Ook weer eens afspreken voor een face-to-face ontmoeting?

De huidige technologische communicatiemiddelen bieden de mogelijkheid om over een duizelingwekkende hoeveelheid informatie te beschikken en met iedereen contact te maken wanneer je maar wilt. Hoe speel je in op wat er allemaal te weten valt? Wat betekent het om te leven in een wereld die uit steeds meer ‘vrienden’ lijkt te bestaan? En waarin virtuele contacten en sociale netwerken steeds meer in de plaats komen van face-to-face ontmoetingen?

Ik kan me van vroeger thuis herinneren dat de onderste plank van een grote boekenkast was ingeruimd voor een encyclopedie. Deze ‘informatiebron’ bestond om en nabij uit twintig boekdelen, verborgen achter glas! Hoe anders is het nu met de vrije internet-encyclopedie Wikipedia met inmiddels meer dan één miljoen artikelen. Met enkele klikken heb ik de gezochte informatie op m’n beeldscherm!

Sociale media zijn niet meer weg te denken en onlosmakelijk deel geworden van onze leef- en werkomgeving. De werkelijke wereld raakt steeds meer vermengd met de virtuele (schijnbare) wereld. Virtuele gemeenschappen bieden ongekende mogelijkheden waarbij plaats- en tijdgebonden grenzen zijn weggevallen.

Sociale netwerken: grenzeloze communicatie

Via netwerken als Twitter, Facebook en LinkedIn zijn we 24 uur per dag en 7 dagen per week bereikbaar en verwachten dat ook van anderen. Zittend naast of lopend met de ander zijn we druk met onze I-phone of Samsung Galaxcy, speciaal ontworpen (!) voor mensen met een druk sociaal leven zoals de advertentietekst mij moet doen geloven.

We kunnen niet meer zonder ons beeldscherm(pje) en zijn compleet van slag als internet of intranet er al weer 10 minuten uit ligt. Eerder gemaakte vriendschappen en ‘community’s’ worden even zo makkelijk weer ‘ontvriend’ en aan de kant geschoven. En we sturen een mail naar een collega die zich in dezelfde ruimte bevindt. Kan het gekker?

De virtuele wereld brengt mensen dichter bij elkaar. Tegelijkertijd blijven we achter ons beeldscherm op ‘veilige’ afstand van elkaar. Je kunt spreken zonder te voorschijn te komen, zonder zelf gezien te worden, anoniem. De mogelijkheid van snelle één-op-één of één-op-méér communicatie nodigt uit tot commentaar of feedback van anderen. Met als resultaat een verrijkende verspreiding van kennis en verfijning van inzichten. Kan het mooier?

Paradoxaal verlangen

Virtuele communicatie verschilt van de communicatie ‘in levende lijve’. Van jongs af aan zijn we in de nabijheid van anderen opgegroeid en vertrouwd geraakt met morele normen en waarden in de sociale omgang. Daarachter gaat een dieper liggend en vaak onuitgesproken verlangen schuil, het paradoxaal verlangen om ergens bij te horen én je van anderen te onderscheiden. Sociale verbanden in de vorm van werk, gezin, politiek, sport, et cetera voorzien daarin. In de persoonlijke omgang met anderen vormt zich een eigen identiteit die gezien, gehoord en gerespecteerd wil worden.

Sociale netwerken lijken op het eerste gezicht prima te voorzien in het genoemde paradoxaal verlangen. Je maakt deel uit van een virtuele gemeenschap en bouwt daarin aan een eigen virtuele identiteit op een zelf gekozen wijze en moment. Door blogs, tweets, en deelname aan fora maken we ons bekend en stijgt het aantal ‘volgers’ die meelezen wie je bent, wat je doet en vindt. In het contact met anderen besta je tenslotte!

Tegelijkertijd is het contact met die vele anderen vluchtiger en oppervlakkiger geworden dan we nog niet zo lang geleden hadden met enkelen. Achter ons beeldscherm leven we de illusie dat we al ‘facebookend’ nog nooit zoveel vrienden hebben gehad!

Lichaamstaal

Door het virtuele gesprek verdwijnt het directe persoonlijke contact met haar lichaamstaal naar de achtergrond. Zo ontgaat je bijvoorbeeld de mogelijkheid te zien dat iemand met zijn vingers op tafel zit te trommelen, wegkijkt, z’n stem verheft, fronst of voorovergebogen zit. Lichaamstaal is een beeldende (analoge) taal die het verbale (digitale) aspect van de communicatie transparanter, veelzeggender en informatiever maakt.

Met het afwezig zijn van de fysieke nabijheid van de ‘virtuele ander’ valt een belangrijk deel van de lichaamstaal weg. Je weet dat het er is maar je ziet het niet. Met als gevolg dat gebruikte bewoordingen een eigen leven gaan leiden. We lezen wat er geschreven staat en reageren daarop met ons eigen stokpaardje. We ‘praten’ al gauw langs elkaar heen zonder het in de gaten te hebben of ons er aan te storen.

De onmiddellijke fysieke nabijheid tot elkaar biedt ruimte om je bewust te worden van onuitgesproken fantasieën en façades die in de virtuele wereld veelal onopgemerkt blijven.
Doe je vriendschap(pen) een plezier en kom achter je beeldscherm vandaan in plaats van het dwangmatig checken van e-mails en lezen wanneer je ‘gefeliciteerd’ moet zeggen. Vrienden bestaan ook in real life, weet je nog? En je beeldscherm kan best een dagje zonder je!

Thomas Langemeijer ontwikkelt, traint en coacht met als oogmerk: het creëren van mensgerichte organisaties