Creativiteit, het DNA van innovatie

Creativiteit is essentieel voor verandering en innovatie. Robert Polet (CEO Gucci) en Marissa Mayer (CEO Google) ontdekten de kracht van creativiteit in bedrijf. In hun verhalen zijn de sturingsprincipes voor creatieve processen terug te vinden. De complexiteitstheorie verklaart waarom het werkt.

Robert Polet, ex-president Unilever IJsdivisie, werd vier jaar geleden - na 25 jaar Unilever - baas van de Gucci Group. In Volkskrant Magazine van 12 april 2008 vertelt hij over het verschil tussen Gucci en Unilever: ‘Véél levendiger. En heel veel meer mensen die met ondernemerschap bezig zijn. Ook de designers, die heerlijk onbegrensd kunnen denken,het overal vandaan halen, geen tunnelvisie hebben, open staan voor alles. Een enorme verademing. Drie minuten nadat ik het contract had getekend, belde ik mijn vrouw: “Weet je wat ik nou heb? Vrijheid.” Alle rimram is weg. Geen bureaucratie meer, geen moeizame vergaderingen meer, geen managementlagen meer waar je doorheen moet.’

Zou u wel wat meer ‘Gucci’ in hun organisatie willen? Maar hoe pak je dat aan? Hoe doorbreek je een cultuur van veiligheid zoeken en beslissingsrisico’s spreiden? Een creativiteitsprincipe dat mensen niet gemakkelijk begrijpen, is dat iedereen, op elk moment, in iedere situatie kan besluiten om opnieuw te beginnen. Dat betekent dat het oude niet eerst afgebroken hoeft te worden, en het nieuwe niet eerst ontworpen of gepland hoeft te worden, om innovatie mogelijk te maken. Complexiteitstheorie (populair ‘chaostheorie’) leert dat innovaties voortkomen uit wat er al is: het groeit als een nieuwe laag op het oude. Zoals eenvoudige mossen op een steen groeien, en vocht vasthouden waarop een meer complex mos kan groeien, dat een humuslaagje creëert voor kleine rotsplantjes, waar grassen zich in nestelen, waar een zaailing van een boom in kan ontspruiten…. Net zo groeien programmeertalen op elkaar voort, net zo groeit wetenschap door op het voorafgaande. Soms met incrementele stappen (verbeteringen), soms met sprongen (innovaties).

Maar misschien wilt u wel meer ‘Google’ in uw organisatie? Op wikipedia is over de Google Company het volgende te vinden (vert. JH): “Engineers worden aangemoedigd om 20% van hun werktijd (een dag per week) te besteden aan projecten die hen interesseren – een motivatietechniek die Innovation Time Off wordt genoemd. Verschillende nieuwe Googlediensten, zoals Gmail, Google News, Orkut, and AdSense zijn uit ongeplande initiatieven van engineers voortgekomen. In een lezing aan de Stanford University, stelde Marissa Mayer, Google's Vice President of Search Products and User Experience, dat na analyse blijkt dat de helft van Googles nieuwe productlanceringen voortkomt uit die 20% tijd vrij voor innovatie.”

Meer Google in uw organisatie, dat betekent tijd en ruimte vrij maken voor creatieve processen. Niet vrijblijvend, maar vrij voor innovatie. Hoe maak je dat soort tijd en ruimte? Complexiteitstheorie is opnieuw een bron van metaforen die ons laten begrijpen hoe dat werkt. Complexiteitstheorie stelt bijvoorbeeld dat creativiteit een natuurlijk gegeven is, een potentieel dat overvloedig schuilt in mensen en in de wereld om ons heen. Creatieve processen werkt als evolutionaire en revolutionaire processen. Ze beginnen met vage intuïties over wat mogelijk en wenselijk is. Een paar mensen steken er energie in. Ze ontwikkelen ideeën die zouden kunnen werken. Gaandeweg worden deze ideeën aantrekkelijk en besmettelijk. Meer mensen worden enthousiast, ze geloven erin. Dan komt de fase van investeren en volharden, van gestage groei. En pas daarna worden resultaten zichtbaar. Hopelijk gewenste resultaat. Soms verassende nieuwe dingen. En soms lukt het niet om de resultaten te waarderen en valt alle energie weer uit elkaar. It’s all in the game…

Creativiteit is als een stukje DNA, dat wacht op een gunstige ontwikkelfase of omgeving om in actie te komen. DNA is een sturend en vormend molecuul. Het bewerkstelligt innovaties via ‘fractale sturing’: met kleine, sturende gegevenheden die via complexe, onkenbare interacties het geheel doen uitgroeien tot onverwachte, betekenisvolle resultaten. De stukjes DNA (de besturingsprincipes) die in organisaties creativiteit teweegbrengen zijn bekend: vrije ruimte scheppen, ondernemerschap en initiatief verwelkomen, vreemde combinaties maken, speelsheid benutten en voorbereid zijn op verassingen. Wat creativiteit belemmert weten we ook best: doelen stellen, taken verdelen, tijdsfaseringen maken, output bepalen en afrekenen op resultaat. Meer Google in uw organisatie is helemaal niet zo moeilijk. Wel vernieuwend…

Bronnen:
• Frans van Eijnatten, Marian Kuijs en Julien Haffmans (red), 2002. Verdieping van Chaosdenken in theorie en praktijk. Van Gorcum, Assen.
• Margaret Wheatley en Myron Kellner-Rogers (1996) A simpler way. Berrett-Koehler Publishers, San Francisco.