Leidinggeven: de lessen van Winnetou

‘Wie in de voetstappen van een ander treedt, laat weinig indrukken na.' 'Laat geen sporen na op eigen wegen, maar in de harten van de mensen’ Grappige anekdotes, citaten, fabels en spitsvondigheden gelardeerd met een flinke dosis indianenwijsheid laten zien op welke manier je als manager een wijze Winnetou kunt worden.

Wie is er niet opgegroeid met de spannende boeken van de schrijver Karl May, waarin Winnetou de hoofdrol speelde? Het opperhoofd van de Apachen is een daadkrachtige leider, doorziet zijn tegenstanders onmiddellijk en ziet in iedere hindernis een mogelijkheid om de bestaanswijze van zijn eigen volk te verbeteren. De Duitse auteur Wolfgang Hölker heeft zich laten inspireren door het nobele opperhoofd uit het wilde westen. Het resultaat is een inspirerend boekje, dat vol staat met indianenwijsheden, die laten zien hoe je als leidinggevende een wijze Winnetou kunt worden.

Hieronder volgen een aantal wijsheden uit het boek van Hölker, die gekoppeld worden aan voorbeelden uit de hedendaagse praktijk. Ze zijn vooral bedoeld om een aantal zaken vanuit een ander perspectief te bekijken. Laat u inspireren door een aantal grappige verhalen en scherp uw geest. Zorg dat de boog even ontspannen is en neem rustig de tijd. Maar het belangrijkste is dat u uzelf en anderen vermaakt, want: 'Wie niet kan glimlachen, is niet goed in staat om zijn stam te leiden!'

Winnetou-principe nr. 1: Leid je stam met krachtige hand en geef je krijgers de vrijheid

De beste motivatie voor de krijgers van je stam is een mix van bewondering en gehoorzaamheid, die hen zowel tot daden aanzet als in toom houdt. Geef hen zoveel mogelijk vrijheid. Bemoei je niet met de wijze waarop een krijger de vis moet vangen. Maak een goed strijdplan en communiceer dat duidelijk naar je stamleden toe. Kom hiervoor regelmatig bij elkaar in de tipi, en betrek daar alle stamleden bij. Zowel de vrouwen en de mannen, als ook de jongeren en de ouderen.

Bij Scania Nederland is sprake van een heldere en bondige visie die heel goed naar haar werknemers wordt gecommuniceerd. Men wil toonaangevend zijn in haar branche en blijvende waarde creëren voor haar klanten, werknemers, aandeelhouders en andere belanghebbenden. Daarnaast heeft men op de productielocatie in Zwolle een stijging van ruim veertig procent in de arbeidsproductiviteit weten te realiseren. In 2008 werden er nog maar 7 trucks per werknemer per jaar geproduceerd. In 2010 was dit opgelopen tot 10 trucks en men verwacht dat in 2015 dat er 15 trucks per werknemer van de band zullen rollen. Een belangrijke succesfactor is het Scania Productie Systeem (SPS), dat ooit door werknemers zelf is ontwikkeld. Hierbij krijgen productiewerknemers alle gelegenheid om hun expertise in te brengen. Problemen worden direct opgepakt en in zelfsturende teams besproken. Vervolgens wordt er zo snel mogelijk in teamverband naar een gedegen oplossing gezocht. Op die manier wordt het productieproces stapsgewijs verbeterd en verspilling tegen gegaan. In het uiterste geval hebben werknemers zelfs de bevoegdheid om een deel van de productielijn tijdelijk stil te leggen. Want er mogen natuurlijk geen vrachtwagens met ontbrekende onderdelen of andere problemen bij de klant terecht komen.

Winnetou-principe nr. 2: Jaag met het scherpste oog en de beste hand 

Leer je krijgers kijken met de blik van een arend en te sluipen als een poema. Profiteer van het moment. Jaag op de bizon bij zonsopkomst. Wees geduldig en geef nooit op. Houd je pijl en boog altijd bij de hand. Zorg ervoor dat de neuzen van je stamleden dezelfde kant op staan. Spreek je krijgers aan op buikniveau. De motivatie van je stamleden begint meestal op drie vingers beneden de navel. Blijf vooral als opperhoofd onder alle omstandigheden doelgericht en zorg er voor dat je krijgers gefocust blijven.

De bekende Britse McKinsey consultant Colin Price deed eens een opzienbarend experiment Hij vroeg 100 managers van hetzelfde bedrijf om hun 10 voornaamste doelen op een rij te zetten. Tot zijn grote schrik kwam er na het verzamelen van alle ingevulde data een lijst te voorschijn met meer dan 900 doelen! Price wijst er in zijn boek 'Beyond Performance' op, dat het tegenwoordig van groot belang is dat organisaties gefocust zijn op een gemeenschappelijk toekomstvisie, die door iedereen wordt onderschreven. Door het gerenommeerde Amerikaanse consultancy bureau Watson Wyatt is het belang van een goede focus duidelijk aangetoond. Bedrijven die hun missie en visie goed verwoorden, en op een juiste manier naar hun personeel communiceren, halen gemiddeld een 29% hogere omzet, dan de concurrenten die dat nalaten!

Op organisatieniveau doelgericht zijn is een kunst op zich. Nogal wat organisaties slaan de plank mis en stellen doelstellingen op die medewerkers nauwelijks kunnen inspireren. Ter illustratie het volgende voorbeeld.

Een interimmanager van een Nederlands rusthuis treft bij zijn aantreden een catastrofale werksituatie aan met ontevreden klanten en medewerkers. Er is geen duidelijke visie die het personeel motiveert. Na een jaar stelt hij een uiterst effectief doel op: ‘binnen twee jaar raden onze medewerkers hun eigen grootouders aan om naar ons verzorgingshuis te komen’. En dat werkt. Het verloop onder het personeel neemt af en de visie wordt weer de totem waar de hele organisatie om draait.

Winnetou-principe nr. 3: Leg je oor op de rails

Naar een oude Indianenfabel

Op een lentedag komt een slak op de gedachte om in een oude kersenboom te klimmen. De kraaien die hoog in de boom zitten vallen bijna uit de boom van het lachen. Een van de brutale vogels vliegt naar de slak toe en vraagt: ‘Wat kom jij nu hier doen? Zie je dan niet dat de boom nog helemaal geen vruchten heeft?’ ‘Natuurlijk weet ik dat de boom nog geen vruchten draagt – maar tegen de tijd dat ik boven ben, zal hij ze wel hebben’. En de slak kruipt onverstoorbaar verder naar boven.

Moraal van dit verhaal

Echt succesvolle leiders hebben een vooruitziende blik. Ze hebben een seismografisch gevoel voor wat gaat komen. Houd daarom voortaan uw neus in de wind. Snuif de lucht op. Houd uw vinger stevig aan de pols van de tijd. Zin op iets nieuws en wijk niet van uw plan af.

Volgens de Rotterdamse hoogleraar Jan Rotmans bevindt onze samenleving zich in een transitieperiode, richting een andere samenleving: een duurzame maatschappij. Onze maatschappij bevindt zich op een kantelpunt. De kritieke grens is bereikt en dat komt tot uiting in een energiecrisis, een grondstoffencrisis en klimaatcrisis. Tijdens een dergelijke overgang is onze maatschappij zeer kwetsbaar voor verstoringen, maar opent het ook de deur voor radicale veranderingen. Deze kunnen zich op verschillende economische schaalniveaus voordoen. Hierbij kan bijvoorbeeld de overheid een voortrekkersrol innemen. Maar er zijn ook ondernemers die goed de tijdgeest aanvoelen en op die veranderingen weten in te spelen.

Een van die ondernemers is de uitvinder René Giesbers. Deze Rotterdamse ondernemer kwam op het idee om in navolging van het inklapbare boodschappenkrat een inklapbare zeecontainer te ontwikkelen Je zou het ook een boodschappenkrat voor de zeevracht kunnen noemen. De container is van composiet gemaakt en dat scheelt behoorlijk in gewicht. De Cargoshell is 400 kilo lichter dan zijn stalen concurrent en bespaart dus veel brandstof. Tel uit je winst, want nu gaat er jaarlijks nog 20 miljard dollar verloren aan het vervoer van lege stalen zeecontainers. Bovendien is de Cargoshell ingeklapt nog maar een kwart van zijn grootte en dat biedt ook op logistiek gebied de nodige voordelen.

Winnetou-principe nr. 4: Begraaf de strijdbijl

Op het oorlogspad heb je de beste kans om je roem te vergroten door dapper te zijn. Wanneer je de strijd niet kunt winnen wees dan bereid om een andere weg in te slaan: Red als je twijfelt je eigen scalp en die van je krijgers. Rook liever de vredespijp dan jarenlang oorlog te voeren. Wees zo slim als een prairiewolf en omarm de aanwezigheid van je tegenstanders. Een fraai voorbeeld van passend ondernemerschap:

De eigenaar van een snackbar heeft zich jarenlang verzet tegen de vestiging van een McDonald’s aan de overkant van de weg. Uiteindelijk krijgt de Amerikaanse fastfoodketen het fiat om te gaan bouwen. De schrik slaat de eigenaar van de snackbar om het hart. Angstvallig worden de prijzen van de concurrent in de gaten gehouden en wordt het gevecht met de buren aan gegaan. Maar dit blijkt de verkeerde strategie. De eigenaar besluit daarom zijn bedrijfsmodel aan te passen en een nieuwe markt aan te boren. Ten eerste wordt het aantal vega-snacks fors uitgebreid en worden er ambachtelijke kroketten in het assortiment opgenomen. Uit marktonderzoek komt naar voren dat dit een potentiële groeimarkt is. Verder kunnen maaltijden tegen een kleine vergoeding thuis worden bezorgd en gaat het personeel in de leer bij een meester fritesbakker. En last but not least. De eigenaar besluit verder veel aandacht te besteden aan de service. Zo komt de naam van de klant op iedere kassabon te staan en probeert het personeel zoveel mogelijk klanten bij hun achternaam aan te spreken. Deze strategie heeft de eigenaar geen windeieren gelegd. Tegenwoordig is deze snackbar in het zuiden van ons land een begrip in de regio en heeft zij een stevige marktpositie ingenomen!

Winnetou als raadgever van de moderne manager ? Absoluut! Laat u vaker inspireren door de wijsheden van het grote opperhoofd. U zult merken dat de grote Manitoe u een handje helpt. En tenslotte nog dit: geen enkel probleem wordt opgelost als u gaat zitten wachten tot de hemel zich erover buigt!

Bronnen:

• Cargoshell
• Hölker, Wolfgang, Wat zou Winnetou hebben gedaan? Terra Lannoo, Arnhem.
• Price, Colin, Beyond Performance. John Wiley & Sons Inc, Hoboken.
• Rotmans, Jan, In het oog van de orkaan. Aeneas, Rotterdam.
• Scania / Scania bedrijfsbezoek productielocatie Zwolle, 13 december 2012.
• Vandendriessche, Filip, Leidinggeven zonder bevelen. Lannoo, Tielt.
• Watson Wyatt Work Study.