De prijs voor het beste artikel is ingesteld door Holland Consulting Group ter gelegenheid van het afscheid van hun collega Willem Mastenbroek van de Universiteit. De prijs staat bekend als de Prof. Mastenbroek Prijs en is voor de tweede keer uitgereikt op 7 oktober jl over de artikelen in de periode 1 juli 2008 - 30 juni 2009.

Omdat ManagementSite een interactief internetmagazine hebben wij als jury gebruik gemaakt van de reacties van de lezers in kwaliteit en kwantiteit bij de beoordeling van de artikelen. Op basis hiervan ontstond een longlist van 20 artikelen, waaruit vervolgens door de jury een shortlist van 5 artikelen is samengesteld aan de hand van criteria waarvan ik u hier 4 noem:

• Beschrijven herkenbare, concrete problemen en ontwikkelingen. Liefst met veel voorbeelden. Geen lijsten met theoretische punten.
• Actueel/kritisch, dwars op de ontwikkelingen.
• Constructief, ook aangeven 'hoe dan wel'; wat werkt wel?
• Altijd herkenbaar voor managers/professionals

De genomineerde artikelen

Daar waar regels zijn, is geen aandacht Hoe wij toewijding weg managen
door Jaap Peters
Wilt u ook een virtuele kloon? Met vijf klonen gaat het multi-tasken pas echt beginnen
door Peter van der Wel
Innovatie – De top 5 blokkerende management routines Succesvol innoveren als managementcompetentie
door Guido Kerkhof en Serge van Dam
Plannen met ERP? Vergeet het maar! De faalfactoren bij Enterprise Resource Planning
door Walther Ploos van Amstel
Twee crises Zeven strategische adviezen
door Maikel Batelaan

Ik zal hier de 5 genomineerde artikelen kort bespreken en de keuze van de jury motiveren.

Daar waar regels zijn, is geen aandacht

Jaap Peters begint het artikel met een schrijnende case rond jeugdzorg, scholen en huisartsen, die volledig langs elkaar heen werken. Geen van de instanties wist precies wat de problemen waren in het gezin van het 12-jarige meisje. Hij acht het een misvatting dat ‘goed managen’ hetzelfde zou zijn als ‘goed organiseren’. Hij noemt karakteristieken van ‘goed managen’; een paar vermeld ik hier:
- Donut Dynamics of goedbedoelde bureaucratie.
Onder Donut Dynamics verstaat de auteur dat de korst van managers en stafdiensten autonoom groeit. Je kunt ook spreken over ‘de wet van de toe- en afnemende meeropbrengsten van managen’.
- De afbeelding van de werkelijkheid wordt voor de realiteit gehouden
We kennen allemaal het schilderij van René Magritte ‘Ceci n’est pas une pipe’ Het schilderij van een pijp, waarop staat ‘dit is geen pijp’. Inderdaad, het is geen pijp, maar een afbeelding van een pijp. Spreadsheets zijn niet de werkelijkheid, maar een afbeelding van de werkelijkheid.
- Alles buiten de norm wordt lastig (one size fits all)
De BCG-matrix (stars, cash cows, question marks & dogs). De stars en de cash cows mogen blijven, de anderen moeten zo snel als mogelijk in het afvoerputje, want die kosten maar geld en tijd.
- Intensievere automatisering (steeds meer pixels)

Conclusie: Zeer grondig en beeldend worden de gevaren van verkokering en versnippering van management beschreven: Het einde van de menselijke maat! Peters verschaft waardevolle tips om hieraan te ontkomen.

Wilt u ook een virtuele kloon?

Peter van der Wel bouwt zijn betoog op vanuit de Tamagotchi, u kent het nog wel, een soort virtueel huisdiertje dat woonde in een klein computertje en dat de hele dag door aandacht en zorg nodig had. De Tamagotchi is een voorbeeld van een virtuele persoonlijkheid met een eigen karakter en eigenaardigheden. Maar de Tamagotchi is nog maar het allereerste begin. In computer games komen we al veel geavanceerder vormen van dit soort virtuele robots tegen. Van der Wel ziet als volgende stap: De virtuele kloon van mijzelf, die voor mij toezicht kan houden op mijn huis, of kinderen. Of die voor mij op internet boodschappen kan doen, kan onderhandelen of informatie kan ophalen. De mogelijkheden zijn onbeperkt. De auteur ziet 4 ontwikkelingen naar virtuele klonen:

1. Spraaktechnologie verbetert steeds verder. Er zijn nu levensechte spraakstemmen beschikbaar die digitale teksten omzetten in natuurlijk klinkende spraak.
2. Digitale expert- en kennissystemen worden voortdurend verbeterd.
3. Ontwikkeling affective computing. Het signaleren en weergeven van menselijke emoties. Ook dit ontwikkelt zich snel verder.
4. Gedigitaliseerd opslaan van persoonlijke informatie. Zo’n multimediabestand kunnen we ook beschouwen als de digitale vervanger van een deel van ons biologische geheugen.

In de nabije toekomst ziet de auteur deze 4 ontwikkelingen samenkomen: we kunnen dan computersystemen bouwen die een afspiegeling zijn van onszelf. De verwachtingen zijn hooggespannen. Zoals internet ons overviel – 15 jaar geleden – zo zullen de virtuele robots binnen 15 jaar ook de hele wereld veranderen en dan vooral de manier waarop wij met elkaar omgaan. Geen vergrijzingsprobleem meer, geen geestdodende arbeid meer, geen import meer uit verre landen. Onze eigen automatische hulpjes kunnen ons helpen in huis, op school, op kantoor, in het verzorgingshuis en in de fabriek.

Een buitengewoon originele bijdrage, die op inzichtelijke wijze deze digitale ontwikkeling en zijn mogelijkheden belicht.

Innovatie – De top 5 blokkerende management routines

Serge van Dam en Guido Kerkhof definiëren innovatie als het succesvol exploiteren van een idee. Aan de hand van een door hen zelf bedachte en aan de man gebrachte innovatie ‘4xProeven’, een mini-wijnproeverij voor thuis met 4 halve flesjes wijn waarbij je druivensoorten van elkaar moet onderscheiden, demonstreren zij vijf blokkades in bestaande managementroutines.

• Besluiteloze besluitvorming: over een nieuw idee wordt binnen grotere organisaties in meerdere ronden besloten. Een goed idee wordt zo al snel aan flarden vergaderd.
• Interne timing: in veel bedrijven is maar één moment of korte periode per jaar waarop een nieuw idee makkelijk kan worden ingevlochten. Goede ideeën hebben helaas de neiging om zich op willekeurige momenten aan te dienen en komen dan doorgaans slecht uit (‘nu even niet’). Het budget is al verdeeld.
• Ongunstige risicoperceptie: Waarom mensen en middelen vrijmaken voor een ‘ideetje’ terwijl de lopende business al zo veel aandacht vraagt?
• Doodgerekende verdienmodellen: Door aan elke ketenschakel klakkeloos de gebruikelijke marge toe te rekenen ontstaat vaak een verkoopprijs die geen enkele relatie heeft met de prijs die de consument er voor wil betalen. Vervolgens wordt het intern te duur gevonden en/of de marge te laag als de retailprijs moet zakken.

De auteurs geven de volgende adviezen:                                                                                                          
- Kleinschalig ‘proof of concept’ halen: Snel rekenen, tekenen en creëren van het product of de dienst is cruciaal.
- Kleine kernteams met ‘ability to execute’: Maak talentvolle mensen tijdelijk vrij voor een substantieel deel van hun tijd.
- Open innovatie: Het actief betrekken van andere partijen bij de innovatie.

De jury is van mening dat de auteurs heel goed hebben gekeken naar de ins en outs van innovatie binnen grotere organisaties en dat ze haalbare adviezen bieden om innovatie een betere kans te geven.

Plannen met ERP? Vergeet het maar!

Walther Ploos van Amstel constateert: Eigenlijk zou iemand naar de reclamecodecommissie moeten lopen en klagen over de P van ERP. Van Enterprise Resource Planning is namelijk geen sprake. De auteur constateert een aantal vitale tekortkomingen in ERP: ERP-systemen zijn bijvoorbeeld zwak in het van dag-tot-dag volgen van de realisatie van de vraagvoorspelling op klantniveau; ‘demand management’. Als je tijdig ziet dat de echte vraag anders is dan de verwachte vraag, dan zijn er nog mogelijkheden om bij te sturen door het aanpassing van de capaciteit. Aan het einde van een periode ben je per definitie te laat om nog te kunnen reageren. Wat Ploos van Amstel als sterk verbeterde opvolger van ERP ziet ontstaan is Next generation planning en besturing: sense and respond… Innovatie in ICT gaat verder en wordt steeds leuker. Situational awareness is niet het traditionele 19″-scherm vol cijfertjes en lettertjes. Het zijn dashboards en virtuele verkeerstorens die visualiseren wat er in de wereldwijde netwerken gebeurt. En met die enorme hoeveelheid informatie moet de beslisser snel en trefzeker de juiste beslissingen kunnen nemen. Dat lukt nooit met ERP. Nieuwe technologieën gaan processen nog ’smarter’ maken. Die ’smarte’ aanpak combineert innovaties in bijvoorbeeld gaming, virtual reality, supply chain cockpits, mobiele communicatie, tele maintenance, radio frequency identification, agent-based software en natuurlijk een naadloze ICT-snelweg voor al die data. En zijn de ERP-systemen daarop wel berekend? Of gaapt daar een enorme generatiekloof?

Het artikel geeft een helder overzicht van de beperkingen van ERP en komt met een spraakmakende conclusie: "Ook al wordt het tot op de dag van vandaag door consultants en ICT leveranciers aangeprezen als wondermiddel om al uw planningsproblemen het hoofd te bieden: de praktijk is anders, het leidt vaak tot nog grotere problemen en zelfs tot het omvallen van in de kern gezonde bedrijven."

Twee crises, zeven strategische adviezen

Om een idee te geven hierbij een paar van de adviezen van de auteur Maikel Batelaan:
1. Cash is King. Partijen met veel cash kunnen strategische zetten doen tegen aantrekkelijke prijzen. … Heb je cash: bepaal dan nu vast je wensenlijstje: welke concurrenten wil je overnemen? Welke leveranciers kun je door financiering aan je binden? Hoe kun je met zo min mogelijk risico klanten die daaraan behoefte hebben financieren om je product weer te gaan afnemen?
2. Achterstallig onderhoud moet nu worden aangepakt. Verouderde producten, matig functionerende call centers, maatschappelijk niet verantwoorde werkwijzen, achterblijvende productiviteit, marginale activiteiten: het is tijd om de bezem er door te halen. … Strategische keuzes worden in dit tijdsgewricht snel aanvaard. De veranderingsbereidheid van mensen is in deze tijd veel hoger en dat maakt het eenvoudiger om maatregelen door te voeren.
3. Schaarste is de beste voedingsbodem voor innovatie. Er zijn in elke sector fundamentele ontwikkelingen die door de crisis worden versneld. Bijvoorbeeld groene technologie, de energietransitie, de digitalisering van de media, veranderende klantvoorkeuren, nieuwe industriestructuren…. Maak gebruik van de vindingrijkheid die mensen in crisistijd altijd aan de dag leggen. Straks trekt de vraag weer aan en dan moet je er klaar voor zijn.

Dit artikel is door de jury gekozen als beste artikel om de volgende redenen: In de eerste plaats is het uiterst actueel, het geeft een beknopt overzicht van het ontstaan en van de verschillende verschijningvormen van de crisis in de VS, Europa en de rest van de wereld. In de tweede plaats geeft het hanteerbare concrete adviezen, die opvallen door eenvoud en toch grondig beargumenteerd zijn. In de derde plaats is het artikel heel goed en begrijpelijk geschreven.

NOOT

De Jury was als volgt samengesteld: Loek Wijchers (partner HCG), Coert Visser (oprichter van Trainings- en adviesbureau Oplossingsgericht Veranderen en hoofdredacteur van ManagementSite), Gyuri Vergouw (partner HCG en sinds 1998 hoofdredacteur van Managementsite) alsmede Lisa van de Bunt, emeritus hoogleraar bedrijfskunde VU Amsterdam, voorzitter van de jury. De prijswinnaar van de Prof. Dr Willem F.G. Mastenbroek publicatieprijs 2009 ontvangt niet alleen de 1^e prijs maar daarnaast een cheque ter waarde van € 1.500,--, beschikbaar gesteld door Holland Consulting Group.