Logistieke bedrijven zijn een onmisbare schakel in crisisbestendigheid. Dat kan betekenen het leveren van reservisten, zoals elders ook gebeurt. Waar zouden de bedrijven zich nog meer op moeten voorbereiden, vraagt Walther Ploos van Amstel zich op Logistiek af als hoogleraar met een verleden op de NLDA in Breda.

Sinds het einde van de Koude Oorlog is weerbaarheid lange tijd een ondergeschoven thema geweest. Recente uitspraken van NATO-baas Mark Rutte hebben het echter weer op de kaart gezet. 

Als er in Europa een conflict uitbreekt, hebben NAVO-troepen in Europa logistieke ondersteuning nodig. Nederland is verantwoordelijk voor de bevoorrading van eigen reservedelen, munitie, brandstof, enzovoort. Tegelijkertijd zullen buitenlandse troepen zich door Nederland verplaatsen, en moeten we kritieke infrastructuur beschermen. Dit vraagt ook om logistieke ondersteuning: snelle verplaatsing van troepen, leveren van munitie en brandstof en het verzorgen van medische benodigdheden. Defensie kan dit niet alleen. Logistieke bedrijven zijn een onmisbare schakel in onze weerbaarheid. Maar, is de sector er wel voldoende op voorbereid?

Ecosysteem logistiek

Het ministerie van Defensie streeft naar een forse uitbreiding van het aantal reservisten binnen de Nederlandse krijgsmacht; bijvoorbeeld monteurs, chauffeurs en logistici. Binnen vijf jaar moet een derde van het totale personeelsbestand bestaan uit deeltijdmilitairen. Momenteel telt Nederland ongeveer achtduizend reservisten, maar dit aantal moet tegen 2030 groeien naar twintigduizend.

Bedrijven zoals defensiebedrijf Thales en logistiek dienstverlener Jan de Rijk Logistics leveren al reservisten die tegen kostprijs voor Defensie werken. Dit model, waarbij de private sector actief bijdraagt aan militaire paraatheid, wordt internationaal steeds vaker toegepast. Landen zoals Duitsland en het Verenigd Koninkrijk hebben vergelijkbare initiatieven, die zorgen voor een sterke verbinding tussen civiele en militaire inzet.

Binnenkort start een aanbesteding van Defensie voor bedrijven die mee willen doen in het zogenoemde ‘Ecosysteem Logistiek’. Voor deze bedrijven biedt deze samenwerking een interessant werkaanbod in de dagdagelijkse Defensie logistiek en bij oefeningen van eenheden.

Brigadegeneraal Henny Bouman zegt erover 'Logistieke bedrijven leveren in vredestijd de komende zeven jaar logistieke diensten voor Defensie. Ze draaien mee in grote oefeningen en bij operaties in vredestijd. Als tegenprestatie garanderen ze dat Defensie altijd kan rekenen op een bepaalde logistieke capaciteit wanneer dat nodig is. Dit is de kern.’

Inzicht als basis voor weerbaarheid

Weerbaarheid gaat verder dan militaire paraatheid; het omvat fysieke, digitale en economische bescherming. Het richt zich op het beperken van afhankelijkheden in cruciale ketens, zoals voedsel, gezondheid, technologie en transport.

Een weerbare samenleving begint met inzicht: welke risico’s dreigen, en wat zijn de mogelijke gevolgen? Hoe groot is de impact als essentiële processen stilvallen? Voorbereiding is essentieel, van preventieve maatregelen tot strategieën om verstoringen het hoofd te bieden. Bijvoorbeeld, een korte stroomuitval is te overzien, maar wat als deze weken duurt? Dergelijke scenario’s vragen om duidelijke keuzes: welke processen krijgen prioriteit, en wie neemt het voortouw?

De sleutelrol van samenwerking

Weerbaarheid vereist intensieve samenwerking tussen militaire en civiele autoriteiten, inwoners en het bedrijfsleven. Militaire paraatheid moet worden aangevuld met crisismanagement door de overheid en training voor burgers en organisaties. Daarnaast zijn voorlichting en publieke betrokkenheid onmisbaar om veerkracht op te bouwen.

Steden kunnen zich voorbereiden door voorraden van water, voedsel en medische hulpmiddelen aan te leggen, en te zorgen voor robuuste communicatiemiddelen. Evacuatieplannen, schuilplaatsen en noodroutes vormen daarnaast belangrijke pijlers. Publieke betrokkenheid bij trainingen versterkt de collectieve paraatheid.

Logistieke bedrijven als strategische partner

Logistieke bedrijven zijn een onmisbare schakel in crisisbestendigheid. Dat gaat verder dan het leveren van wat 'handjes'. Samen met veiligheidsregio’s kunnen zij een rol spelen als transporteur, leverancier of aanbieder van noodopvang. Daarnaast is het van belang dat bedrijven hun interne weerbaarheid versterken, bijvoorbeeld door noodplannen en trainingsprogramma’s voor medewerkers.

De eerste stap is het in kaart brengen van risico’s en kwetsbare processen; wat kan er allemaal fout gaan. Betrek daarbij ook partners in de keten en de buren op het bedrijventerrein: samenwerken en vooruitdenken versterkt niet alleen individuele organisaties, maar ook de regio als geheel. Dan kunnen logistieke bedrijven straks concreet bijdragen aan de weerbaarheid van Europa als het er op aankomt. Zoals een bekende militaire wijsheid luidt: “Failing to plan is planning to fail.” 

Walther Ploos van Amstel.

Lees ook: Defensie wil hechte samenwerking met logistieke bedrijven

Lees ook: Weerbaarheid in steden organiseer je samen

Lees ook: How Amazon’s Disaster Relief hubs strengthen its emergency response capabilities around the world

Nivo 1: Awarenessniveau

Doel (Readiness):
Op dit niveau is het doel het creëren van een breed gedeeld bewustzijn van de noodzaak en urgentie om na te denken over logistieke weerbaarheid bij rampen.

Kenmerken en acties:

• Er is een gezamenlijk besef van het belang van het onderwerp bij relevante partijen in het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden.

• Er wordt gewerkt aan het organiseren van analytisch vermogen, bijvoorbeeld door middel van oplossingsgerichte werkvormen zoals scenario-denken of gezamenlijke verkenningen.

Nivo 2: Voorbereide improvisatie (Prepared Improvisation)

Doel (Readiness):
Het doel op dit niveau is voorbereid zijn op het adequaat en flexibel handelen bij rampen, gebaseerd op een basisstructuur en gedeeld inzicht.

Kenmerken en acties:

• Er is een duidelijk beeld van de bestaande situatie, inclusief voorraden, materieel en andere relevante middelen.

• Er is een basisplan opgesteld voor de inrichting van de logistieke keten in geval van calamiteiten, inclusief distributiecentra, transport naar rampgebieden en de last mile.

• Er bestaat een plan voor de communicatiestructuur tussen betrokken partijen.

• Het beschikbare netwerk van partners en middelen is in kaart gebracht.

• Er is inzicht in belemmerende regels en wetgeving, inclusief mogelijke tijdelijke oplossingen om die te omzeilen in crisissituaties.

• Er is duidelijkheid over hoe kosten voor bedrijven (deels) kunnen worden gecompenseerd bij inzet tijdens rampen.

Nivo 3: Uitgewerkte protocollen

Doel (Readiness):
Op dit niveau is het doel om te beschikken over uitgewerkte protocollen die aansluiten bij internationale standaarden voor crisislogistiek en rampenrespons.

Kenmerken en acties:

• Er zijn duidelijke en afgestemde protocollen ontwikkeld die voldoen aan internationaal erkende normen en richtlijnen.

• Professionals uit het bedrijfsleven, hulporganisaties en overheden worden gezamenlijk getraind in cross-sectorale oefeningen en trainingen.

• Het thema logistieke weerbaarheid is ingebed in bestaande rampenplannen en beleidskaders.

• Er zijn heldere afspraken gemaakt over welke partijen welke capaciteit leveren bij een crisis, inclusief wie waarvoor verantwoordelijk is binnen bedrijven en organisaties.

• Er ligt een plan klaar voor de organisatie en bemensing van logistieke operaties bij calamiteiten.

• Verschillende scenario’s zijn geoefend en de geleerde lessen worden actief geïnternaliseerd binnen de deelnemende organisaties.