Integriteit in organisaties

Columns

Over integriteit is nogal eens iets te doen. Helaas is er niet veel moeite nodig om tientallen voorbeelden te vinden waarin het mis is gegaan op gebied van integriteit. We onderzoeken, straffen en beloven beterschap, maar juist vanwege de voortdurende stroom van misstanden lijkt dat nauwelijks te lukken. De overheid kent zelfs een heus handboek integriteitsonderzoek. Daarnaast is er een scala aan bureaus die zich bezighouden met integriteitsonderzoek en daar een prima boterham mee verdienen.

Het gaat dus nogal eens fout op het gebied van integriteit. Vraag die je kunt stellen is of we aan integriteit wel de juiste waarde toekennen, vinden we het wel belangrijk genoeg? Is het van belang dat leiders en medewerkers integer zijn of vinden we andere eigenschappen belangrijker?

Onderzoek
Het Amerikaanse staffing Agency Robert Half (1) deed onderzoek onder 3000 professionals naar de belangrijkste eigenschappen in een leider. Men kon kiezen uit: toegankelijkheid, samenwerken, competitiegerichtheid, besluitvaardigheid, rechtvaardigheid, integriteit, strategisch denken en transparantie. Als het gaat om leiderschap lijkt er maar één eigenschap echt van belang. Het overgrote deel kiest voor integriteit.

Wat vooral interessant is in voornoemd onderzoek, is het volgende: de groep respondenten werd in twee groepen verdeeld, werknemers en cfo’s. Van de werknemers vond maar liefst 75% integriteit de belangrijkste eigenschap. Bij de cfo’s daalde het percentage naar 46%, maar integriteit bleef daarmee ook voor deze groep de belangrijkste eigenschap. Op de tweede plaats kwam de eigenschap rechtvaardigheid. Maar liefst 58% van de werknemers en 45% van de directeuren hecht hier grote waarde aan.

Waar gaat het over bij integriteit

Integriteit is een persoonlijke eigenschap, een karaktereigenschap die ervoor zorgt dat je eerlijk en oprecht bent en niet omkoopbaar. Een integer persoon beschikt over een intrinsieke betrouwbaarheid, zegt wat hij doet, en doet wat hij zegt, veinst geen emoties en zal zich niet laten beïnvloeden door oneigenlijke zaken. Een integer persoon heeft een juiste afstemming over wat goed of slecht is, wat waar of niet waar is, wat juist of verkeerd is. Zo zal een integer persoon bijvoorbeeld nooit liegen of stelen als deze vindt dat dat onjuist of slecht is. Het is iemand die vasthoudt aan de eigen ideeën, normen en waarden ook al staat deze persoon onder druk.

Wanneer je bovenstaande tekst op je in laat werken dan zal je het waarschijnlijk heel logisch vinden. Het is duidelijk, er is geen speld tussen te krijgen, en zo ben je waarschijnlijk zelf ook, toch? Maar waarom gaat het dan toch zo vaak mis? Waarom doen mensen dingen die niet mogen? Waarom daalt het belang dat we hechten aan integriteit bij directeuren t.o.v. medewerkers? Waarom nemen andere mensen juist heel integere beslissingen?

Waarom doen mensen dingen die niet mogen?

Organisatiecultuur en –structuur
Mensen zijn geneigd om te doen wat wordt beloond en te laten wat wordt bestraft. Je zult dus maar in een bedrijf werken waar winstmaximalisatie het enige is dat telt. Voor mij staat vast dat de organisatiecultuur en -structuur een belangrijke invloed hebben op iemands gedrag. En wanneer het mis gaat ben je er niet door de “rotte appel” te verwijderen. Het gaat niet slechts om de kwaliteit van de appel, het gaat vooral ook om de “mand”.

Glijdende schaal
Integriteit is zwart - wit. Je kunt niet een beetje integer zijn. Het gaat dan ook fout wanneer we het “grijze” gebied betreden.

Gebruik maken van morele excuses
Veelgebruikte morele excuses:
• Ik ben slechts een klein radertje in het geheel.
• Anderen doen het veel meer dan ik.
• Als ik het niet had gedaan, had iemand anders het wel gedaan.
• Zonder mijn bijdrage was het ook gebeurd.
• Zonder mijn bijdrage was het nog erger geweest.
• Ik had er niets mee te maken.
• Ik wist nergens van.
• Ik deed gewoon wat mij werd opgedragen.

Onvoldoende remmende krachten en/of tegenspraak
Medewerkers worden door collega’s niet bij de les gehouden. Er is te weinig leidinggevend toezicht. Leidinggevenden krijgen onvoldoende tegenspraak en/of hebben dat slecht georganiseerd.

Waarom daalt het belang van integriteit bij directeuren t.o.v. medewerkers?
Hebben mensen op directie- en bestuursniveau misschien de overtuiging dat het met hun integriteit wel goed zit? Ik zou zeggen: “word wakker!” De voortdurend opeenvolgende schandalen die de pers halen bewijzen het tegendeel. Mensen lopen een groot risico op het gebied van integriteit wanneer ze onder (hoge) druk staan, haast hebben, zich niet goed of zelfs ziek voelen. Wanneer mensen gebukt gaan onder grote stress en enorm tijdgebrek dan is het heel verleidelijk om je gedrag enigszins aan te passen en besluiten te nemen die niet bij je eigen normen en waarden passen. Ziehier de omgeving waarmee menig directeur en bestuurder dagelijks geconfronteerd wordt.

Waarom nemen mensen integere beslissingen?
Mensen nemen integere beslissingen wanneer ze onder alle omstandigheden trouw blijven aan zichzelf. En ze zich ten volle realiseren welke risico’s hen omringen en daar op proactieve wijze op anticiperen. Ze hebben in ieder geval de volgende zaken geregeld:

  • Moreel kompas
    Ze zorgen dat ze voor het nemen van integere besluiten nooit alleen afhankelijk zijn van de meningen van anderen. Ze hebben werk gemaakt van een eigen moreel kompas.
    Tip! Maak werk van je eigen moreel kompas (2) waarlangs je je besluiten neemt. Ik heb daar in eerdere columns (3) reeds over geschreven.
  • Organiseer tegenspraak
    Ze hebben niet de arrogantie te denken dat integriteit voor hen geen issue is. Ze toetsen besluiten bij collega’s en vragen om feedback.
    Tip! Zeker voor leidinggevenden hoog in organisaties is het verzamelen van kritische mensen om je heen en het organiseren van tegenspraak een must. Je denkt wellicht dat het niet nodig is, de praktijk laat echter iets anders zien. Wees een onkreukbaar voorbeeld voor anderen. Zoals Dr Albert Schweitzer reeds zei: “Example is not the main thing in influencing others. It is the only thing.”

Noten
(1) Forbes: The most important leadership attribute? New study has clear answer
(2) De zeven eigenschappen van effectief leiderschap, Stephen R. Covey, pag. 81 - 125
(3) Het belang van een moreel kompas (1) / Het belang van een moreel kompas (2)

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Henk de Jong
Het gaat niet slechts om de kwaliteit van de appel, het gaat vooral ook om de “mand”. Dit is volkomen juist opgemerkt. En daarom moet je de gehele organisatie op haar integriteitsgehalte onderzoeken. Dan kan vandaag de dag; snel , betaalbaar en op een valide wijze. Waarom doen we het dan niet? Bang om te ontdekken waar integriteit het minst gevoeld wordt?
R.R. Visser
Lid sinds 2019
Integriteit kent zeker de middenweg en eenvoudig omdat integriteit , wel beter gezegd een bepaald gehalte aan integriteit, deel uitmaakt van hoe mensen in elkaar steken. Het zou zo niet moeten zijn, maar tenslotte is het diezelfde mens die op enig moment besluit om toch die middenweg op te zoeken. Redenen daarvoor: zie de in het artikel genoemde morele excuses. Zelfs in organisaties zoals defensie, waar wordt gepredikt dat integriteit de hoogste prioriteit heeft, wordt weggekeken bij diverse misstanden. De "oplossing": promoveer de overtreder en geef die een andere functie.

Meer over Besturen en organiseren