Innovatie in logistieke planning en besturing

Het verzamelen van informatie uit complexe logistieke netwerken om de juiste beslissingen te nemen is niet eenvoudig. Gelukkig zorgt de ICT-sector voor informatieverwerkingscapaciteit om steeds betere beslissingen te kunnen nemen. De nieuwe buzz in slimme logistiek is ‘Sense and Respond Logistics’; voelen en reageren. De communicatie begint bij de onderdelen van het logistieke netwerk en niet bij een centrale computer. Of het nou een pakketje, pallet of container is: ze geven zelf aan wat ze zijn, hoe zwaar ze zijn, waar ze naartoe moeten en hoe laat ze daar moeten zijn. Innovatieve kansen voor logistiek.

Stel je voor...

Je wordt vrijdag wakker en zet je Mac aan. Op jouw beeldscherm verschijnt alleen die mail en die documenten die je vandaag nodig hebt. Rechtsboven op het scherm staat een actueel reisadvies. Toch maar de trein vandaag... de weersverwachting is slecht en de reisplanner voorspelt stevige files aan het einde van de middag. Met een ‘bevestig’ wordt een Greenwheels voor de laatste kilometers vanaf Eindhoven Centraal naar de klant gereserveerd en rolt jouw e-ticket voor de trein uit de printer. Jouw collega Henk is ziek... het systeem heeft zelf een vervanger geregeld voor die belangrijke afspraak bij de klant, die heeft alle relevante documenten al in zijn dagplanner gekregen en ook hij kreeg zijn treinticket. Samen kun je onderweg de afspraak met de klant voorbereiden. Het restaurant, waar je vanavond gaat eten met vrienden, presenteert je het speciale menu om je alvast in de stemming te brengen. Als je nu al kiest krijg je zelfs gratis champagne! Een lekker gevoel. Tijd voor het laatste nieuws uit De Pers en NRC Next op je iPhone en een eerste espresso. Over 20 minuten staat de taxi voor de deur.

Begon iedere werkdag maar zo... dat je alleen die informatie krijgt, hapklaar, die je precies nu op dit moment nodig hebt. De harde werkelijkheid is natuurlijk anders. Je moddert je een weg door meer dan 150 mailtjes per dag (in meerdere mailboxen), je hebt geen idee over de meest actuele reisinformatie en als je collega ziek is, mag je het allemaal zelf uitzoeken. En zo gaat dat ook in de logistiek.

Wereldwijde goederenstromen...

Logistieke netwerken worden steeds complexer. Ondernemingen streven naar intensieve logistieke samenwerking met leveranciers, klanten en logistiek dienstverleners om stromen te bundelen met ketenregie. Een Cross Chain Control Center (ook wel 4C) is een regiecentrum waarvandaan meerdere logistieke netwerken gecoördineerd worden (Commissie van Laarhoven, 2008). SCA, Hak en Hero, met dienstverleners Bakker en Nabuurs, laten in Breda zien dat samenwerking loont. Ook het Centraal Boekhuis is een voorbeeld van samenwerking dat al meer dan honderd jaar laat zien dat het kan.

Hoe zorg je voor een goede beheersing van samenwerkende logistieke netwerken? Hoe regel je nu planning en besturing van die steeds complexere logistieke netwerken?

Plannen en besturen heeft alles te maken met beslissingen die medewerkers nemen. Betere logistieke prestaties vragen om betere logistieke beslissingen. Pakjes gaan echt niet uit zichzelf bewegen van A naar B. Hoe zorg je er nu voor dat medewerkers ‘betere’ beslissingen nemen?

Innovatie in planning en besturing

Voorraden waren voorheen het ‘elastiek’ tussen de vraag van klanten en de (on)mogelijkheden van de leveranciers of het eigen proces. Schakels in logistieke netwerken zijn een-op-een aan elkaar gekoppeld. Dat vereist een nauwkeurige planning en besturing en een volledige transparantie van die netwerk; waar zit de voorraad, waar zijn de monteurs, wat is de actuele vraag en wat wordt de vraag in de komende dagen of zelfs uren.

Er zijn belangrijke logistieke innovaties zoals, tracking en tracing, RFID, sensoren, Network Enabled Capabilities, S&R-logistiek en intelligente agenten, die nieuwe mogelijkheden scheppen voor planning en besturing.

Network Enabled Capabilities

Bij Network Enabled Capabilities (NEC), ook wel Network Centric genoemd, wordt alle informatie die nodig en beschikbaar is op alle niveaus in de organisatie ter beschikking gesteld met computers en draadloze netwerkverbindingen. Computers werken in netwerken met snellere verbindingen, waardoor de informatieverwerkingscapaciteit toeneemt. Meer en betere satellieten zorgen voor een wereldwijd draadloos communicatienetwerk van ‘losse’ computers.

De bedoeling is de Situational Awareness (SA) te vergroten. Dit houdt in dat elke medewerker informatie heeft om een situatie beter te kunnen beoordelen en zo beter kan beslissen en sturen. SA is niet een scherm vol cijfertjes en lettertjes. Het zijn dashboards en virtuele verkeerstorens, of cockpits, digitale werktafels, die zichtbaar maken wat er in de wereldwijde goederenstromen gebeurt; visualisering! Met die enorme hoeveelheid informatie, maar dan goed gepresenteerd en op de individuele ervaring en kennis afgestemd, moet de logistieke beslisser snel en trefzeker de juiste beslissingen kunnen nemen. Het KLM Operations Control Center is een goed voorbeeld.

Intelligent agents

Intelligent Agents (IA) zijn software-programmaatjes die zelfstandig opdrachten uitvoeren, én die daarbij beslissingen nemen door te onderhandelen met andere agents. Naast efficiënter administreren en organiseren kunnen straks ook menselijke onderhandelingsprocessen worden gemodelleerd in software met Intelligent Agents-technologie. Vooral als snel reageren belangrijker is dan het nemen van de optimale (maar, vaak te late) beslissing. IA wordt al toegepast in op elektronische marktplaatsen voor vrachtuitwisseling. De IA heeft het mandaat om te kiezen uit de beschikbare opties, beslissingen te nemen en zelf ook transacties te verrichten met kleine vraag-antwoordspelletjes tussen de agents.

Door integratie van RFID en IA-technologie is het in de toekomst mogelijk dat pallets, bakken en dozen zelf hun weg door het magazijn zoeken en zelf conveyors, sorters, kranen en robots aansturen om verplaatst te worden naar de juiste locatie. Op Schiphol gebeurt dat al met bagage. Dat maakt de weg vrij voor magazijnen waar geen mensenhand meer aan te pas komt; een revolutie in opslag en distributie. TNT gebruikt IA-technologie voor de planning van personeelsroosters.

Sinds 1 juni 2007 worden in 6 postsorteercentra in Nederland medewerkers flexibel ingepland met software op basis van agent-technologie. John Simons (directeur ICT bij TNT Post): "De software van ASK zorgt ervoor dat de bezettingsgraad binnen de zes sorteercentra van TNT Post in Nederland continu afgestemd is op de benodigde arbeidscapaciteit. Zonder ASK zouden we dit nooit gedaan krijgen. We plannen wekelijks ongeveer 2500 mensen in met ASK. Als je hen één voor één zou moeten benaderen, zou dat minimaal 20 planners 2 dagen in de week bezighouden. Met ASK kan 1 planner dit in een paar uur doen. En dan regelt het systeem de rest." Bij de inroostering van medewerkers houdt het systeem, behalve met de post volumes, ook rekening met de contracturen en voorkeuren van medewerkers. Medewerkers geven via een online planbord aan wanneer ze niet kunnen werken, zodat het systeem weet wanneer ze wel beschikbaar zijn. Wanneer de roosters ingevuld zijn, communiceert het systeem de individuele roosters per telefoon naar alle medewerkers. Als zich daarna nog wijzigingen voordoen, door ziekte of een verlofaanvraag bijvoorbeeld, regelt het systeem automatisch een vervanger.
Bron: ASK Community Systems

Sense and Respond-logistiek

Het nieuwe credo is ‘Sense and Respond Logistics’ (S&R). De communicatie begint bij de onderdelen van het netwerk en niet bij een centrale computer. Of het nou pakketjes, pallets, containers of vers geplukte rozen uit Afrika zijn: ze geven aan wat ze zijn, hoe zwaar ze zijn, waar ze naartoe moeten en hoe laat ze daar moeten zijn. Stel je voor: een vrachtauto is onderweg en rijdt in de buurt van een van de magazijnen. Een pakket in het magazijn vraagt of het mee mag. De vrachtauto bekijkt vervolgens of de reeds ingeladen pakketten door deze ophaalactie niet te laat arriveren.

S&R biedt nieuwe mogelijkheden om snel te kunnen schakelen. De achterliggende intelligente logistieke concepten biedt mogelijkheden voor het verbeteren van de ketenlogistieke processen. Zelforganisatie, synchronisatie en proactiviteit zijn sleutelwoorden bij deze concepten. Centraal daarbij staat de toepassing van op Intelligent Agents gebaseerde softwarecomponenten.

Sense and Respond logistiek in containerlogistiek

Ook in de containerlogistiek worden intelligente logistieke concepten ontwikkeld om de douane-afwikkeling in import- en exportprocessen te faciliteren en door ketentransparantie de zichtbaarheid in de keten te vergroten. Intelligente containerlogistiek integreert verschillende technologieën zoals satellietplaatsbepaling, RFID en sensortechnologie (temperatuur, trillingen). De electronic container device ofwel e-seal, die aan de container wordt bevestigd speelt daarbij een belangrijke rol.

In het Europese onderzoeksproject SMART-CM (Container Management) wordt innovatieve containerlogistiek ontwikkeld. Met douane en logistieke ketenpartijen zoals Cosco, DP World, DHL, Kuehne & Nagel wordt aan een standaard gewerkt om zogenoemde ‘secure trade lanes’ of ‘green lanes’ te ontwikkelen. Dat zijn transportlijnen tussen gecertificeerde partners, Authorised Economic Operators (AEO), waardoor douanecontroles tot een minimum kunnen worden beperkt. Het informatieplatform dat wordt ontwikkeld in SMART-CM, gebaseerd op e-seals en andere informatiebronnen, automatiseert de documentenuitwisseling met de douane en andere ketenpartijen en minimaliseert douanecontroles. Het e-seal registreert ook ongeautoriseerde handelingen aan de container, zoals het openmaken van de deuren. Ook geeft het situational awareness, bijvoorbeeld doordat de temperatuur of schokgevoeligheid van de container door het e-seal wordt gevolgd. Afwijkingen worden automatisch in standaardberichten naar de juiste ketenpartijen gestuurd.

Voorbeeld: Sense and respond in de sierteelt

Flowerwatch is actief in de kwaliteitsbeheersing van bloemen in binnen- en buitenland. Het bedrijf wil grip krijgen op de keten, met extra aandacht voor het optimaliseren van koelketens en uiteindelijk voor de kwaliteit van bloemen. Iedere schakel in de keten, van teler tot bloemenstal, profiteert financieel van betere bloemen.

Flowerwatch ontwikkelde transportmethoden waarin de kwaliteitszorg beter is gegarandeerd. De ketens worden langer, het transport intensiever. Bedrijven willen snel en ‘just in time’ leveren en vanuit alle delen van de wereld aanvoeren en overal afzetten. Dus blijf men bij dure vliegtuigen voor de lange afstand en kleinschalige wegtransporten op de kortere afstanden.

Dit kan anders. Als je bij de eerste schakel meteen al de temperatuur rond de bloem laat dalen tot 1-2 graden Celsius, breng je de bloem in een biologische rustfase die lang mag duren; een soort winterslaap. Met aangepaste dozen in speciale koelcontainers is vervolgens het vervoer per schip een haalbare, economische oplossing. Dat mag allemaal langer duren, mits je de temperatuur constant laag houdt.

Over de grote afstanden kiest men voor lagere temperatuur en langere transporttijd. In de transportketen zijn grote aanpassingen nodig. Meteen koelen is het geheim. Temperatuur is de oorzaak van kwaliteitsverlies. Langdurig transport onder te warme omstandigheden resulteert in opengaan, gebogen stelen, meer ziektes en zelfs oververhitting van de dozen. Met controlesystemen kan Flowerwatch analyseren waar de zwakke plekken in de keten optreden. Van kweker tot winkel liggen tal van gevaren op de loer. Loggers meten de temperatuur gedurende het transport. De koelketen wordt grafisch in beeld gebracht, en aan de hand van die gegevens wordt een lijst met actiepunten opgesteld.
Bron: www.agrologistiek.eu

Planning op tactisch niveau: Predict and prepare

Ervaringen met just-in-time en S&R-logistiek, voor de beheersing op operationeel niveau, leren dat je kunt plannen tot je een ons weegt, maar als de capaciteiten in het logistieke netwerk gewoonweg niet voldoende zijn, je toch niet tijdig kunt leveren. Je moet enige tijd vooraf nadenken over robuuste scenario’s en alternatieven als er de vraag onverwacht stijgt, of uitvalt. Het is zinvol kritieke capaciteiten in het logistieke netwerk te onderkennen en je daarop voor te bereiden met scenario’s.

Sense and respond kijkt vooral naar de huidige, actuele stand van zaken in het netwerk en reageert vervolgens. Predict and Prepare gaat een stap verder door vooraf de beste, alternatieve, contingency plannen voor het netwerk uit te werken. Je kunt sneller en beter beslissen als de situatie echt verandert. Daarmee legt P&P de basis voor S&R, door vooraf, wanneer er nog voldoende opties zijn, na te denken wat de beste response is.

S&R in andere sectoren

Logistiek beperkt zich al lang niet meer alleen tot de goederenstroom. Ook overheden, service-organisaties, ziekenhuizen, luchtvaartmaatschappijen, evenement-organisatoren en banken omarmen logistiek om hun klanten nog beter te kunnen bedienen tegen de juiste kosten. Ook in deze processen kunnen de principes van S&R worden toegepast. We kennen allemaal het gemak van een TomTom. Momenteel zien we de opkomst van ‘locatiegebonden diensten’ voor de mobiele telefoon, zoals Buienradar, Grindr, de Trein-app voor iPhone, Taxirating.com en Troovy.

Daten met je mobieltje

Terwijl de meeste datingsites zich vooral richten op "zoveel mogelijk leden", vervullen de location based mobiele datingsites andere behoeftes: "snel iemand ontmoeten" of "een eenzaam moment opvullen". Gebruikers van de service kunnen via hun telefoon doorgeven waar ze zijn en krijgen dan direct, beschikbare matches in de buurt te zien. Aanvankelijk liep het eerste contact via Bluetooth, maar het zogenaamde bluedating is nooit doorgebroken. Tegenwoordig gaat contact leggen daarom gewoon via SMS. In Nederland lanceerde KPN de dienst Olllo. In een verloren uurtje in een vreemde stad kun je snel even een date inplannen. Heel impulsief en efficiënt. Het grote nadeel is dat zo'n systeem valt of staat met het aantal mensen op één plaats dat de dienst gebruikt. Waarschijnlijk maak je dus nog steeds meer kans op een flirt in een drukke winkelstraat dan in een verlaten streek. In de Verenigde Staten is, Grindr, de datingapplicatie voor iPhone wel een succes.
Bron: start2date.nl

Sense and Respond in de taxi-praktijk
Taxibedrijf TCA in Amsterdam heeft 1.300 taxi's aangesloten op Taxirating om op deze wijze de kwaliteit en veiligheid in de taxi te verhogen. Elke aangesloten taxichauffeur krijgt direct na de rit een boordeling van de klant die daarvoor de ‘app’ van Taxirating gebruikt. Het beoordelen met de mobiele telefoon is gemakkelijk en kan bovendien anoniem gebeuren. De beoordeling heeft twee doelen. Aan de ene kant kunnen taxicentrales zien of hun chauffeurs hun werk goed doen. Ook kunnen klanten zien welke taxi’s een goede service leveren. Een geweldig plan van Newtoast. Marketingmensen noemen het real-time-experience-rating. Meteen real-time een taxi, restaurant of stand op een beurs in de RAI kunnen beoordelen. Helemaal geweldig is het als die taxi’s ook echt een lampje bovenop krijgen. Rood is slechte service, oranje is redelijke service en groen betekent betrouwbaar. Dan heb je er ook meteen wat aan als je in de regen staat te wachten.
Bron: delaatstemeter.nl

Stof tot nadenken

De innovatie in logistieke planning en besturing combineert innovaties uit serious gaming, augmented reality, robotica, human interfaces, ergonomie, agent-based software, spraaktechnologie en natuurlijk een naadloze ICT-snelweg voor al die data. TomTom heeft met TomTom Work ook de brug weten te slaan naar de toepassing in de zakelijke markt (in samenwerking met Ortec).

S&R is innovatief, maar voor brede toepassing is nog onderzoek nodig naar:
-  Het verzamelen van data uit transparante netwerken van computers, sensoren en tags.
-  Het verrijken van data om tot echte informatie te komen; ‘logistics intelligence’.
-  De presentatie van informatie aan logistieke beslissers; de human interface.
-  Het trainen van beslissers; ‘train-as-you-fight’.

Voor wie meer wil weten

• Commissie van Laarhoven (2008), Rapport Logistiek en Supply Chains: visie en ambitie voor Nederland, Connekt
• Connekt/TNO (2009), De toekomst van het goederenvervoer: integratie met ITS en slimme logistiek, Connekt
• Immers, L.H., (2008), Mobiliteit met een beetje sense and respond, in: Ben Immers et al, de Logistieke Familie van Kees Ruijgrok, TNO Bouw en Ondergrond
• Ploos van Amstel, W. (2008), Pearson Education
• Wit, P. de (2001), en T. Verduijn, Intelligente logistieke concepten: concepten, mogelijkheden, implementatie en ervaringen, TNO Inro/NDL

Auteurs: Walther Ploos van Amstel, Hein van Rijswijck en Gerwin Zomer, verbonden aan TNO Mobiliteit en Logistiek