Pak de geest van de Nota Compacte Rijksdienst

De Nota Compacte Rijksdienst heeft vrij snel na de start van het Eerste Kabinet Rutte het licht gezien. De naam van de nota zegt het al: we gaan naar een compactere Rijksoverheid toe. Is er ook ruimte voor vernieuwing?

Dat het dit keer menens is om de Rijksoverheid fundamenteel te hervormen moge inmiddels duidelijk zijn. Er is nauwelijks een half jaar voorbij en de eerste ideeën uit de nota worden al vertaald in de praktijk. En bij die praktijk wil ik hier toch even stil staan.
In mijn dagelijkse praktijk kom ik namelijk veelal de beleving tegen dat er weinig ruimte is voor dergelijke vernieuwing. De kaders staan vast en men moet krimpen. Bij nadere bestudering van de nota geeft deze richtingen voor ontwikkeling (het moet anders) en is er wel degelijk ruimte voor vernieuwing. Sterker nog: de nota biedt bij uitstek ruimte aan vernieuwende geesten om met creatieve oplossingen te komen waarbij de nota alleen maar een duwtje geeft in de juiste richting.

De nota is opgesteld vanuit het perspectief dat er geld op tafel moet komen. De kunst is volgens mij vast te houden aan de geest die de nota aan alle kanten uitademt: De uitvoering van de Rijksoverheid moet eenvoudiger en efficiënter. Dat men eenvoudiger en efficiënter vertaalt in goedkoper – en dus het genoemde geld op tafel – is evident.

Mijns inziens dient de vertaling ruimer te zijn. Ruimer in de zin dat het ook gaat om anders, en wel fundamenteel anders en slimmer. Compact staat voor klein, handelbaar. En compact dient niet alleen van binnenuit - dus vanuit de Rijksoverheid gezien - het streven te zijn, maar ook van buitenaf – dus vanuit burger, bedrijfsleven maar ook andere overheden. Als we dan klein en handelbaar als begrippen vasthouden, geeft dat een tweede dimensie aan de inrichting van de Rijksoverheid. Het gaat dan niet meer (alleen) om het interne functioneren, maar juist om de prestaties die de Rijksoverheid levert en waarbij het om het functioneren de gehele (proces)keten gaat.

Als private organisaties aan die externe dimensie werken dan zoeken ze in de regel naar vernieuwing, verandering en verbetering van de gehele procesketen. En dat laatste is cruciaal. Het gaat er bij het vormen van een compacte Rijksoverheid juist om dat de dienstverlening ook wordt opgepakt waardoor de maatschappij beter kan functioneren. En een betere procesketen leidt tot lagere kosten, bij de Rijksoverheid zelf én binnen de maatschappij die ze dient. Vernieuwing dus (ook).

Een goed voorbeeld is een uitvoerende dienst die gaat zoeken naar optimalisatie van haar document management. Met de nota in de hand is het ineens legitiem om niet alleen naar schaalvergroting - door te gaan werken voor andere overheidsorganisaties (‘meer verwerken’) - te kijken, maar ook naar het beïnvloeden van de gehele procesketen ('de wijze waarop ze documenten aanbieden kan veel slimmer worden georganiseerd’). En wat te denken van de vorming van de Inkoop Uitvoerings Centra waarbij nadrukkelijk bij het uitvoeringsveld is neergelegd: kom met goede ideeën!

De kunst is niet te denken in kaders en beperkingen, maar in ruimte en kansen. Als je de Nota Compacte Rijksdienst op die manier leest, biedt deze een fantastische speelruimte aan creatieve en ondernemende ambtenaren.

Succes op het speelveld!