Stroomuitval, overstromingen of een geblokkeerde haven kunnen de voedselvoorziening in Nederland ontwrichten. Voor supermarkten zijn dit geen theoretische scenario’s, maar reële risico’s. De overheid werkt aan een Landelijk Crisisplan Voedselzekerheid, waarin ook de rol van supermarkten, producenten en logistieke dienstverleners nadrukkelijk wordt benoemd. De inzet: regionale tekorten voorkomen, kwetsbare groepen beschermen en Nederland in crisistijd veerkrachtig houden. Dat is een prima initiatief.

Wat betekent dit voor de supermarktsector?
Supermarkten zijn cruciale schakels in de voedselketen. Bij een grootschalige verstoring wordt van hen verwacht dat ze bijdragen aan crisisdistributie, dat lokale voorraden bereikbaar blijven en dat personeel snel kan worden ingezet. Publiek-private samenwerking is daarbij essentieel: met veiligheidsregio’s, gemeenten en logistieke partners.

Aspecten die daarbij van belang zijn, zijn:

1. Logistieke continuïteit van de producenten en distributiecentra tot aan de rampregio. Denk aan noodroutes, inzet van alternatieve distributiecentra en tijdelijke hubs aan de rand van het getroffen gebied. Wat zijn de kritieke voedselstromen?

2. Last mile en lokale distributiepunten. Inrichtingsplannen voor de distributie naar inwoners (en de rol van supermarkt daarbij), instellingen en noodopvanglocaties moeten vooraf zijn afgestemd; ook het assortiment. Wat is echt direct nodig? Samenwerking tussen supermarkten en food service groothandels is nodig om voorraden en logistieke capaciteiten te delen.

3. Collega bedrijven, samen produceren en afvalstromen. Supermarkten kunnen ook bijdragen aan opvanglocaties of tijdelijke voedselverwerking. Tegelijk is afvalverwerking bij rampen cruciaal vanwege ziektepreventie.

4. De informatie-uitwisseling in de keten over voorraden, transportcapaciteiten en de actuele noden. De supermarktsector is dankzij GS1-standaards transparant. Dat maak snel schakelen mogelijk als je vooraf goede afspraken hebt gemaakt. 

Samen sterker: bereid je voor
Weerbaarheid begint bij inzicht: wat kan er misgaan, welke processen zijn kwetsbaar, en wie speelt welke rol bij herstel? Dit vereist training van personeel, inventarisatie van voorraden en communicatieprotocollen. Bedrijven Investeringszones (BIZ) en parkmanagers kunnen een coördinerende rol pakken in het opstellen van gezamenlijke plannen in regio's.

Wat kun je nu al doen? Breng samen met je team risico’s en kwetsbare processen in kaart. Ontwikkel een noodplan voor energievoorziening, bevoorrading en personeel. Stem af met buren, leveranciers en lokale overheden. Laat je medewerkers trainen in basale crisisrespons en communicatie.

De recente oproep om weerbaarheid hoger op de agenda te zetten, geldt ook voor onze voedselvoorziening. De supermarkt van morgen is niet alleen efficiënt en klantgericht, maar ook crisisbestendig. Failing to plan is planning to fail. De tijd om te handelen is nu.

Walther Ploos van Amstel.

Luister: NRC Podcast - zo is het om 72 uur te leven uit een noodpakket

Checklist voor de voorbereiding:

1. Beleidsmatige en institutionele kaders
   1. Wat verstaan overheden en hun partners concreet onder ‘logistieke weerbaarheid’ in het kader van fysieke calamiteiten?
   2. Welke beleidskaders, rampenplannen en draaiboeken hanteren steden momenteel voor logistieke continuïteit bij stroomuitval en/of overstromingen?
   3. Welke landelijke regels gelden?
2. Governance en besluitvorming
   1. Hoe is de verantwoordelijkheidsverdeling geregeld tussen steden, veiligheidsregio’s, rijksoverheid en private partners?
   2. Welke coördinatie- en communicatiemechanismen zijn effectief gebleken in eerdere (bijna-)crises?
   3. Wat zijn best practices in binnen- en buitenland voor het vergroten van de regionale logistieke weerbaarheid?
3. Publiek-private samenwerking (PPS)
   1. Welke bestaande PPS-structuren (bijvoorbeeld convenanten, regionale veiligheidsnetwerken) bestaan er bij logistiek en noodvoorzieningen en zijn deze financieel afgedekt (afhandeling van afspraken, zoals financiële compensatie)?
   2. Welke belemmeringen en succesfactoren ervaren gemeenten en private partijen bij samenwerking tijdens, vóór en na een crisis?
   3. Wat zijn best practices in binnen- en buitenland voor het vergroten van logistieke weerbaarheid via PPS?
4. Risico’s en kwetsbaarheden
   1. Wat zijn de belangrijkste logistieke kwetsbaarheden van steden bij langdurige stroomuitval of overstromingen (van verschillende klassen goederen zoals voedsel, water, medische bevoorrading, afval)?
   2. Hoe verschillen deze kwetsbaarheden per type stad (geografische ligging, bevolkingsdichtheid, eventuele andere aspecten)?
5. Praktijk en voorbereiding
   1. Welke logistieke scenario’s en oefeningen zijn er al uitgevoerd in samenwerking met private partijen?
   2. In welke mate zijn essentiële logistieke ketens (distributiecentra, tankstations, supermarkten, zorgleveranciers, telecombedrijven, afvalophaal) betrokken in gemeentelijke crisisvoorbereiding en welke rol spelen brancheorganisaties als TLN en CBL hierbij?