Maslov en burnout

Is de tendens van het grote aantal mensen dat op dit moment met burnout verschijnselen uitvalt, te verklaren vanuit de principes van Maslov (zie kader)? Veel mensen lopen in deze tijd vast, met name in hun werk. Oude, bekende manieren van aanpak van situaties en problemen, persoonlijke benadering enz. lijken voor deze persoon niet meer te werken en tot grote spanningen te leiden die op de standaard manier niet meer opgelost kunnen worden. Niet in de laatste plaats is dat voor de persoon zelf in toenemende mate vervelend. Toch gaat deze op de oude voet door, bij gebrek aan alternatieven. Dit is immers de manier die men geleerd heeft. Dat die manier op een gegeven moment niet meer werkt en voor angstreacties gaat zorgen, vergroot alleen maar de gevoelens dat er iets echt mis is. En het zijn niet de minste krachten die dat overkomt. Is dit nu collectief falen op grotere schaal, of is hier wellicht sprake van een nog weinig bekende vorm van persoonlijke groei?

Maslov, bekend Amerikaans psycholoog, ontwikkelde in de jaren zestig de theorie van de toenemende behoefte. Even kort door de bocht: als in je behoeften aan eten en drinken is voorzien, als je je veilig en geliefd voelt, erkend wordt door je omgeving, en voldoende bereikt hebt, dan ben je klaar voor de volgende stap: die van zelf-actualisatie.

Zelfactualisatie is: datgene doen waarvoor je op dat moment voorbestemd bent om het te doen. Het is een dieperliggende motivatie, waarbij ook een vorm van oorzaken buiten zichzelf betrokken is. Het lijkt op een soort van roeping. Dit is ook wat je ziet gebeuren bij mensen die succesvol door een burnout komen. Ze hebben een heroriëntatie ondergaan op hun leven, en kiezen voor een andere vorm van benadering van hun werkelijkheid, zowel thuis als op het werk en andere vormen van contacten en tijdinvulling. Ze zijn zich meer bewust geworden van een ander facet van zichzelf, een meer innerlijke invloed. Hun normale manier van zijn staat nu in het perspectief waarin hun innerlijk een wezenlijke plaats heeft ingenomen naast of in plaats van hun vroegere manier om de eigen uniekheid tot uitdrukking te brengen.

Op dit moment heeft deze persoonlijke ontwikkeling in de maatschappij nog het karakter van een persoonlijk falen waar voor de persoon een passende nieuwe levensinvulling bij gevonden is. Dat doet in mijn ogen geen recht aan de logische persoonlijke groei die deze persoon doormaakt, als koploper in een maatschappij die daar nog niet op is ingesteld.

Ik pleit dan ook voor maatschappelijke bewustwording op dit punt. Het mag dan in de ogen van bedrijven en organisaties wellicht niet logisch zijn om deze ontwikkeling in mensen te honoreren, deze vorm van persoonlijke groei is een onontkoombaar gegeven, zeker in een maatschappij waarin alle andere genoemde behoeften zo snel en makkelijk worden ingevuld. Het feit dat deze mensen veranderde drijfveren hebben en niet meer op de normale manier worden gemotiveerd of de ingesleten paden willen bewandelen, wil echter niet zeggen dat deze mensen geen uiterst zinvolle bijdrage kunnen leveren, integendeel. Veel van de energie die vroeger gestoken werd in veiligstellen van persoonlijke zaken als zelfimago, wordt nu op een neutrale en meer creatieve manier ingezet.

Door erkenning van deze vorm van persoonlijke groei en de betrokken mensen een voortrekkersrol te laten vervullen in het creëren van nieuwe maatschappelijke vormen om daar invulling aan te geven, wordt recht gedaan aan een normale menselijke ontwikkeling. Daaruit kunnen nieuwe functies ontstaan, andere manieren van omgaan met elkaar, maar ook nieuwe impulsen voor onderwijs en manieren waarop de mens wordt benaderd binnen de geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg. Immers, een toegenomen bewustzijn werkt ook door naar de onderliggende lagen die daardoor hetzelfde traject in een versneld tempo kunnen afleggen omdat zij niet meer alles zelf hoeven te ontdekken en uitproberen.

Wanneer mensen deze vorm van persoonlijke groei in zichzelf leren herkennen en er maatschappelijk geaccepteerde vormen zijn om daarmee om te gaan, wordt het steeds minder “nodig” om uit te vallen uit een systeem dat de nieuwe groei niet herkent of accepteert, maar kan men logisch en rustig de volgende stap maken. De koplopers kunnen zichzelf wellicht ontwikkelen tot wegbereiders en richtinggevers voor mensen die na hen komen, die dan op basis van die ervaringen het proces sneller in zichzelf herkennen en accepteren, en er op vernieuwende wijze invulling aan kunnen geven. Burnout is geen ziekte. Burnout is het spanningsveld dat voorafgaat aan indrukwekkende persoonlijke groei.

Judith Hamerlinck