Als je je hand brand, ga je niet éérst nadenken over wat je moet doen: je trekt je hand terug. Deze beslissing wordt niet in je hersens genomen, maar ergens decentraal (lager niveau) in het zenuwstelsel. Zo dicht mogelijk bij de brandplek, zo regelde moeder natuur dat. Moet je wel oppassen dat je met je elleboog niet een kaars omgooit en daardoor een ramp veroorzaakt. Even goed over denken dus en liefst vóórdat het zover is.

Dat is met automatisering / beveiliging rampenplannen en crisismanagement precies zo. Op procesniveau meet- en regel je mogelijk in nano- of milli-seconden. Waarde X te hoog, waarde Y te laag, of waarde Z stijgt / daalt te langzaam? Dan moet de procesbesturing actie nemen en wel per onmiddellijk. Om die reden zullen kleppen, schakelaars etc. zo dicht mogelijk op het te controleren item geplaatst worden (tijd- en prioriteitwinst). Dan ga je niet eerst evalueren, de planning aanpassen en pas daarna actie nemen. In de lagen van het systeem boven het procesniveau gaat de tijdspanne van nanoseconden naar milliseconden, seconden, minuten, uren en wellicht dagen.

De les die we hieruit kunnen (moeten!!!) trekken is: leg besluitvorming zo laag als maar mogelijk is. Wel natuurlijk de omstandigheden éénduidig aan het systeem bekend maken. Is de eerste les automatisering: als DIT dan DAT, als ZUS, dan ZO.

Bestuurlijke consequenties

Of het nu gaat om een draaiboek, een rampenplan of een normale beveiligingsprocedure: de wetmatigheden verschillen niet van het eerder genoemde voorbeeld. Hiermee wordt direct duidelijk waar de rol van de leider, de manager en de uitvoerder liggen. De leider laat scenario’s bedenken, doorrekenen, toetsen en overleggen met betrokken partijen.

Als het goed is komt de leider helemaal niet in beeld. De machine is goed ontworpen, getest en nogmaals bij herhaling getest. De leider komt pas in beeld als, ondanks al deze inspanningen, tòch nog een beslissing genomen moet worden die niet voorzien is. En niet, ik herhaal NIET, omdat ie ook zo nodig óók een keer iets mag zeggen voor de TV.

Rampenplannen

Jaren geleden mocht ik zijdelings meedenken over de structuur van rampenplannen en alles wat daarmee te maken had. Ik heb de handdoek in de ring gegooid toen ik ontdekte dat het traject bol stond van de ego’s, territoriumdrang, mag niet, kan niet, etc. Een ieder die wil checken hoe de vlag erbij staat kan “rampenplan” intoetsen in Google en de hele nationale diarree wordt zichtbaar. In veel gevallen (ondanks wetgeving, voorbeelden en hulp van de overheid) geen uniformiteit, geen aansluiting bij aanpalende partijen zoals aangrenzende gemeenten, waterschappen, brandweer, politie, ambulance, helikopterdiensten, ziekenhuizen, industriegebieden, bedrijven, andere NGO’s, andere instellingen. Dat is vragen om ellende.

Moerdijk

Na het gebeurde in Moerdijk heb ik uiteraard de inmiddels beruchte lijst van 52 pagina’s opgehaald en bestudeerd. Een lijst van materialen waarvan mensen (en met alle respect voor de brandweer) de naam niet eens kunnen uitspreken. Geen plattegrond van de locatie in hetzelfde document. Geen herkenning over reuk, kleur, of aggregatietoestand. Maar ook niet, en dat is véél erger: niet gerangschikt op gebruik door bijvoorbeeld de brandweer. Als die deze idioterie eerst moeten bestuderen kunnen ze maar één ding doen: “gecontroleerd laten uitbranden”.

Maatregelen
Vaak zijn er meerdere gemeenten betrokken bij een crisis. Maar de rampenplannen overlappen met niet eenduidige maatregelen en opschaling voor één situatie, niet gedefinieerde zaken en om het drama compleet te maken: tegengestelde commando’s. Hallo, overheid, het is 2011.

Regelgeving
Een kind kan snappen dat gemeentegrenzen en waterschapsgebieden niet dezelfde grenzen hebben. Maar als de andere mogelijk betrokkenen dezelfde rampenkoers varen is het zaadje voor een nationale blunder gelegd. Maar er is méér. Heli’s mogen ’s nachts niet vliegen omdat het te gevaarlijk zou zijn in het donker of omdat mensen dan in hun nachtrust gestoord zouden worden. Het is werkelijk te gek voor woorden. Hoe doen onze piloten dat dan in Afghanistan? Alleen missies van zonsop- tot zonsondergang?

Projecten en trajecten
Bij sommige zaken zijn zeer veel gemeentes betrokken. Neem bijvoorbeeld de chloortrein van Groningen naar Hoek van Holland. Met onze hoge viscositeitsgraad in de gemeenten is zoiets per definitie niet te regelen, veilig te maken. Maakt niet uit: die trein rijdt TÓCH!!!!!!!!!.

Transient Respons of stijgtijd.
Een begrip uit de audio technologie: hoe snel reageert een systeem op een puls? Wordt de tijd die verstrijkt tussen de één druk op de noodknop en enige reactie gemeten? Getest? Bijgesteld? Verbeterd waar nodig? Ik geloof er geen barst van.

Communicatie
Wat ervaart de burger bij berichten als “niets aan de hand maar wèl deuren en ramen sluiten”? Juist: ongeloof, boosheid of apathie. Allemaal niet OK. De JUISTE berichtgeving moet voorgekauwd klaar staan voor de relevante media. Druk op de knop: pats, eruit die mededeling.

De rol van leiderschap
One more time: doe waar je (vaak bóven de Balkenende norm) voor betaald wordt: REGEL je spullen van tevoren. Regel ze goed en sluitend.

Groet,
Jos Steynebrugh
Marketing & Innovatie Consulent