De kunst van het aanrommelen

'Ik rotzooi maar een beetje aan', zei Karel Appel tegen journalist Jan Vrijman en fotograaf Ed van der Elsken in 1955. 'Ik leg het er tegenwoordig flink dik op. Ik smijt de verf er met kwasten en plamuurmessen en blote handen tegenaan. Ik gooi d’r soms hele potten tegelijk op.' Tja ... 'De wrakke staat van veel concepten op het gebied van management en organisatie verdient (...) verbetering', zegt prof. Willem Mastenbroek, 'OK, we rommelen maar wat aan, maar het ene gerommel blijkt toch beter te werken dan het andere.'*

Karel Appel zegt het, Willem Mastenbroek zegt het. Eigenlijk is het al lang een Groot Gemeenschappelijk Geheim: we dóen maar wat. Meestal rommelen we maar een beetje. En wie vaker op dezelfde manier aanrommelt, ontdekt op een gegeven moment wel een soort patroon, een ritme, ja soms zélfs iets van een heus 'concept' ... ! We hebben er fraaie 'newspeak' voor verzonnen: 'best practices', 'voortschrijdend inzicht', 'werkenderwijs'. Dat laatste begrip was overigens een briljante vondst van oud-premier Lubbers. Wie het lastig vindt om keuzes te maken houdt het liefst zo lang mogelijk alle opties open. Wie sóms keuzes uitstelt, probeert daarmee de Tijd als adviseur in dienst te nemen. Dat kan een slimme tactiek zijn. Ooit maakte Lubbers tijdens zijn eerste kabinetsperiode de manhaftige beslissing om definitief kruisraketten in het Noord-Brabantse Woensdrecht te plaatsten. Echter: op voorwaarde dat de Russen in de daaropvolgende tijd eerst zélf het goede voorbeeld zouden geven. Binnen enkele jaren haalde de tijd deze beslissing in en maakte het besluit definitief ongeldig. Het is misschien zo gek nog niet de zaken toch een beetje op hun beloop te laten.

Anders gezegd: álles onder controle houden kan alleen in een sprookje, en misschien zélfs daar niet. Nog weer anders geformuleerd: angst voor controleverlies leidt onherroepelijk tot ... controleverlies. Kennelijk is er een normale behoefte aan een 'natuurlijke gang der dingen', waarbij we zelf meer toeschouwer zijn dan scheidsrechter. Tijd is zelfs onze topadviseur, volgens Pierre Teilhard de Chardin, de Franse pater jezuïet en theoloog: '(...) het onderzoek van het verleden en van de ruimte is op zichzelf genomen vervelend en teleurstellend. De wérkelijke wetenschap is die van de toekomst, die geleidelijk aan door het leven wordt verwerkelijkt'. Hij wilde de evolutietheorie in overeenstemming brengen met de christelijke leer - de tijd zou het leren. Een hele persoonlijke verwoording van dezelfde stelling geeft Harry Starren. Starren is directeur van De Baak. 'Je moet in alles halverwege durven zijn om te besluiten. Daarmee kom je in beweging en wordt je omgeving enthousiast. De andere helft leer je pas daarna'.**

Durf je te ontwikkelen, dat is eigenlijk wat hij zegt. Gedeeltelijke controle laat dat juist toe. Vollédige controle duldt geen ont-wikkeling, alleen 'int-wikkeling', inperking, insnoering. Resultaat: niemand kan nog een kant op. Schrale troostprijs: de tijd haalt je altijd weer in. Echte ontwikkeling ontstaat eerst dan als je je onzekerheid wilt erkennen. En dan neem je gewoon de tijd ...

* citaat van Karel Appel (1921-2006) uit het interview met Jan Vrijman in Vrij Nederland van 29 januari 1955; citaat prof. Willem Mastenbroek uit het naschrift van 5 april 2005 bij het artikel Managementconcepten (...) van Gyuri Vergouw. In: ManagementSite, rubriek Strategie & Bestuur, 8 maart 2005, p.10-11.
** citaat Pierre Teilhard de Chardin (1881–1955), Franse paleontoloog, pater jezuïet en theoloog in een brief aan zijn nicht; citaat Harry Starren in: FD Persoonlijk, 9 oktober 2010, artikel Collector's Item, p.29.

Reageren? Graag!