Kijk lekker naar jezelf

Gisteravond vroeg mijn zoontje van 10 waar mijn boek Doorbreek de cirkel! eigenlijk over gaat. Ik probeerde in Jip en Janneke taal uit te leggen dat we soms iets willen bereiken, maar dan dingen doen waarmee we dat juist niet bereiken. ‘Bijvoorbeeld, we willen graag dat iemand anders dezelfde mening krijgt als wij en dan gaan we net zo lang onze zin doorduwen totdat die ander zegt ‘oké dan maar’. Maar eigenlijk vindt die ander dan nog steeds iets anders.’ Ik dacht hem volledig verloren te zijn. Hij dacht even na en vroeg: ‘Denk je echt dat je boek waar is?’ ‘Ja’, zei ik vol overtuiging. ‘Maar dan doe je met jouw boek toch hetzelfde? Ik vind dat je wat meer naar jezelf moet kijken en niet steeds naar anderen. Jij zit ook vaak te drammen.’

Raak! Hij bracht m’n eigen boek wel heel dichtbij. Het gaat over managers die veranderingen willen realiseren, maar eigenlijk gaat het over mensen: managers, medewerkers, HR professionals, organisatieadviseurs en schoonmoeders. Het beschrijft hoe we geneigd zijn onszelf niet als onderdeel te zien van moeilijkheden. We zien onze eigen intenties als redelijk en twijfelen aan de goede intenties van degene die het ons moeilijk maakt. En als het spannend wordt, zijn we geneigd automatisch en onbewust defensief gedrag te vertonen, zoals de ander proberen te overtuigen, je afsluiten van informatie die je niet uitkomt en lastige meningen te beschouwen als onwil of onbegrip. (Zie: Hoe managers onbewust verandering blokkeren) Geldt dat alleen voor managers? Nee, natuurlijk niet. Het geldt ook voor medewerkers, HR professionals, organisatieadviseurs en … mij.

Het is heel menselijk gedrag. En het leidt tot taaie situaties. Omdat we dat vaak zo moeilijk bij onszelf zien en zo moeilijk van anderen verdragen. Wat zou er gebeuren als we in (verander)situaties die we als taai ervaren ons twee vragen zouden stellen: ‘wat doe ik waardoor hij zo reageert of zij zo reageren?’ en ‘welke positieve intenties zou hij of zouden zij kunnen hebben?’ Dan kom je tot uitspraken als ‘ik zie wel dat onze directie hier een lastige klus heeft, zie ons maar eens op een lijn te krijgen. Vind je ’t gek dat ze de druk erop zetten.’ Of ‘Maar wat zouden wij doen als we voor de zoveelste keer een verandering kregen opgedragen? Natuurlijk ga je dan hangen.’

Idealistisch? Nee hoor, uit de praktijk gegrepen. En zonder idealen kom je nergens. Het is in ieder geval een aangenamer toon dan ik af en toe lees op fora. Hier en daar schijnt het mode te zijn om ongeremd allemaal lelijke dingen over managers te roepen. Dat stuit mij tegen de borst. En hier en daar wordt naar de ondertitel van mijn boek verwezen als bewijs dat de kretologie allemaal klopt. Daar voel ik me al helemaal niet senang bij. Enkele keren ontving ik een e-mail met een pittige toon over managers. Overigens had geen van de zenders het boek gelezen. Daarop reageer ik met teksten als:
‘Ik ken heel veel professionals, managers, directieleden en bestuurders die met de allerbeste intenties mooie dingen willen bereiken. En soms is dat (te) hard werken, voor alle partijen.’
Of: ‘U zou mijn boek eens moeten lezen. Dan ziet u dat het een heel vriendelijk boek is waarin ik probeer inzicht te geven in ons (onbewuste) gedrag en in wegen om veranderprocessen soepeler te laten verlopen. Geen zwarte pieten dus!’
En: ‘Is het denkbaar dat u met uw toon een bedreigende situatie creëert voor uw collega? Dan is zijn defensieve reactie namelijk heel menselijk. Zo houd je het samen in stand.’ De reactie liet zien hoe taai het kan zijn: ‘Collega? Het is mijn manager!’

Enfin, ik moet nu uitkijken. Als adviseur vind ik de valkuil extra groot om te veronderstellen dat ik geen onderdeel uitmaak van de (taaie) situatie. Ik ben immers als neutrale buitenstaander en expert betrokken. Laatst stelde iemand in een leiderschapsprogramma mijn benadering ter discussie. Mijn benadering, waar ik zoveel tijd en energie in heb gestopt! Ik vond mezelf terug terwijl ik de man krachtig probeerde te overtuigen dat het allemaal klopt. Het is uit onderzoek gebleken (een bijna intimiderende uitspraak)! Toen ik me herpakte, vroeg ik hem of hij zich onder druk gezet voelde. Nou, dat kon je wel zeggen. En wat was het effect? Dat hij was afgehaakt en zijn commitment inmiddels verloren. Zo werkt dat dus …

‘Morgen ga ik een stukje over jou schrijven op het internet.’
‘Echt? Komt er dan ook een foto van mij bij?’
‘Nee, dat niet. Weltrusten jongen.’
‘Weltrusten pap.’

www.doorbreekdecirkel.nl