De bonuscultuur bij grote banken en andere financiële instellingen heeft een belangrijke rol gespeeld bij het veroorzaken van de kredietcrisis. Ook toen de crisis zich verdiepte en overheden banken met financiële injecties overeind probeerden te houden, bleven zij hun topmannen vaak zeer excessieve bonussen toekennen, vooral in Amerika en Engeland. Hetgeen steeds meer tot verontwaardiging en woede leidde. Nu de kredietcrisis over haar hoogtepunt lijkt heen te zijn en banken weer winst gaan maken, keren banken bonussen uit die hoger zijn dan ooit tevoren.

Morgen kan er weer een bank omvallen

Bonussen moeten niet verlaagd, maar in het geheel afgeschaft worden, vindt Kilian Wawoe op basis van zijn erevaringen en van zijn onderzoek. Ook moeten banken anders ingericht worden. Ze moeten terug naar de kernactiviteit: spaargeld aantrekken en uitlenen. Niet in het buitenland, want banken met grote internationale netwerken lopen grote risico’s.

Banken zouden hun Retail en Investment activiteiten moeten splitsen in aparte bedrijven, zodat de spaarder geen last heeft van de grote risico’s die banken lopen met fusies en overnames. Doen we dat niet, dan kan dat volgens hem desastreuze gevolgen hebben. “In de toekomst kijken kan ik niet. Maar wat ik zie is dat alle elementen die de crisis ontketend hebben, nog steeds aanwezig zijn. Fundamenteel is er niets veranderd. Morgen kan er zo weer een bank omvallen.

Hebben banken niets geleerd van de kredietcrisis?

,,Het schokkende is dat banken het debat uit de weg gaan'', zegt onderzoeker Kilian Wawoe. Hij werkte jarenlang als personeelsmanager bij ABN-Amro.

Tijdens zijn onderzoek werd de schaduwkant van bonussen Wawoe pijnlijk duidelijk. "Het stellen van doelstellingen heeft een funeste uitwerking. Stel dat iemand jaarlijks 20 hypotheken moet verkopen voor een bonus en in december op 19 zit. Dan is de verleiding groot om een klant op te zadelen met een product waar hij niets aan heeft.” Belangrijkste conclusie van Kilian Wawoe's proefschrift, na gesprekken met duizenden bankiers: iemand die een hoge bonus opstrijkt, is niet per se de beste werknemer. Dit komt omdat bankiers worden afgerekend op doelstellingen die nooit het hele verhaal vertellen van iemands prestatie. Prestatiebeloningen werken risicovol gedrag in de hand. Dit soort gedrag is niet alleen slecht voor de klant, die zich naar verloop van tijd afvraagt wat hij überhaupt aan de hypotheek heeft. Maar ook voor de bank. Zeker als dubieuze verkooppraktijken breed worden uitgemeten in consumentenprogramma’s.

De docent hr-management aan de Vrije Universiteit weet hoe het anders moet. "Verbied in de top bonussen. En introduceer het systeem van winstdeling op de werkvloer. Als het goed gaat met het bedrijf, profiteert het hele personeel daar in gelijke mate van.” Volgens Wawoe is het dan geen nadeel dat ’slechte’ werknemers zo beloond worden, terwijl ze de kantjes ervan aflopen. "Er zijn genoeg manieren om duidelijk te maken dat het anders moet.”

Commissie Maas en de Code Banken

Nederlandse banken en beleidsmakers hadden besloten om de discussie over beloningsbeleid via de Commissie Maas te voeren. Die heeft het probleem niet op kunnen lossen. Vanuit de bankenwereld zelf heeft Wawoe nog geen enkele officiële reactie gehoord op zijn bevindingen. "Wat de reden hiervan is, blijft speculeren. Maar reageren betekent dat je het debat moet aangaan. In die zin is er weinig veranderd in de bankensector.”

Banken krijgen nog een zware dobber aan de verdere uitvoering van de Code Banken, de afspraken over risicobeheer en verantwoord beloningsbeleid.  De commissie doet een dringend beroep op de bancaire sector deze taak niet te onderschatten. Volgens de commissie is het doorvoeren van een cultuuromslag een lastig proces. Daarom moeten banken de tijd krijgen om het pakket van de code uit te voeren. De banken zullen de urgentie en prioriteit volgend jaar hoger moeten stellen om tot een optimale toepassing van de code te komen.

"De NVB is zich er van bewust dat de code een grote verandering en cultuuromslag vraagt van de banken. Er is een groeiend besef van urgentie bij de banken en we realiseren ons dat er nog een hele weg te gaan is. Maar het is niet een knop die je omdraait. Daarom is het terecht dat de commissie ervoor pleit om de banken een redelijke termijn te gunnen om de code in te voeren.''zegt NVB-voorzitter Boele Staal.

De Code Banken werd vorig jaar opgesteld en is sinds januari van kracht. Het schiet nog niet erg op. Ook elders in de financiele sector is de situatie bepaald niet om te juichen. Zie bijvoorbeeld dit  filmpje over de pensioenfondsen.

Bekijk de video in andere formaten.

Conclusie: Nog weinig reden voor gerustheid over het reilen en zeilen van de financiële sector!

Bron: De Volkskrant, 05-01-2010, Xander van Uffelen. en NuZakelijk, 05-12-10, Carlie van Tongeren. De rubriek ACTUEEL informeert u over berichten in andere media.