Tussen hebzucht en verlangen

Cover stories · Boeken

"Tussen hebzucht en verlangen" bevat een verzameling columns van Heleen Mees die de afgelopen jaren zijn gepubliceerd in NRC Handelsblad. Heleen Mees woont en werkt afwisselend in Amsterdam en New York. In de Verenigde Staten treedt ze op als adviseur in Europese Unie-zaken. Naast in NRC Handelsblad publiceert ze ook in internationaal in International Herald Tribune, Le Monde en de Financial Times. Heleen Mees zal voor de meeste lezers van de managementsite geen onbekende zijn. In ons land heeft ze vooral bekendheid gekregen door haar uitgesproken feministische uitspraken waarmee ze de Nederlandse vrouw sterk bekritiseerde. De Nederlandse vrouw vindt weinig genade in de ogen van Mees door de keuze voor haar kinderen en haar carrière te verwaarlozen. Recent treedt Heleen Mees op in het discussieprogramma Vrouw en Paard bij de Vara.

Liever rode draden dan thema's

De columns zijn ingedeeld aan de hand van zeven thema's, die allemaal een prikkelende titel hebben meegekregen. Hoewel het boek hierdoor structuur krijgt, treedt toch af en toe een gevoel van een zekere gekunsteldheid op. Er zit soms overlap tussen de columns en ze sluiten niet allemaal even goed aan bij het betreffende thema. Interessanter is het om het boek te lezen vanuit een viertal rode draden. Deze zijn de feministische visie van Mees, haar lidmaatschap van de PvdA, haar analyse van het ontstaan van de kredietcrisis en de toekomstige rol van China op het (economisch) wereldtoneel.

Meer arbeidsmarkt dan feminisme

Bij het lezen van het boek is het interessant om te ontdekken of de feministische visie van Heleen Mees tot uitdrukking komt. Dit blijkt niet het geval. Het onderwerp wordt namelijk niet specifiek aangeroerd. Wel komt het impliciet aan de orde als Mees de Nederlandse arbeidsmarkt vergelijkt met de Amerikaanse. De Nederlandse arbeidsmarkt is verstikkend en verstarrend door de minimumlonen die te veel boven het sociaal minimum liggen en door de te gemakkelijke toegang tot uitkeringen. Hierdoor worden laagopgeleiden en immigranten nauwelijks gestimuleerd een baan te zoeken. Sterker nog: in de ogen van Mees wordt dit zelfs ontmoedigd door de verstikkende deken van de sociale voorzieningen. Deze hoge lonen hebben nog een ander nadelig gevolg voor migranten en laagopgeleiden: tweeverdieners doen allerhande klusjes in en rond het huis zelf, in plaats van hiervoor mensen in te huren. Op zich is daar niets mis mee, tenzij je samenleving een overschot heeft aan laagopgeleiden.

In de visie van Mees bevordert juist het hebben van een baan de sociale mobiliteit en de integratie van allochtonen. Ze illustreert dit met diverse voorbeelden uit haar New Yorkse leven. Zo stelt zij tegenover de lage participatiegraad en de hoge uitkeringsafhankelijkheid onder Turken en Marokkanen in Nederland de volgende situatie in New York. Circa 20% van de inwoners van New York leeft in armoede. Dit percentage verandert nauwelijks over de jaren, maar de samenstelling van de groep aan de onderkant verandert wel degelijk en er is een aanzienlijke mate van in- en uitstroom. De instroom betreft vooral nieuwe groepen migranten die hun geluk komen beproeven in Amerika. De uitstroom betreft diegenen die succesvol de eerste treden op de sociale ladder hebben beklommen.

Spagaat tussen marktvisie en PvdA-lidmaatschap?

poen-en-prestigeOpmerkelijk is dat deze harde marktgerichte visie op de arbeidsmarkt en integratie niet lijkt te passen bij het PvdA-lidmaatschap van Mees. Ook haar partijleider Wouter Bos krijgt er in verschillende columns behoorlijk van langs. De PvdA-visie past echter volledig bij de mening van Mees over topbestuurders en hun bonussen. Aanpakken, volgens Mees en het variabele deel van het loon mag nooit meer zijn dat het vaste deel. De onmacht van Bos om hier iets aan te doen, wordt door Mees ook heftig bekritiseert. Mees steunt ook het voorstel om de ontslagbescherming voor inkomens boven € 40.000,- per jaar af te schaffen. Persoonlijk ben ik wel benieuwd hoe de achterban van haar partij daar over denkt.

Schaam je, Greenspan

Het andere grote thema dat Mees aanroert is het falen van de Amerikaanse financiële autoriteiten in het financieel economisch beleid dat in belangrijke mate heeft geleid tot de huidige financiële crisis. In het bijzonder Alan Greenspan, de oud-voorzitter van de FED, het Amerikaanse stelsel van centrale banken, moet het ontgelden. Het beleid van Greenspan om Amerikanen aan te moedigen massaal te lenen, dit mogelijk te maken door een beleid van lage rente en het afschaffen van diverse toezichtregels, is de bakermat van alle ellende. Gecombineerd met de bereidheid van China om al deze leningen te financieren, moest de bubble vroeg of laat wel barsten. Mees zet helder uiteen hoe dit internationale financiële systeem in elkaar zit en wat de gevolgen zijn geweest van de diverse beleidsbeslissingen. Dit is ook zeker voor minder economisch geschoolde lezers goed te volgen.

In het verlengde van het ontstaan van de crisis wijst Mees op de komende dominantie van China. Zoals een go-speler op het speelbord zijn vijand omsingelt, is China bezig de Verenigde Staten economisch te omsingelen. Deze analyse is misschien wel de sterkste uit Hebzucht en verlangen.

Lezenswaardig

Wie met het boek een samenhangende visie en verklaring hoopt te vinden voor de kredietcrisis komt misschien wat bedrogen uit. Wie de oorzaken en gevolgen beter wil begrijpen heeft een zeer lezenswaardig boek. Ook de lezer die geïnteresseerd in de samenhang tussen arbeidsmarkt en integratie komt aan zijn trekken. Een nadeel is dat in sommige columns een zekere mate van herhaling optreedt. Wie weinig tijd heeft en toch de essentie van de visie van Heleen Mees wil leren kennen, kan volstaan met de column met als titel "Vita Activa". Deze tekst heeft Mees ook uitgesproken als Pietje Bell-lezing op 22 november 2007.

Jan Hommes is zelfstandig adviseur en interim manager voor non-profit organisaties.

Meer in de Managementsite Netwerk kennisbank over Het spel om poen en prestige.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

Corse
Hebzucht Psychoanalyse:

Gegeven:

Hebzucht is één van de diepst gewortelde en vervormde instincten, als de leugen is vermomd als waarheid.
De drang om zo veel mogelijk zelf te hebben, de oerdrang om te kunnen overleven.
Deze vervormde of doorgeschoten drang komt meestal voort uit deze drang naar zelfbehoud.
De prehistorische mens kon nauwelijks met deze primitieve instincten overleven.
Het later in groep leven en de voorraad delen bracht meer overlevingskansen.
De mens is ongeveer 200.000 jaar oud, ongeveer 199.850 jaar daarvan leefde hij relatief primitief.
Dat de huidige mens na al deze tijd nog steeds problemen heeft om zijn huidige instincten te beheersen (vooral hebzucht) is uiteraard te begrijpen!
Een instinct is een soortspecifiek en erfelijk vastgelegd gedragspatroon, waarbij ervaring of leren geen rol speelt, instincten kan men enkel bedwingen en onder controle houden.
Het instinct van een levend organisme is meestal genetisch vastgelegd en is onderhevig aan evolutie.

Oorzaak:

De momentele oorzaak van de persoonlijkheidsstoornis hebzucht is een psychische afwijkingen die voorkomt uit:

§ Een belemmering of afwijking in de normale ontwikkeling.
§ Erfelijke factoren of een lichamelijke ziekte.
§ Omgevingsfactoren en opvoedingsfactoren.
§ De angst voor een financieel totaal verlies door gebrek aan vertrouwen in de medemens.
§ Vasthouden aan, of de angst voor, de back to basic oerinstincten.
§ Doorgeschoten individualisme.
§ Te zeer ontwikkelde oerinstincten voortkomend uit de 200.000 jaren oude evolutie.
§ De fabel en onrust om alles zelf te bezitten (eigendom)

We zijn als mens enkel even op bezoek op deze planeet, niemand gehoord deze planeet.
Na ons kleine bezoek behoort alle vergaarde materiaal weer even aan andere mensen.
We komen voor dit kleine bezoek zonder iets op deze planeet, na dit kleine bezoek gaan we, zonder iets.

Gevolgen:

Het verlangen naar geld, macht, rijkdom of bezittingen.
Daardoor “andere” hun bezit gedeeltelijk of volledig ontzeggen.
Geen of weinig sociale voeling.
De Angst voor …….. als drijfveer naar meer hebzucht.

Psychotherapie:

Met de leeftijd neemt ook de kans op succesvolle behandeling gewoonlijk af.
Ernstige persoonlijke psychosociale problematiek vraagt behandeling door psychotherapeut.





Therapie:

Het promoten van positieve eigenschappen:

Voorzichtigheid, verstandigheid, wijsheid, rechtvaardigheid, eerlijkheid, oprechtheid, gematigdheid, zelfbeheersing, moed, hoop, respect voor de medemens (sociale voeling), gulheid, delen, ijver.

Het beheersen van de fundamentele instincten:

Iedere intelligente civilisatie heeft meer en meer zelfbeheersing nodig.
Dit is de eis die de voortschrijdende mensheid steeds dwingender stelt.
Hebzucht, lust, jaloezie, afgunst, woede, geweld, wraak, gemakzucht, ijdelheid, verraad, egoïsme, dominantie, narcisme, heimelijkheid, onoprechtheid, schijnheiligheid, bedrog, voorkennis, zich verrijken of profiteren op de rug van anderen, deze verschaffen geen oplossingen, noch brengen zij de ethiek vooruit.
Dit sociale conflict bestaat uit de eindeloze strijd tussen fundamentele instincten en de evoluerende ethiek van een intelligente beschaving.
Daarom wordt het voor de moderne en intelligente samenleving noodzakelijk om het individu zelfbeheersing op te leggen.

Malfuncties:

Mensen zijn van nature (door de genen voorgeprogrammeerde) sociale wezens met bepaalde, ingebouwde en natuurlijke vaardigheden voor het oplossen van problemen van sociale samenwerking en het opstellen van morele regels “om individuele keuze te beperken”.
Een belangrijke voorwaarde om als soort te kunnen overleven is het vertonen van sociaal gedrag.
De hormonen vasopressine en oxytocine zorgen voor de goede werking van het sociale geheugen, een malfunctie in de productie van deze hormonen kan tot slecht sociaal gedrag leiden en wordt deels veroorzaakt door een tekort aan een stukje DNA, mensen met een normale productie van oxytocine hebben minder angst om bedrogen te worden en hebben meer vertrouwen in de medemens.
Sociaal contact stimuleert de productie van endorfine en geeft mede op die manier een goed gevoel.
Er zijn ongeveer 200 soorten hormonen allen gestuurd door de hypofyse die zo klein als een erwt is. http://gezondheidsnet.rnews.be/relatie/artikelen/1303/hormonen-en-humeur-

Vrije markt en economie:

Het uitbuiten van mens door mens is eeuwen oud en is ondermeer een deel van de morele en ethische “onwaarden” van de ondernemende mens.
In principe is het uitbuiten van mens door mens pure misdaad, strikt genomen.
Het uitbuiten van mens door mens is geen vrijheid, het is misbruik maken van de onwetendheid van de medemens.
Minder dan 3% van de samenleving maakt op deze manier misbruik van de andere 97%, of we deze 3% van de samenleving psychopaten kunnen noemen is nog de vraag, in de huidige tijd en in de huidige economie hebben ze al dan niet hun nut, in ieder geval kunnen we ze bestempelen als misbruikers van de onwetenden, in de toekomst (in de volledig geautomatiseerde samenleving) zal hun denken als psychopathie en asociaal door hebberigheid worden afgedaan, de democratie van vandaag is morgen de dictatuur van gisteren, vertrouwen is goed, controle is beter.

Instincten beheersen: (evolutietheorie Darwin) (animus anima de dierlijke aandriften van de mens)

· De Hypothalamus het oudste gedeelte van het brein was reeds bij het (reptiel) aanwezig en is tevens bij de mens aanwezig, deze is verantwoordelijk voor de meest primitieve instincten.

· Het Limbisch systeem het tweede oudste gedeelte van het brein was reeds bij het zoogdier aanwezig en is tevens bij de mens aanwezig, deze is verantwoordelijk voor de meer geëvolueerde instincten.


· Het overkoepelend orgaan de neocortex-cerebri is het meest complexe deel van het brein, het onderscheid ons van andere zoogdieren en neemt 85% van de breinmassa in beslag, dit deel van het brein is in staat de instincten te beheersen.


Voorwaarde is:

Er moet voldoende opvoeding en ontwikkeling aanwezig zijn, dan is het brein in staat deze instincten onder controle te houden en te bedwingen.
Zonder deze controle is de mens de speelbal van zijn eigen instincten en hervalt telkens in de meest primitieve gedachtegang.

Meer over Besturen en organiseren