Falende verandertrajecten! Wat is de blinde vlek?

Het is de context! Wordt het symptoom bestrijding of pakken we het onderliggende patroon.

487

Columns

Veel recente artikelen betreffen falende verandertrajecten. Hebben we wel oog voor context en systeemdwang? Wordt het symptoombestrijding of pakken we het onderliggende patroon. Inzichten en voorbeelden.

Een kleine bloemlezing:

Auteurs komen vaak met oplossingen. Anders leidinggeven. Meer verantwoordelijkheid van de werknemers. Voorbeeldgedrag van de top. Open communicatie zowel horizontaal als verticaal. Het belang van een moreel kompas De mogelijkheid van tegenspraak en het lef om je uit te spreken.

Allemaal goede aanbevelingen maar de blokkade blijft een blinde vlek. Ik bedoel de kracht van interactiepatronen. Sommige auteurs komen in de buurt als ze melding maken van ‘de context’. Specifieker wordt men met de term ‘systeem-dwang’. Zelf geef ik de voorkeur aan de term ‘interactiepatroon’.

Waarom zien we de blinde vlek niet

We zien mensen als individuen ieder met een eigen gedrag en houding. Dat mag zo zijn maar soms domineert een andere logica: de logica van het interactiepatroon. Over de werking van interactiepatronen is veel bekend maar er wordt verbazingwekkend weinig gebruik van gemaakt. Zie Beheersen interactie-patronen onze organisaties?

Herkent u interactiepatronen? Enig idee hoe daarmee om te gaan?

Symptoombestrijding in plaats van patroonherkenning

In bovenstaande artikelen lezen we tal van goede aanbevelingen over open communicatie andere manieren van leidinggeven, resultaat-verantwoordelijkheid en tegenspraak. Zie ook de suggesties over training & opleiding, talent-ontwikkeling en veelbelovende instrumenten en modellen.

Maar zien we ook bij de genoemde problemen en aanbevelingen het onderliggende interactie-patroon? We leren van alles in programma's, trainingen en verandertrajecten. Maar wordt het ook in de dagelijkse praktijk gebruikt en leidt het tot betere prestaties? Vaak niet want de context laat het niet toe. Structureel is er iets mis. Het is het systeem. 'Rijkelijk vaag' denk ik dan. Wat kan je daaraan doen? Wordt concreet!

De term 'Interactiepatroon' vind ik beter omdat het duidelijker focust op wat ik de kern vind: het gedrag van mensen in hun onderlinge relaties. Relaties die ook altijd machts- en afhankelijkheids-relaties zijn.

Zelf kom ik, in Moraliteit in organisaties Groene woorden, vieze daden, met het advies om je stem te laten horen bij wanbeleid of een falend moreel kompas. Tja, in bepaalde situaties heb je misschien een kans dat het werkt maar vaak niet. Je raakt in de problemen. Dus slechts weinigen beginnen daaraan. Een kwestie van context oftewel het geldende interactiepatroon. Lees bijvoorbeeld over de examen fraudes bij KPMG.

En de cultuurprogramma's dan?

In een ander jasje zien we de blinde vlek bij cultuurprogramma’s. Tal van adviesfirma’s komen met indrukwekkende en veelbelovende programma’s. Het gevestigde interactie-patroon blijkt echter weerbarstig. Veel trajecten ketsen af op de bestaande machts- en afhankelijkheidsrelaties. De leiding doet niet mee, ‘business as usual’ domineert. Op credo’s, cultuur-conferenties en groeps-sessies wordt al gauw afwachtend zo niet cynisch door de mensen gereageerd.

De mooie voornemens en veelbelovende programma’s verdampen.

Hoe dan wel?

De voorbeelden en praktische inzichten liggen voor het oprapen. De kern is telkens: 'Herken het patroon', 'Focus op ander gedrag' en 'Laat prestatieverbetering het interactiepatroon omver trekken'.

Hoe gaat dat? Ingewikkeld is het niet. Eenvoud is kracht! Zie Verandermanagement in 1A4tje en Cultuurverandering in 1A4tje.

Voor goede voorbeelden zie onze kennisbank-pagina’s over Verandermanagement en Cultuurverandering.

Tot slot. Bedenk wel er zijn ook constructieve interactiepatronen die de kans op betrokkenheid en prestatieverbetering aanzienlijk vergroten. Dat is de positieve kant van 'de blinde vlek. Ook die kennis wordt te weinig gebruikt. Zie Sturen op verantwoordelijkheid.

Willem Mastenbroek, hoofdredactie ManagementSite.nl