De verloedering van coaching

Coaching is een zeer diffuus begrip geworden in managementland. Het wordt te pas en te onpas gebruikt. Er is coaching welke grondig te werk gaat en rekening houdt met de context van een organisatie en ontwikkelingswensen én mogelijkheden van het individu. Met deze benadering van coaching is niets mis en hier ligt ook de oorsprong en het bestaansrecht van coaching. Er is echter steeds meer aanbod in coaching dat zich slechts richt op een beter begrip van gedrag en bewust en onbewust handelen en hiervoor een kant-en-klaar oplossing aanbiedt, verpakt in een simpel en oppervlakkig stappenplan: Instant-coaching (1).

Instant-coaching leidt tot effectiever handelen, meer tevredenheid en dus tot een hogere productiviteit is een claim van veel instituten en trainers die deze vorm van coaching aanbieden. Drie argumenten waarom deze claim onterecht is:

1. Coaching is geen kant-en-klaar product
Het aanprijzen van het gedachtegoed van instant-coaching lijkt op reclames van bijvoorbeeld Tel Sell en Tommy Teleshopping. Bij deze instanties (op afstand!) kun je apparaten kopen waarbij je met slechts enkele minuten training per dag helemaal je eigen ‘body kunt shapen’. Je kunt je dan afvragen waarom Sven Kramer eigenlijk nog zoveel traint als je in een paar minuten per dag hetzelfde resultaat kunt bereiken met een dergelijk ‘wonderapparaat’. Veel instituten en trainers die instant-coaching aanbieden gebruiken min of meer dezelfde boodschappen en reclames. Ze schetsen vaak een beeld dat met een simpele aanpak en een eenvoudig stappenplannetje ‘je geest en bewustzijn zijn te shapen’. Sinds enkele jaren kun je zelfs een MBA in één dag doen en wordt je in één dag gevormd waar anderen jaren over doen. Je lijkt dus wel gek als je een reguliere MBA-opleiding volgt van tientallen duizenden Euro’s en twee jaren of meer loopt te ploeteren om je diploma te behalen. Coaching als instant product is het (misleidende?) credo van veel instituten en trainers en creëert een niet realistisch beeld en verwachtingspatroon.

2. Last van tunnelvisie
Instant-coaching wordt veel toegepast door trainers en coaches met een psychologische achtergrond of interesse in psychologie. Instant-coaching houdt zich teveel bezig met alleen gedragsaspecten geïsoleerd van de organisatiecontext. Wanneer management en medewerkers reactief gedrag vertonen door zich bijvoorbeeld te verzetten tegen de invoer van een nieuw IT-systeem dan wordt dit gedrag bij voorbaat al bestempeld als negatief. Maar als de mensen zich verzetten omdat de kwaliteit van het nieuwe IT-systeem niet deugt en zich zorgen hierover maken dan zijn maar weinig coaches en adviseurs die dit kunnen onderkennen. In plaats van mensen te prijzen voor hun betrokkenheid en goede vakmanschap wordt hun gedrag vooral uitgelegd als een negatieve houding (of weerstand) tegen verandering. Deze ‘gedragsaanhangers’ kunnen ook niet anders. Ze hebben te weinig inzicht in technologie en organisatie aspecten. Ze zijn niet in staat om gedrag te plaatsen in een bredere context van het samenspel tussen technologie, organisatie en personen.

3. Het gelijk van biologen
Veel mensen die voor het eerst in aanraking komen met instant-coaching zijn in het begin zeer onder de indruk. Ze gaan zich als een soort missionaris van de opgedane kennis gedragen en proberen ook andere mensen in hun omgeving te overtuigen van deze ‘heilige graal’ voor (werk)tevredenheid (en geluk). Op de lange(re) termijn neemt dit gedrag dan meestal weer af. Vaak worden ze ook kritischer op de aangereikte materie en sommigen durven zelfs uit te spreken dat ze twijfelen aan het langdurige effect van instant-coaching. Deze twijfels worden ook ondersteund door (steeds meer) literatuur en artikelen. Sommige auteurs van deze artikelen beweren namelijk dat genetische aanleg (dus biologische factoren) vooral bepalen hoe een mens denkt, voelt en handelt en dat hier maar (zeer) weinig aan is te veranderen met simpele en oppervlakkige benaderingen. Sommige literatuur noemt zelfs een percentage van 95% waarbij het onbewuste aan de macht is. Je draait dan op een soort automatische piloot. 5% bestaat slechts uit bewust handelen (2). Als je dus even niet oplet, is de automatische piloot aan het roer. De ‘biologen’ zijn ervan overtuigd dat het sleutelen aan alleen het gedrag en bewustzijn van mensen niet veel soelaas biedt. Of zoals Loesje zegt:

Uiteindelijk word je toch wie jezelf bent …

Conclusie
Degelijke coaching binnen een organisatiecontext en met diepgang kan individuen helpen om de weg naar wie je zelf bent te vinden en houdt er ook rekening mee dat individuen af en toe de weg weer kwijt raken. Instant-coaching met zijn eenzijdige, simpele en oppervlakkige benadering zal niet helpen en draagt slechts bij aan de verloedering van het begrip coaching.

(1) Met instant-coaching wordt coaching bedoeld die zich slechts richt op gedrag en bewustzijn en hiervoor een kant-en-klaar product of oplossing aanbiedt. Veel instituten, trainers en coaches gebruiken de term coaching daar waar ze instant-coaching aanbieden en leveren.

(2) Deze verhouding is in Nederland onder andere bekend geworden door publicaties van Ben Tiggelaar. Tiggelaar in zijn werk verwijst hierbij naar John Bargh en Roy Baumeister, twee vooraanstaande psychologen.