Creativiteit en innovatieve kracht

“Er is niets nieuws onder de zon”, zegt Prediker. En wie ben ik dat ik dat zou durven weerspreken? Ook ik ben soms moe van alles wat ons luid als ‘NIEUW!’, of ‘nog effectiever’ wordt verkocht - wat hooguit meer van hetzelfde blijkt te zijn. U kent dat wel: functioneringsgesprekken, nu zelfs met ontwikkelingsplan en competentie-profiel! Prediker heeft gelijk, er is niet veel nieuws onder de zon.

Mijn grootvader werd geboren aan het eind van de 19e eeuw; hij leefde tot het eind van de 20e. Hij heeft twee wereldoorlogen meegemaakt, zag de eerste auto’s, vliegtuigen, radio, televisie, de opkomst en ondergang van de verzorgingsstaat, de verkleuring van de samenleving, de ontzuiling, democratisering. Een ‘total make-over’ noemen we dat nu. Ik heb me altijd verwonderd over hoe hij dat ervaren heeft, zo’n immense innovatie, binnen het bestek van een enkel mensenleven. Aan het begin van dat leven was het paard een gebruiksdier, trok karren, trams en ploegen. Aan het eind van mijn grootvaders leven was het een luxe speeltje, dat in maneges gehouden wordt en over speciaal aangelegde ruiterpaden loopt. Einde hoefsmeden, tuig- en zadelmakers, verzorgers. Technologische verandering betekent ook sociale innovatie.

We beleven nu een niet minder grote omslag, een technologische kwantumsprong die ook onze wereld een ander aanzien gaat geven. Voorbeeldje: over vijf jaar rijden we rond in zelfsturende auto’s - wat gaat dit voor veranderingen brengen? Een overheid die geen verkeersboetes meer kan innen - gemeentes die parkeerinkomsten missen, want die auto’s rijden natuurlijk zelf naar parkeerterreinen aan de rand van de stad, vanwaar we ze dan oproepen - garagebedrijven die een totaal andere functie krijgen. En er komen speciale terreinen en wegen waar mensen als bijzondere hobby nog zelf aan het stuur van een auto kunnen draaien! Een wereld, die we ons nu bijna niet voor kunnen stellen, maar die over een paar jaar een realiteit zal zijn!

Dit is maar een voorbeeldje van de enorme impact die ‘big data mining’ op ons hele leven gaat hebben. En net als de kolenboeren na de vondst van het aardgas, zullen in talloze organisaties en bedrijven mensen weer moeten uitvinden hoe ze inspelen op een wereld die een total make-over doormaakt. Nu houd ik zelf wel van een Umwertung aller Werte? Maar wat moeten al die organisaties waar medewerkers de laatste twintig jaar zijn opgeleid in KPI’s, performance, focus en control - die staan nu voor een lastige opgave. Want dit vraagt vooral om innovatieve kracht en creativiteit. En waar zijn die gebleven bij al die focus en control?

Voor creativiteit moet je een klimaat creëren waarin talent wordt uitgedaagd om te spelen, grenzen op te zoeken en te overschrijden, het ondenkbare te denken. Aan de andere kant moet er focus zijn op resultaten, je moet uitgedaagd worden om te presteren, het beste uit jezelf te halen. De uitdaging is om ons te bekwamen in lenigheid, het kunnen balanceren tussen polariteiten. Daar zijn een paar oude wijsheden voor: het rietje was in de storm altijd al beter af dan de eik en de koorddanser bereikt zijn doel door telkens een nieuw evenwicht te vinden.
Creativiteit bevorder je door:

• Focus te balanceren tussen uitdaging en speelsheid
• Werkritme te balanceren tussen dagelijkse dynamiek en ontspannen introspectie
• Ideeën management te balanceren tussen onvoorwaardelijke aanmoediging en verstandig wikken en wegen
• Implementatiesnelheid te balanceren tussen risico’s nemen en ideeën de tijd geven om te rijpen
• Managementstijl te balanceren tussen vrije geesten loslaten en ze geleiden binnen structuren
• Onderlinge omgang te balanceren tussen vertrouwen in openheid en tactvol onderscheid.

Dit heb ik niet zelf bedacht, maar is de uitkomst van een onderzoek in tientallen organisaties die bekend staan als zeer innovatief.

En hoe zit het dan met Prediker? Had die dan toch geen gelijk? Ach, zoals zo vaak met Bijbelteksten, het gaat om hoe je het leest. Dus keek ik nog eens wat er nu precies staat en las de twee regels die vooraf gaan aan het bekende zinnetje:

“Wat er was, zal er altijd weer zijn, wat er is gedaan, zal altijd weer worden gedaan.”

Inderdaad, zo is het. Mensen zullen altijd weer zich aanpassen aan een veranderende wereld, technische innovaties omarmen, zichzelf vernieuwen en een nieuwe wereld scheppen. Innovatieve kracht is er altijd geweest. Er is niets nieuws onder de zon.

De auteur is adviseur bij Berckeley Square, werkplaats voor ontwikkeling van mens en organisatie.