Technostress

In opdracht van het FNV, voerde J. Popma van de UvA een verkennend onderzoek uit naar Technostress. Over de impact van nieuwe apparatuur (m.n. hand held devices met permanent on-line) is nog weinig bekend en daarom is dit verkennend onderzoek zeer welkom. Popma kijkt ook expliciet naar het nieuwe werken.

Twee zaken

Twee zaken uit het rapport wil ik naar voren halen. Popma stelt dat één zorgwekkend neveneffect van intensief gebruik van smartphones en tablets, waarschijnlijk de ervaring van ‘techno-stress’ is. Eerder is ‘techno-stress’ omschreven als ‘negatief effect op de attitude, gedachten, gedrag of lichamelijke fysiologie dat direct of indirect veroorzaakt wordt door technologie’. Denk aan acute stress bij ICT-storingen en ‘information overload’ en problemen door ‘permanent connectivity’. Laster is het concept techno-stress anders uitgewerkt, waarbij in verband met psycho-sociale arbeidsbelasting vooral ‘techno overload’ en “techno invasion” van belang zijn. De term information overload of techno overload, verwijst naar het gegeven dat werkende mensen overspoeld worden door informatie, en niet meer kunnen schiften wat betekenisvolle is en wat niet.

Een tweede punt uit Popma’s rapport is dat thuiswerk kan ertoe leiden dat de scheiding tussen werk en privé vervaagt – ten koste van de privétijd. Dat speelt bij het nieuwe werken. Weliswaar heeft de ‘wired’ werknemer de wereld binnen handbereik, maar het wordt ook steeds lastiger om die wereld buiten de deur te houden. Daarmee wordt een mooie innovatie een bron van psycho-sociale arbeidsbelasting. In dit verband wordt wel gesproken van ‘high tech anxiety’. En die leidt tot werkstress; werknemers krijgen steeds meer moeite om georganiseerd te blijven, prioriteiten te stellen en hun tijd te managen. Illustratief zijn enkele cijfers van een klein onderzoek.

Een percentage van om en nabij de 10% overmatige gebruikers is ook onder werknemers waarschijnlijk geen overschatting – zeker niet onder jongere werknemers. Boeiende tabel, en in het genoemde document van Popma vind je de achtergronden.

Drie observaties

Het belang van het werk van Popma is m.i. niet zo zeer gelegen in zijn conclusies – onder meer dan werkgevers en werknemers via de O.R. afspraken moeten maken over bereikbaarheid en dat soort zaken (het rapport was in opdracht van de vakbond, dus zo’n conclusie is geen verrassing). Belangrijker is dat hij aantoont hoe weinig we eigenlijk weten, hoe weinig onderzoek van enige omvang is uitgevoerd. Popma geeft aan dat uitgevoerd onderzoek tamelijk beperkt is (kleine onderzoekspopulaties, methodologisch soms matig van opzet, slechts zelden is uitgewerkt wat precies onder ‘stress’ wordt verstaan.

We ervaren allemaal dagelijks de invloed van altijd online zijn. Positief (gebruiksgemak, parkeren en betalen met je smartphone), gemak in het werk (onderweg mail bijwerken) en negatief (tijdens het eten nog online, tijdens trainingen on-line). Is dit tijdelijk? En is het wel negatief? Politici luisteren niet naar debatten maar twitteren of mailen. Lees hier de hoe politicus Harry van Bommel last heeft van Technostress.

Studeren zonder internet is ondenkbaar en anderzijds helpt een uitnodiging op Facebook om goed de beest uit te hangen in Haren. Er was ophef over de Second Life verslaving, en dat is weer weggeëbd. Vervlakken menselijke contacten tot twittercontact? En hoe erg is dat? Het is kennelijk wat mensen willen, zij vinden het efficiënt, of veilig, ok makkelijk.

Nu zijn er eerder in de geschiedenis technologische vernieuwingen geweest die veel invloed hebben gehad op werk en privé. De televisie, de mobiele telefoon, ga zo maar door. De discussie dat de techniek ons leven overneemt, is niet nieuw. Met de televisie en de telefoon werden we verbonden met de wereld en ging de hoeveelheid informatie die we ter beschikking hadden ook substantieel groter. De man die een online apparaatje heeft dat het hart in de gaten houdt en de dokters een seintje geeft voordat het fout gaat, is blij met techniek die een deel van zijn leven overneemt.

Is nu altijd on-line zijn een verandering die grote gevolgen heeft, of is het een kwestie van wennen? Er zijn al veel mensen die Facebook en Twitter de rug toekeren omdat zij het te oppervlakkig of verstorend vinden. En jonge mensen, die niet beter weten, snappen de hele discussie niet.

Terug naar de stress die permanent online zijn oplevert voor werkende mensen. Volkswagen heeft afspraken gemaakt met haar werknemers – geen berichten meer na een bepaalde tijd na het werk en voor het werk. Hier staat een kort BBC bericht en reacties. De meningen verschillen sterk, de een voelt stress en voelt de druk om steeds bezig te zijn, een ander gaat er gemakkelijk mee om, en sommige mensen doen niet mee en kopen geen smartphone en twitteren niet en kunnen toch (of juist) productief en tevreden zijn.

Het gaat om m.i. om twee vragen: - hebben werkende mensen de vaardigheid / discipline om zelf grenzen te trekken en niet obsessief on-line te zijn (d.w.z. dat het de gezondheid schaadt); - hebben bedrijven oog voor het online werk van hun mensen, vragen zij naar hun werkdruk?

Uitnodiging: Reageer svp, ik zal de reacties samenvatten en ordenen voor het debat.