Zelfstandige teams in de zorg

Toen ik in 2000 promoveerde op onderzoek naar het werken in zelfsturende teams, waren zelfsturende teams ‘hot’ in het bedrijfsleven. Er bestonden echter grote vragen over de mate waarin mensen zelfstandig in een team kunnen werken, laat staan geheel zelfsturend kunnen zijn. Ik weet nog dat ik bij een grote productiemaatschappij op bezoek was en dat ze mij de vraag stelden: Kunnen medewerkers van een laag niveau die nog nooit in een team echt samengewerkt hebben, wel zelfstandig of zelfs zelfsturend werken? Iedereen heeft toch een directe baas nodig die beslissingen kan nemen?

Vertrouwen in teamwerk in de zorg.

Inmiddels, bijna vijftien jaar later, zijn veel organisaties in de zorg bezig met een verandering naar zelfstandige teams en is er vertrouwen dat dit resulteert in succes. Buurtzorg heeft hier vermoedelijk sterk aan bijgedragen door te laten zien dat het werken in zelfstandige teams succesvol kan zijn.

Ook als adviseur zie ik hoe de kwaliteit van medewerkers in zelfstandige teams tot bloei komt. Daar, waar ze voorheen niets mochten beslissen en waarbij hun werk uitgehold en minimalistisch was, mogen ze nu zelf meer organiseren en meer doen voor de klant. Ze ervaren meer flexibiliteit en kunnen beter aansluiten bij de diversiteit in klant(vragen). Veel medewerkers zijn blij met deze ontwikkeling.

Bezuinigen en het bouwen aan teamwerk.

Tegelijkertijd met deze ontwikkeling naar teamwerk en meer zelfstandigheid op de vloer, hebben veel zorgaanbieders op dit moment te maken met forse bezuinigingen. Er vinden reorganisaties plaats waarbij delen van de organisatie weggesaneerd worden. Vaak betreft het stafafdelingen en een of meerdere managementlagen. Deze reorganisaties vergen veel aandacht en brengen een grote mate van onrust met zich mee. Mijn zorg is hoe deze saneringsslag gecombineerd wordt met het bouwen naar teamwerk.

Samenwerken gaat immers niet vanzelf.

Medewerkers hebben, in eerste instantie meer aandacht nodig dan voorheen. Ik zie dat ze nu vaak aan hun lot overgelaten worden waarbij het argument dan ook nog vaak is: ‘wij moeten als directie/ managers loslaten en de teams hun eigen weg laten vinden.’ In mijn optiek is dit opportunisme dat leidt tot het ervaren van onverschilligheid bij medewerkers en dat leidt tot gevoelens van miskenning en frustratie.

Misvatting over management.

Het is een misvatting dat je als manager enkel moet loslaten. Er is veel aandacht nodig, weliswaar anders dan voorheen: Medewerkers hebben veel te leren en daarmee ook af te leren. Er is onzekerheid. Dit vergt aandacht, nabijheid en geïnteresseerdheid in wat er in de teams gebeurt. Ook het nadenken over en aandacht hebben voor wat dat betekent voor de eigen rol als management is nodig. Zelfstandigheid op de werkvloer betekent voor de hele organisatie een kanteling in denken en doen, niet enkel voor de mensen op de vloer. Experimenteren met andere vormen van ondersteuning door het management is zeker zo belangrijk in dit proces.

De ontwikkeling naar zelfstandige teams vergt een zeer zorgvuldige begeleiding. Een haalbaar en heldere resultaatdefinitie is noodzakelijk. Teams zijn in het begin vaak nog afhankelijk van derden en werken met systemen die het zelfstandig werken nog onvoldoende ondersteunen. Omdat het hebben van (team) succes zo belangrijk is, voor het vertrouwen en de motivatie, zullen verwachtingen ten aanzien van de resultaten aangepast moeten worden. Een groei of ontwikkelmodel waarbij teams op termijn meer kunnen, is hier passend.

Geef teams dus wel de tijd, stel eisen en ga (als management/ directie) continu de dialoog aan over de haalbaarheid van resultaten, de verwachtingen ten aanzien van de teams en wat er nodig is om verder te ontwikkelen.

Over 5 of 10 jaar.

Ik ben benieuwd hoe we over vijf of tien jaar terugkijken op deze ontwikkeling. Ik hoop serieus dat veel ambities gerealiseerd zijn en dat we kunnen constateren dat de invoering van teamwerk in de zorg geen hype was en dat het op vele manieren positief uitgepakt heeft, zowel voor cliënt, voor de medewerker als voor een gezonde financiële situatie in de zorg.

Dr. Marieke Wilke werkt als adviseur/ onderzoeker voor organisaties in het sociale domein. Zij promoveerde op het onderwerp Samenwerkingsvraagstukken in organisaties.