En hoeveel ambtenaren kunnen er dan uit?

Met de verkiezingen in zicht is de omvang van het ambtelijk apparaat altijd een geliefd onderwerp bij de dames en heren politici. Ze troeven elkaar regelmatig af als het gaat om het afscheid nemen van aantallen ambtenaren. Er wordt dan openlijk heel stoer gefilosofeerd over meest fantastische aantallen. En ze gaan er dan gemakshalve vanuit dat als zij aan de macht zijn die ambtenaren ook direct zijn vertrokken. Gewoon verdampt! Zo kunnen zij die bezuinigingen direct verzilveren. Wat er dan met dat takenpakket moet gebeuren, dat is dan verder even niet aan de orde. Jammer toch dat dit soort discussies zo ontzettend weinig realisme worden gevoerd. Nog afgezien van het feit dat het gênant is om te zien hoe de politiek over haar eigen ambtenarenapparaat spreekt. Hoezo employer of choice?

Maar valt er dan helemaal niet te bezuinigen op het ambtelijke apparaat? Zijn er dan helemaal geen verbeteringen meer aan te brengen? Weldegelijk! Maar hoe dan zult u zich afvragen? Het antwoord is simpel. We zullen ons meer dan nu het geval is moeten organiseren naar de echte vraagstukken. Dus niet meer investeren in traditionele structuren zoals ministeries, maar in programma’s en thema’s gericht op de matschappelijke vraagstukken. Denk daarbij bijvoorbeeld aan thema’s zoals energie en klimaat, leren en werken en kennis en innovatie. Het betekent wel dat we ons werk écht anders moeten gaan inrichten. We moeten stoppen met het koppelen mensen aan functies zoals jarenlang gebruikelijk was. Nee, we moeten het maatschappelijke vraagstuk centraal zetten. Vervolgens moet je kijken welke resources daarvoor nodig zijn qua expertise en aantallen. En dan pas zoek je daar de juiste mensen bij. We kunnen gewoon niet meer zonder die horizontale verbindingen. Er is immers geen maatschappelijk vraagstuk meer dat je in splendid isolation kunt oplossen! Bijkomend voordeel is dat je ook veel makkelijker een gemeenschappelijk doel kunt definiëren. En op deze manier voorkomen we ook dat ambtenaren en departementen problemen in de verkokerde eenzaamheid oplossen.
Een vergezicht zult u denken? Helemaal niet. Kijk maar eens naar het programma ‘Randstad Urgent’ gericht op de versterking van de internationale concurrentiepositie en verbetering van de bereikbaarheid van de Randstad. De Randstad heeft immers de potentie om uit te groeien tot een duurzame en internationale topregio. Maar de concurrentie met andere West-Europese regio’s is fel. En binnen de Randstad was sprake van bestuurlijke onmacht om keuzes te maken en tot uitvoering te komen. De problemen en kansen concentreerde zich rond drie thema’s: bereikbaarheid en economische dynamiek (1), kwaliteit van leven door een aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat (2) en een klimaatbestendige delta (3). Het Urgentieprogramma Randstad heeft een nieuwe manier van werken gepresenteerd gericht op snelle besluitvorming. Belangrijke voorwaarde daarvoor was het doorbreken van de verkokering bij zowel Rijk als regio. Dat maakte het mogelijk de samenhang tussen projecten te vergroten, wat leidde tot betere afstemming en synergie. De trefwoorden snel, samenhangend en selectief staan daarom centraal in het Urgentieprogramma Randstad.

Laten onze toekomstige politieke leiders het lef hebben om zich te focussen op de echte maatschappelijke vraagstukken en daar omheen het ambtelijk apparaat organiseren. Moet je eens kijken hoeveel winnaars dat oplevert!