Leiderschap met rechte rug

In tijden van groeiende welvaart is mensgericht leiderschap een fluitje van een cent. ‘Empowerment’ doet het goed: geef een medewerker bevoegdheden én verantwoordelijkheid. Mensen kunnen zich ontplooien en iedereen draagt bij aan de groei. Maar wat doen we als het spannend wordt? Grijpen we terug op het vertrouwde management by control? Gaan we weer paraafjes halen bij de directeur zelf?

Nu er bijna overal bezuinigd moet worden, kiezen managers in veel organisaties voor hun vertrouwde instrumentarium. ‘Back to basics’, heet dat. Bijvoorbeeld: er komt een streng regime voor het maken van dienstreizen. Een hoge baas moet vooraf tekenen voor akkoord, anders wordt er niet gereisd. Hetzelfde geldt voor opleidingen, vacatures en kleine investeringen. De leiding van de organisatie valt hiermee terug op management by control.

Managers die in hun organisatie de teugels aanhalen, grijpen in op de bevoegdheden van hun ondergeschikten. Die voelen zich gekleineerd en niet erg serieus genomen. Kennelijk denkt het hoger management dat zij overbodige reizen maken en niet zelf kunnen beoordelen of een dienstreis nodig is of niet. En kennelijk heeft het management geen hoge pet op van hun verantwoordelijkheidsgevoel.

Management by control doet een beroep op volgzaamheid in plaats van creativiteit. Dat is jammer. Want binnen de organisatie ontstaan tegenstellingen die er eerst niet waren. Een reis die vroeger nodig was, ‘mag’ opeens niet meer. Het hoger management wil meer bezuinigen, maar het middenmanagement zegt dat dat niet kan. De directie vindt dat er mensen uit moeten, maar de OR gaat dwarsliggen. Middenmanagers komen in een pijnlijke spagaat. Als het tegenzit krijgt het ‘softe’ leiderschap dat vóór de bezuinigingen werd gehanteerd, zelfs de schuld van de ellende.

Managers die als het spannend wordt teruggrijpen op controlerend leiderschap, breken meer af dan ze zelf beseffen. Het advies is dan ook: managers, houd uw rug recht. Hoe? Door een dringend appèl te doen op de medewerkers. Vraag hun om in de periode van zwaar weer mee te helpen zoeken naar mogelijkheden om effectiever te werken. Vraag hun om verantwoordelijkheid te nemen voor hun uitgaven en met ideeën te komen. Communiceer het belang daarvan. Waarom? Omdat dit de periode is om je écht te onderscheiden van de concurrentie. Mensgericht leiderschap in tijden van tegenwind doet een beroep op creativiteit.

De crisis als leiderschapstest dus. En de tweede test komt meteen na de crisis. Capabele medewerkers die lange tijd zijn gepasseerd en gedemotiveerd, zoeken ander werk zodra de arbeidsmarkt aantrekt. Managers die samen met hun mensen de crisis het hoofd hebben geboden, hebben blijk gegeven van vertrouwen en betrouwbaar zijn. Hun organisaties zijn vaak sterker dan voor de crisis. Klaar voor een nieuwe stap vooruit.