Hier volgen twee buitengewoon interessante teksten. Allereerst een tekst van Bert Wagendorp over het boek 'Fantoomgroei' in de Volkskrant van 9 juni 2020. De tweede tekst betreft een samenvatting van de aanbevelingen van maar liefst vijf auteurs in het FD van 23 mei 20. Twee korte teksten, met elkaar een actie-agenda voor een daadwerkelijke post corona transformatie.
De Nederlandse burger is door opeenvolgende regeringen op groteske wijze genaaid
Auteur Bert Wagendorp
Er komt een ‘historisch diepe recessie’ aan. Ik had al zo’n donkerbruin vermoeden en jawel. Volgens de economen van RaboResearch wordt het met een krimp van het bbp van 6 procent zelfs de diepste dip in honderd jaar. Die van De Nederlandsche Bank zien het ook duister in en het CPB is evenmin optimistisch. Elders kachelt het naar verwachting nog harder achteruit, maar dat is een schrale troost.
Volgens het geldende paradigma (groei is goed, krimp is slecht) is de situatie dus slecht. Maar misschien moeten we ons gaan afvragen of het wel terecht is dat we van het bbp de maat aller dingen hebben gemaakt.
Niet helemaal toevallig heb ik net Fantoomgroei van voormalig Volkskrant-journalist Sander Heijne en Hendrik Noten gelezen, een absolute aanrader. Heijne en Noten zijn geen economen, maar ze zijn wel diep in het fenomeen groei gedoken en leggen in heldere taal uit wat er mis mee is. Dit: de meeste burgers merken helemaal niks van economische groei. Voor hen is het fantoomgroei.
Ik vraag me al jaren af hoe het kan dat we in een steeds rijker land als Nederland toch tot vervelens toe worden geconfronteerd met bezuinigingen en lastenverzwaringen. Waarom zorg, cultuur, onderwijs en ander sectoren in het publieke domein na de vorige recessie op rigoureuze wijze werden uitgekleed en kapot bezuinigd.
Het antwoord van Heijne en Noten is ontluisterend. De afgelopen veertig jaar, sinds Lubbers’ Akkoord van Wassenaar van 1982, zijn bezuinigingen systematisch afgewenteld op de burger en de publieke uitgaven. Opeenvolgende regeringen stelden economische groei en de belangen van het grote bedrijfsleven steevast boven welvaart en welzijn van de bevolking.
De uitkomst was dat bij de grote bedrijven het geld ‘tegen de plinten klotste’, dat de ongelijkheid sterk toe- en de leefbaarheid afnam. Dat ceo’s en aandeelhouders hun zakken vulden, maar dat de burger amper iets merkte van de spectaculaire groeicijfers en de kwaliteit van publieke voorzieningen achteruit zag gaan. Dat marktwerking een ideologie werd en we ‘steeds harder moeten werken voor steeds minder’, dat jongeren het perspectief op een vaste baan en een huis werd ontnomen. Dat de economische groei tot sociale krimp leidde.
Waarschuwing: het lezen van Fantoomgroei maakt je woedend. De Nederlandse burger is door opeenvolgende regeringen op groteske wijze genaaid. Opeens begrijp je hoe revoluties ontstaan.
De vraag is nu, hoe we straks de krimp en gegroeide staatsschuld gaan opvangen. In Den Haag zijn ze op het ministerie van Financiën ongetwijfeld al aan het kijken waar straks kan worden bezuinigd en welke lasten omhoog kunnen. En hoe daarbij het bedrijfsleven kan worden ontzien.
Mark Rutte is een prima manager van virus-uitbraken, maar geen man die graag nadenkt over een andere economische structuur dan de bestaande. Ook als alles erop wijst dat we niet langer kunnen doorgaan op de huidige weg en het een uitgelezen moment is om het roer om te gooien. Zijn inmiddels tot heilige uitgeroepen Nieuw-Zeelandse collega Jacinda Ardern doet dat wel: ‘Economische groei die leidt tot slechte sociale uitkomsten is geen succes. Het is een mislukking.’ Zij wil af van het heilige geloof in groeicijfers en haar beleid baseren op indexen waarin het welzijn van de bevolking centraal staat.
Klinkt voor de hand liggend, maar dat is het dus niet.
Nu een selectie uit het bericht in het FD van 23 mei 20
Maatschappelijk verantwoord besturen en toezichthouden, dat is het nieuwe normaal.
De auteurs Jaap Winter, Steven Hijink, Matthijs de Jongh, Gerard van Solinge en Vino Timmerman, zijn hoogleraren ondernemingsrecht
De taak van bestuurders en toezichthouders moet in de wet worden aangepast. Bestuurders moeten hun bedrijf als een ‘verantwoordelijke vennootschap’ laten opereren. Commissarissen moeten daarop toezien. Verankering in de wet, in plaats van de nu vaak ongrijpbare mvo-beloftes, geeft houvast om het handelen van bestuurders en commissarissen te toetsen, vooraf en achteraf, door de aandeelhouders en door de rechter.
De corona-crisis werpt een nieuw licht op de rol van de onderneming in de samenleving. Opnieuw neemt de staat ondernemersrisico’s over. Zo legt de crisis onze behoefte aan een nieuw normaal bloot. Het oude normaal voldoet niet meer.
Wettelijke taakopdracht
Het streven naar winstgevende continuïteit moet worden ingebed in een brede verantwoordelijkheid in de samenleving.
Dit betekent dat de zorgplicht open normen inkleurt, zoals behoorlijke taakvervulling en elementaire beginselen van behoorlijk ondernemerschap, waaraan het handelen van bestuurders en commissarissen door de rechter wordt getoetst.
Veel bedrijven hebben nu al hun visie op maatschappelijk verantwoord ondernemen verwoord in een missie. De Corporate Governance Code schrijft dat ook voor. Die missies zijn heel divers en vrijblijvend. De zorgplicht maakt dat het zogenoemde responsible corporate citizenship niet langer vrijblijvend is.
Purpose
Het tweede voorstel is de mogelijkheid te bieden om de concrete invulling van de zorgplicht voor de eigen onderneming vast te leggen in de statuten, naar het voorbeeld van de Franse Loi Pacte (2019). Zo’n purpose geeft richting aan de besluitvorming voor de kernactiviteiten van de vennootschap.
‘Bestuurders moeten zich verantwoorden, wat kan getoetst wordt door de ava en de rechter’
Het moet dus niet bij woorden alleen blijven. Want ook zonder een geformuleerde purpose geldt de zorgplicht. De verantwoording kan worden getoetst door de aandeelhoudersvergadering of de rechter. Dit voorkomt ‘purpose washing’.
We hoeven ons niet neer te leggen bij de maatschappelijke ontworteling van ondernemingen.
Er is een nieuw sociaal contract nodig tussen onderneming en samenleving. Dat vergt een ander besef van verantwoordelijkheid onder bestuurders en commissarissen.
Tot zover de 2 columns.
Veelzeggend maar nog geen gelopen race. De publieke opinie, een vrije pers, alerte politici en bedrijfsbestuurders die met het nieuwe normaal meegaan, zijn voorwaarden.
Ik ben er nog niet gerust op. De maatregelen in het FD had ik graag aangevuld gezien met het idee van Piketty om de helft van de commissarissen uit de werknemers te recruteren. De verhoudingen binnen de onderneming zijn volgens mij van groot belang.
Zo besteden we in ManagementSite veel aandacht aan de invloed van de vakmensen, de menselijke maat, het Rijnlands model, moraliteit & fatsoen, zelforganisatie en slimmere organisatievormen. Daarnaast zijn er nog de organisaties in de publieke sector. Fatsoenlijk bestuur, misstanden in de uitvoering , competent toezicht... allemaal zaken waar beter organiseren en managen een factor van groot belang is.
Het meest geraakt werd ik door Wagendorp met zijn tekst over Fantoomgroei. De scheefgroei tussen het publieke domein en het bedrijfsleven moet aangepakt worden. De economen lieten dat op zijn beloop. Bestuurders lieten hun oren hangen. Heel goed om dat aan de orde te stellen! De boekhoudersmentaliteit en het gezwaai met ‘het huishoudboekje’ hangen mij al lang de keel uit. Sinds Keynes, al bijna een eeuw dus, weten we dat er een andere logica nodig is voor het bestuur van staten. Behalve dan de economen die het in NL voor het zeggen hebben. Het huishoudboekje moet kloppen. Bezuinigen dus. Bah.
Willem Mastenbroek, hoofdredacteur ManagementSite.
Noot: Zie ook onze pagina's over Duurzaam ondernemen, Innovatief organiseren, De menselijke maat en Zelforganisatie & zelfsturende teams.
Gerelateerde artikelen
De DOOMLOOP van falende uitvoering van publieke organisaties
Willem Mastenbroek
De transitie naar zelfsturing
Irene Sinteur
Organiseren is niet waardevrij!
Jaap Peters
Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren
Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)
Word een pro!
SCHRIJF MEE >>
Enthousiast geworden? U popelt om naar de boekhandel te gaan?
Eén advies. Koop dan gelijk het volgende boek:
De waarde van alles, Mariana Mazzucato.
Dan weet u voortaan waar het echt om draait in de economie!
Bloemen en bijen zijn miljarden waard
Waarde biodiversiteit
Door: KOEN HAEGENS, PIETER HOTSE SMIT
Bron: <a href="https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/dnb-en-planbureau-bloemen-en-bijen-zijn-miljarden-waard~b8190fe1/#:~:text=De%20teloorgang%20van%20de%20biodiversiteit,het%20Planbureau%20voor%20de%20Leefomgeving." rel="nofollow ugc">Volkskrant 18 juni</a>
De afname van de biodiversiteit kan banken, pensioenfondsen en verzekeraars honderden miljarden kosten, waarschuwen De Nederlandsche Bank en het Planbureau voor de Leefomgeving vandaag in een opvallend rapport.
De natuur heeft niet alleen waarde voor wie er in rondloopt en er tot rust komt. De afkalvende biodiversiteit - de komende decennia dreigen nog eens een half tot één miljoen plant- en diersoorten uit te sterven - kan Nederland een miljardenstrop opleveren. Dit blijkt uit nieuw onderzoek dat De Nederlandsche Bank (DNB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) donderdag publiceren.
Voor het eerst hebben zij de blootstelling aan financiële risico's berekend bij verdere verslechtering van ecosystemen. De twee gezaghebbende organisaties legden de leningen, aandelen en obligaties van Nederlandse financiële sector onder een vergrootglas. Wat blijkt? Van de onderzochte 1.400 miljard euro is meer dan eenderde 'in hoge mate afhankelijk' van voldoende biodiversiteit. En dat is nog een conservatieve schatting, want lang niet alle bedreigingen voor de biodiversiteit konden meegenomen worden in de toch al buitengewoon ingewikkelde sommen.
De dreiging komt van drie kanten. Zo zijn tal van sectoren afhankelijk van wat de onderzoekers 'ecosysteemdiensten' noemen. Wilde bijen die gewassen bestuiven, micro-organismen die water zuiveren of bomen voor de productie van houten meubels. Haperen de ecodiensten, dan haperen ondernemingen - en daarmee de instellingen die ze financieren. Maar liefst 510 miljard euro staat op het spel door blootstelling aan dit risico.
Daarnaast zijn er nog eens honderden miljarden belegd in en uitgeleend aan bedrijven die zorgen voor verdere verslechtering van flora en fauna. Vroeg of laat kunnen hun activiteiten aan banden worden gelegd. Neem de stikstofcrisis, ontstaan na een gerechtelijke uitspraak. Hierdoor is nog eens zeker 81 miljard euro, die de drie grote banken bij Nederlandse sectoren met stikstofuitstotende activiteiten hebben uitstaan, plotsklaps een heel wat minder veilige investering geworden.
Nederlandse banken, pensioenfondsen en verzekeraars lopen nog een derde risico: reputatieschade. Door geleend geld aan bedrijfsactiviteiten omgeven door milieucontroverses (96 miljard euro) en ontbossing (97 miljard). Voorbeelden te over waarbij dit financieel slecht afliep.
Ach, de verslechterende bijenstand. Menigeen haalt er de schouders bij op. Maar De Nederlandsche Bank niet langer. De financiële blootstelling aan producten die in meer of mindere mate afhankelijk zijn van dierlijke bestuiving bedraagt 28 miljard euro, blijkt uit hun berekening. Hoe minder insecten er zijn om de gewassen te bestuiven, hoe groter de kans op slechtere oogsten - hoe meer risico banken en beleggers lopen dat ze naar een deel van hun geld kunnen fluiten.
DNB, bekend als de toezichthouder die enkel oog zou hebben voor solide balansen, pleit nu voor de bloemetjes en de bijtjes. En dat nota bene midden in de coronacrisis.
Het Internationaal Monetair Fonds heeft voorgerekend dat overheden alleen al in de eerste helft van dit jaar 9.000 miljard dollar (8.900 millard euro, red.) uittrokken voor economische steunmaatregelen. Dan is het niet meer dan logisch om na te denken waarín we investeren. De oude, bruine economie? Of zetten we een stap richting duurzaamheid? We moeten van een anderhalvemeter- naar een anderhalvegraad-economie, zoals in het klimaatverdrag van Parijs is afgesproken. Al het andere zou een enorme gemiste kans zijn. Niet in de laatste plaats om de hiermee verbonden financiële risico's te beperken.'
Het heel belangrijk om goed te beoordelen of die investeringen gezond en houdbaar zijn op de langere termijn. Dit is het moment om de biodiversiteit te herstellen. Vanuit de politiek klinken ook bezwaren. Dit zou het moment zijn om de crisis te bestrijden, niet om groene stokpaardjes te berijden.
GREENWASHING
Het Europees Parlement neemt vandaag naar alle verwachting een wet aan die definieert of een investering het predicaat duurzaam mag dragen. Deze zogenoemde 'groene taxonomie' moet greenwashing tegengaan en inzichtelijk maken welk percentage van beleggingen bijdraagt aan verbetering van klimaat en biodiversiteit. Hoofdonderhandelaar op dit dossier, GroenLinks-europarlementariër Bas Eickhout, noemt het een 'mijlpaal voor de verduurzaming van de financiële sector'.
https://www.nrc.nl/nieuws/2020/05/29/tijd-om-het-kapitalisme-in-te-dammen-a4001164
quotes:
Zoals de Bijbel waar is voor gelovigen, zo denken economen dat wiskunde gelijk heeft. Neoliberale dogma’s, zoals dat bonussen tot topprestaties leiden, dat iedereen profiteert van vrijhandel, dat een hoge staatsschuld de groei remt, die móeten wel kloppen, met al die formules. Maar de dogma’s kloppen hooguit als een zere vinger: de sommetjes verstoppen het platte mensbeeld dat de uitkomsten bepaalt.
Een hele kleine top gebruikt de gewonnen invloed om geld met geld te maken. Gewone mensen leverden macht in en kregen er goedkope spulletjes uit China voor terug.
tot slot:
Inspirerend om hier dit geëngageerde artikel te lezen.