Anders organiseren

Vrijwel zonder uitzondering zijn onze bedrijven georganiseerd rondom hetzelfde principe: hiërarchie. Niet per definitie om grip en controle te hebben, maar wel om verantwoordelijkheden in de lijn te beleggen. Recent wetenschappelijke onderzoek geeft aan dat dit vreemde dingen doet met mensen, zoals: risico mijden, lonken naar de baas, aan- en afhankelijk gedrag, stammenstrijd en wat dies meer zij.

Veel organisaties dromen van meer verantwoording lager in de organisatie. Maar de praktijk is weerbarstig. Leiderschap heeft meer grijze dan groene randjes en de gripreflex blijft nieuwe organisatievormen in de weg staan. Niet geheel vreemd, want onze bedrijven lijken organisatorisch toch het meest op strijdmachten en fabrieken en veel meer ervaring hebben we als soort ook niet.

Al in 1969 schreef Karl Weick een boek dat meer recht doet aan alternatieve manieren van organiseren. Veel opzien baarde dat indertijd niet. Inmiddels wordt zijn gedachtegoed opgepakt door faculteiten, ondernemers en adviseurs die anders willen ondernemen en organiseren. Innovatief en op een juiste manier aangepast aan de huidige tijd. Weick boetseert zijn denkbeelden en adviezen rondom termen als zingevend organiseren.

Eigenlijk komt zijn pleidooi telkens neer op het aansluiten bij de drijfveren van mensen en hun bijdrage aan processen die nodig zijn om de diensten en producten van bedrijven te leveren. Zijn denkbeelden gaan dan ook niet uit van de harkjesstructuren die we gewend zijn te tekenen. Heel klassiek van boven naar beneden: visie, missie, strategie, beleid en na genoeg de uitvoering van dat alles. Van denken naar doen.

Weick heeft zijn tanden niet alleen gezet in ordinaire organisatievraagstukken, maar ook in een aantal buitengewone vraagstukken waarbij het niet functioneren van de organisatie mogelijk leidde tot kleine en grote rampen. De vliegramp op Tenerife is voor ons Rijnlanders daarvan de bekendste. In zijn onderzoeken en analyses komt hij tot het inzicht dat organisaties die zijn georganiseerd rondom collectieve drijfveren, betrokkenheid en het proces dat er voor de klant toe doet, zich het best kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Klinkt als een open deur, maar meestal wordt toch eerst de visie bedacht, dan de structuur die nodig is om de zaak te bemensen en de mensen hadden we al, dus die gaan mee.

Een aantal bedrijven organiseert anders. De sleutel is dat iedereen binnen zijn eigen domein meer ondernemend wordt en daarmee (mee)verantwoordelijk. Deze bedrijven organiseren niet in harkjes, maar in rollen binnen belangrijke aandachtsgebieden: het vakmanschap, de markt en de benodigde middelen. Belangrijkste kenmerken: minder staf, minder vrijgesteld management, meer passie en meer flexibiliteit.

Wilco van Gelderen

Zie de kennisbankpagina Sturen op verantwoordelijkheid voor voorbeelden van 'Anders organiseren'.