23 dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme

Ha-Joon Chang, een Zuid-Koreaanse econoom die doceert aan de Universiteit van Cambridge. Chang vindt het kapitalisme nog altijd het beste economische stelsel dat bestaat, maar deinst niet terug voor maatregelen waarvan vrijemarkt-ideologen griezelen. Ha-Joon Chang schreef vorig jaar het uiterst interessante boek 23 Things They Don’t Tell You About Capitalism.

“Vergeet even de financiële meltdown, waarvan de gevolgen zich nog tientallen jaren zullen doen voelen. Wat de meeste mensen niet weten, is dat het vrijemarktbeleid al daarvoor in de meeste landen tot lagere groei, toenemende ongelijkheid en groeiende instabiliteit had geleid”

Volgens de auteur zijn er de laatste drie decennia meer en zwaardere economische crises doordat de westerse overheden al te zeer de raad van vrijemarkteconomen hebben opgevolgd. Het beleidspakket van de vrije markt, vaak aangeduid als het neoliberale beleidspakket, benadrukt lage inflatie, grotere kapitaalmobiliteit en grotere baanonzekerheid (eufemistisch een flexibeler arbeidsmarkt genoemd), in essentie omdat dit beleid vooral is afgestemd op de belangen van de bezitters van financiële activa. Beheersing van de inflatie krijgt de nadruk omdat veel financiële activa een nominaal vast rendement hebben, waardoor inflatie het reële rendement aantast. Aan onze obsessie met inflatie moet een eind komen. Inflatie is de boeman geworden die gebruikt is om beleid te rechtvaardigen waarvan vooral de bezitters van financiële activa hebben geprofiteerd, ten koste van stabiliteit op de lange termijn, economische groei en menselijk geluk.

Daarnaast richt de auteur zijn pijlen op de financiële sector, die dringend meer regelgeving nodig heeft. Er zijn vele verhalen over de financiële crisis van 2008 die laten zien dat personen die geacht werden het slimst te zijn, niet werkelijk begrepen waar ze mee bezig waren. Er werden zoveel ingewikkelde financiële producten ontwikkeld dat zelfs de financiële experts zelf ze niet meer helemaal konden begrijpen, tenzij ze zich erin specialiseerden, en soms zelfs toen niet. De hoogste beslissers van de financiële instellingen begrepen zeker niet veel van wat hun bedrijven aan het doen waren. Evenmin konden de regulerende instanties er precies achter komen wat er gaande was.

Financiële instrumenten moeten uitgebannen worden, tenzij we volledig begrijpen hoe ze werken en wat het effect op de rest van de financiële wereld en bovendien op de economie is. Dit betekent dat veel van de financiële derivaten waarvan is aangetoond dat de werking en de effecten zelfs het begrip van de veronderstelde experts te boven gaan, verboden worden. Ha-Joon Chang geeft in het programma Tegenlicht van de VPRO zijn inzicht over de huidige situatie in Europa.

“Winststreven is nog altijd de sterkste en meest effectieve drijfveer van onze economie en die moeten we ten volle uitbuiten. Maar we moeten bedenken dat deze z’n gang laten gaan, zonder enige beteugeling, niet de manier is om er het meeste uit te halen, zoals we de afgelopen drie decennia door schade en schande hebben geleerd”

Hieronder volgen enkele stellingen en de mythes die hij in zijn boek onderuithaalt.

1. De vrije markt bestaat helemaal niet
   Denk aan overheidsbemoeienis, protectionisme, subsidies of het steunen van banken en grote bedrijven.
2. Het beleid van ondernemingen dient níét op de belangen van hun eigenaren gericht te zijn
   Houd winsten en beloningen zoveel mogelijk in de vorm van investeringen en aandelen binnen het bedrijf.
3. De meeste mensen in rijke landen verdienen te veel
   In een markteconomie worden mensen beloond naar hun productiviteit. Als mensen vrij zouden kunnen reizen, zouden ze logischerwijs naar de rijke landen migreren.
4. De wasmachine heeft de wereld meer veranderd dan het internet
   De wasmachine zorgde er namelijk voor dat ook vrouwen deelnamen aan de arbeidsmarkt.
5. Ga uit van het ergste in de mens, en je krijgt het slechtste
   Adam Smith, de grondlegger van het kapitalisme, ging uit van eigenbelang als belangrijkste factor in ons economisch handelen. Maar hoewel het gedrag van mensen wellicht voor een groot deel vanuit eigenbelang te verklaren is, is dat vaak niet onze primaire motivatie en spelen ook andere beweegredenen een rol. Systemen die dit begrijpen kunnen optimaal gebruik maken van die andere motieven en halen zo het beste uit mensen. In systemen waarin mensen zich niet meer gewaardeerd voelen als morele wezens, zullen ze zich ook niet meer ernaar gedragen, wat enorme kosten voor veiligheid, controle en straffen met zich mee zou brengen.
6. Gelijke kansen zijn misschien niet eerlijk
   Gelijke kansen vormen in een eerlijke samenleving een essentieel fundament. Daarna is het: hoe beter iemand presteert, hoe beter hij beloond wordt. Maar een gelijkheid van kansen alleen is niet genoeg. Er moeten bepaalde minimumgaranties zijn in de vorm van minimumloon, onderwijs en gezondheidszorg. Zo kunnen de omstandigheden van mensen waarin ze kansen moeten benutten ook gelijk(er) gemaakt worden.
7. Een grote overheid maakt mensen ontvankelijker voor veranderingen
   De flexibiliteit van de beroepsbevolking is groter en industriële herstructurering is makkelijker in landen waar sociale zekerheiden goed geregeld zijn door de overheid. Het maakt mensen beter in staat risico's te nemen met hun baan of carrière, omdat er een bepaald vangnet is waarop mensen kunnen terugvallen. Ook al verliezen ze hun baan, de levensstandaard blijft op een bepaald peil. Doordat het aan deze zekerheid ontbreekt in de Verenigde Staten, is de strijd voor handelsprotectionisme om bedrijven te beschermen daar groter dan in landen als Zweden, Noorwegen en Finland, waar de verzorgingsstaat relatief zeer sterk is. Als verzorgingsstaten hebben die landen, mede hierdoor, een economische groei gehad die even snel of sneller was dan in de Verenigde Staten.
8. Financiële markten moeten niet meer, maar minder efficiënt worden
   Efficiëntie in de financiële markten is niet hetzelfde als efficiëntie in andere sectoren. Financiële markten hebben voornamelijk supersnelle winstmaximalisatie als doel. De enorme snelheid waarin geld en investeringen verplaatst kunnen worden in de financiële sector zorgt ervoor dat ondernemingen in de echte wereld lastiger kapitaal op de lange termijn kunnen aantrekken en vasthouden om projecten te voltooien en duurzaam te werk te gaan. Daarom zouden er restrictieve maatregelen voor financiële markten moeten komen.
9. Voor goed economisch beleid heb je geen goede economen nodig
   Het merendeel van de echt belangrijke economische kwesties in het beleid van landen valt binnen het intellectuele bereik van intelligente niet-economen. Aan de wieg van de zogenaamde ‘wondereconomieën’ van Zuid-Korea, Japan, Taiwan en China schitterden de economen door hun afwezigheid. Hier waren het voornamelijk juristen, ingenieurs en natuurwetenschappers. Er zijn zelfs redenen om aan te nemen dat de invloed van vrijemarkteconomie ronduit schadelijk kan zijn voor de economie.

Zie ook: De vrije markt plundert de maatschappij met het filmpje van Ha-Joon Chang over 23 Things They Don’t Tell You About Capitalism.

De rubriek ACTUEEL informeert u over recent verschenen berichten in andere media. In elk bericht vermelden wij de oorspronkelijke bronnen. Bron: Tegenlicht