiken. Je kunt direct nadenken over die betere toekomst. En het voordeel is dat het veel leuker is om te bedenken wat je in de toekomst wel wilt, dan dat het is om na te denken over wat er in het verleden allemaal is misgegaan.

Tip  5. Probeer iets kleins uit
De laatste tip is: zet een kleine stap en reflecteer wat die stap je oplevert. Zet jezelf niet onder druk om grote stappen te moeten zetten. Een kleine stap vooruit is gemakkelijk gedaan, en levert je snel informatie op of het een stapje in de goede richting is. Stel jezelf bijvoorbeeld eens de vraag: “Wat is het eerste kleine signaal waaraan je zal merken dat je op de goede weg bent?”

Gwenda Schlundt Bodien  is trainer, coach en auteur van onder andere het zelfcoachingshulpmiddel Oplossingsgerichte Wegwijzers en geeft samen met Coert Visser trainingen in oplossingsgericht werken bij het NOAM