Talent groeit met lef

Claire Boonstra heeft lef. Althans, dat vind ik. Boonstra is niet langer actief voor technobedrijf Layar, maar jaagt sinds eind 2012 een grotere droom na: het verbeteren van het onderwijs. Ze ziet in het huidige tijdsgewricht hét moment om af te stappen van het bekende, gestandaardiseerde, onderwijssysteem. Een systeem met twee nare bijwerkingen: het laat geen ruimte voor (anders denkend) talent en het werkt hiërarchische bedrijfsstructuren in de hand. Een hiërarchie waarbij commitment aan de bestaande ziens- en handelswijzen betekent dat je stijgt op de ladder.

Boonstra meent dat de vraagstukken in onze huidige maatschappij meer baat hebben bij andere structuren. Te beginnen bij het onderwijs. Als ik in bijeenkomsten de contouren van haar droom schets, merk ik nog niet altijd herkenning. Toch denk ik dat haar droom de moeite waard is.

Standaardiseren als norm

Vastleggen, standaardiseren en normeren is een beginsel waar we als maatschappij al veel vruchten van plukten. Afspraken over maat- en munteenheden maakt het al eeuwen mogelijk om te vergelijken en te handelen. Procedures en protocollen zorgen voor voorspelbaarheid, routine en herkenbaarheid en in veel gevallen veiligheid. Toch heeft naar mijn idee het maakbaarheidsbeginsel in onze maatschappij op een aantal punten haar grenzen bereikt.
Boonstra begint bij het onderwijs. Een instituut waar de toets de norm is en daarmee de spiegel voor talent en ontwikkeling. Boonstra gebruikt zelf een Cito-vraag als voorbeeld. Wanneer we het woord ‘iglo’ associëren met rood, dat staat voor warm, geven we volgens de geldende norm een fout antwoord. De norm ‘vindt’ dat blauw, en dus koud, de juiste associatie is. Terwijl creatieven de iglo juist associëren met een warme plek in een koude omgeving.

Volgen doet stijgen

Een parallel met het bedrijfsleven is naar mijn idee eenvoudig gemaakt. In menig groot bedrijf bestijg je de ladder als je je conformeert aan de geldende mores en afspraken. Het al dan niet geschreven woord en de geldende procedure. Vaak een prima streven. In veel vakgebieden gelden nu eenmaal regels die er zijn voor onze veiligheid en betrouwbaarheid. Maar ook daar vallen banken om, faalt het onderwijs, schijnt de helft van alle ongevallen in de zorg verwijd- en/of vermijdbaar, rijden treinen moeizaam op tijd en schieten aanbestedingen hun doel voorbij.

Het ontwikkelpunt

Niet alleen in het onderwijs, maar ook in onze bedrijven zitten veel verborgen oude werk- en denkwijzen die de ontwikkeling van organisaties en medewerkers remmen. De recente buiteling van meningen over het Ordina demotie- annex beloningsbeleid is daarvan een sappig voorbeeld. Loongebouwen en het bijbehorende interieur van functiebeschrijvingen en competenties vertonen hier en daar al een flinke sleet. Creativiteit en eigenaarschap voor problemen worden niet als vanzelf beloond. Wel belonen we het voldoen aan de norm die ons competentieprofiel stelt en de kwantitatieve norm die bij ons werk hoort. Zonder ontwikkelpunten, geen ontwikkeling… Een werkwijze die verdacht veel wegheeft van de structuur die het onderwijs hanteert en waar Boonstra vol moed de bijl in zet.

Afwijken in het spotlicht

Steeds meer organisaties ervaren in de praktijk een vergelijkbare mismatch als Boonstra. Een mismatch tussen waar we mensen aan toetsen en wat we willen bereiken. De normering tempert niet alleen talent, maar ook verbeteringen van producten, diensten en werkwijzen. Boonstra geeft aan dat ze niet wil wijzen naar het onderwijs in het algemeen, maar het spotlicht wil zetten op succesverhalen waar scholen wel durven afwijken en het ontginnen van het individu centraal staat.

Gelukkig zijn die voorbeelden er ook in het bedrijfsleven, maar er is blijkbaar toch meer lef nodig dan Boonstra toont om in te zetten op talent in plaats van op hetgeen de norm vraagt.