De virtuele bedrijfscultuur rukt op

inleiding

Op de drempel van de 21e eeuw blijkt het Internet in vele bedrijven een grote greep te krijgen op de bedrijfscultuur. Het lijkt wel of bedrijven door het Internet op drift zijn geraakt.
Wereldwijd wordt een nieuwe communicatietaal gebezigd via o.a.camcorders, Cd-rom, computer programma's, teleconferenties, de zgn. screen language.
Managers vergaderen over websites, zoekmachines en internet-recruitment.
Nieuwe functies ontstaan, zoals webmaster, content engineer ene-lancer (i.p.v. free-lancer). Het zijn vaak groeifuncties, met nog weinig afgebakende taakomschrijvingen. Het komt aan op creativiteit en strategisch gevoel voor e-commerce.
Bureauoverleg vindt plaats via het computer netwerk.
Het mobiele kantoor wordt gemeen goed. Collegas bellen mobiel met elkaar en kunnen via een ingebouwde camera een product ontwikkelen. Met een uitklapbaar schermpje en een ingebouwde muis kun je meteen het Internet op.
Nieuwe afzetmarkten dienen zich aan voor virtueel actieve bedrijven. Het bedrijfscontact met de klant is aan verandering onderhevig, en het contact met andere bedrijven en instellingen wordt intensiever.
Virtuele trainingen en opleidingen behoren steeds vaker tot de dagelijkse werkelijkheid.

Kunnen we nog spreken van bedrijfscultuur als er vooral virtueelmet elkaar wordt samengewerkt? In de traditionele zin van het woordkan organisatiecultuur worden opgevat als het geheel van normen engedragingen die mede bepalen hoe gemotiveerd mensen in deorganisatie met elkaar omgaan en al dan niet energie steken in hunwerk. In hoeverre zal de virtuele bedrijfscultuur deze traditionelenormen en gedragingen veranderen? We nemen daarvoor een kijkje ineen aantal bedrijfstakken waar intensief gebruik wordt gemaakt vanhet Internet en waar in hoog tempo nieuwe e-functies engedragscodes ontstaan.

grote bedrijven

Grote bedrijven beschikken veelal over een intern elektronisch communicatiesysteem, het Intranet. Persoonlijke verhoudingen lijken hierdoor blijvend te veranderen. Autoriteit laat zich niet zo eenvoudig opleggen. De organisatie wordt platter en democratischer.De informatie verspreidt zich sneller. Vooral het middle management heeft geen grote informatievoorsprong meer en boet daardoor aan macht in. Ook is de organisatie minder bureaucratisch geworden. De directeur schrijft zijn brieven zelf, de secretaresse verzorgt hooguit achteraf de lay-out. Misverstanden ontstaan eerder maar worden ook weer sneller opgelost. Grote bedrijven met buitenlandse vestigingen doen hun voordeel met de virtuele communicatie mogelijkheden. Tijd en afstand spelen nog slechts een marginale rol. Er ontstaan nieuwe functies zoals virtual co-ordinator. Hij/zij verzamelt virtuele projectteams om zich heenvan experts verspreid over de wereld. Als de projectdoelen zijn bereikt, zorgt de coördinator voor opheffing van het team. Het werk wordt online gecoördineerd, waarbij de manager resultaten kan overzien en de kosten van internationale telecommunicatie kan bewaken. Ook hebben grote bedrijven steeds vaker ethische hackers in dienst. Hij/zij moet proberen het e-netwerk te kraken. Door simulatie worden zwakke plekken in het net opgespoord. Ook werkt de hacker soms samen met de klant om bedreigingen op te sporen en oplossingen te zoeken.

de bankwereld

De bedrijfscultuur in het bankwezen gaat er heel anders uitzien.Moet de clearing van financiële transacties nu nog via debank, door de opkomst van e-commerce gaat ze dat monopolie straks verliezen. Betalen met je Internet pc of mobile is nu nog niet helemaal veilig, maar binnenkort betrouwbaar en geen utopie meer.

Ook in de bankwereld zullen bepaalde personeelsfuncties verdwijnen en nieuwe functies ontstaan. Klanten die digitaal beleggen hebben geen behoefte meer aan een chique meneer die hun geld beheert. Dat doen ze liever zelf. Het is niet langer een beleggingsadviseur die met de klant meedenkt, maar een intelligente database. Deze e-butler onthoudt precies wat de klant aan orders doorgeeft en leert door zijn/haar keuzen in welke fondsen of in welk beursnieuws de klant is geïnteresseerd. Naast de komst van de elektronische beleggingsadviseur, zal ook de beursvloer zelf veranderen. Van Eerden, voorzitter van de directie van IMG Holland te Amsterdam is ervan overtuigd dat de fysieke beursvloer straks zal verdwijnen: "Al die mannetjes met die telefoons en die gekke jasjes, dat is eigenlijk zo'n onzin."

Ook bij de Postbank NV is de personele organisatie veranderd door het beleggen via het Internet. Een gedeelte van het huidige personeel verdwijnt. Nieuwe functies zijn o.a. IT medewerkers voorde technische begeleiding, medewerkers die zorgen dat de orders via alle communicatielijnen van de Postbank gelijklopen (internet,girofoon, afschriften, etc.) en medewerkers die e-mails en telefonische vragen beantwoorden.

midden- en kleinbedrijf

Het midden- en kleinbedrijf (MKB) kan door het Internet veel slagvaardiger op de markt opereren. Je koopt een Internet PC of eenmobiele telefoon met Internetaansluiting en je bent bij wijze van spreken meteen een mondiale onderneming. In de detailhandel en inde dienstverlening speelt het Internet al een heel belangrijke rol.

MKB's moeten vaak nog leren omgaan met het Internet. In hoog tempo worden nieuwe e-technieken geïntroduceerd, en het MKB heeft geen tijd en geld om forse investeringen te doen. Soms worden overhaast beslissingen genomen over digitale veranderingen met het idee 'iedereen doet het, dus ik kan niet achterblijven .Voor de detailhandel is het vaak moeilijk om dezelfde kwaliteit aan de klant te kunnen blijven leveren en de digitale mogelijkheden optimaal te benutten. In de herenmode bijvoorbeeld werd tot op heden de marge van de winst bij de balie gehaald, nadat de klant zijn kostuum al had uitgezocht. Daar koopt de klant nog een bijpassende stropdas, bretels en sokken. Dus op Internet moet de herenmodezaak meer aanbieden dan alleen maar een maatkostuum en bijvoorbeeld ook een membership card en andere extra's geven.

In de personele organisatie van (kleine) multimedia bedrijven ontstaan allerlei nieuwe functies. De metrisch analyst houdt detraffic reports bij om een goed beeld te krijgen wat er op de website gebeurt. Hij/zij is op zoek naar gedragspatronen van bezoekers. Wie koopt wat, wanneer, hoe vaak, en hoe lang duurt het bezoek op de website? Deze informatie is nuttig voor het vaststellen van het advertentietarief en het ontwikkelen van nieuwe markt strategieën. Voor deze functie is dus een sterkzakeninstinct noodzakelijk.

onderwijs

Binnen universiteiten en bedrijven worden steeds vaker virtuele cursussen aangeboden. Virtuele universiteiten zoals EuroPace inBelgie (1998), The International Multimedia University in Italië (1998) en Eurocampus Online in Nederland (1999) zijn in oprichting. Internationale ondernemingen zoals KPN, IBM en INGhebben inmiddels hun eigen virtual business school.

Multimedia systemen, zoals het gebruik van Internet, ISDN videoconferencing, interactieve satelliet TV en CD ROMs worden naast of in plaats van traditionele leermiddelen gebruikt. Door multimedia toepassing is het mogelijk van huis uit deel te nemen aan online cursussen en seminars waarin experts van over de hele wereld doceren. Echter, bij het aanbieden van wereldwijde virtuele opleidingen wordt vaak geen rekening gehouden met de plaatselijke onderwijscultuur. Bijvoorbeeld, in een multimediaal Amerikaans-Nederlands samenwerkingsproject bleek dat de Amerikaanse studenten de Nederlandse studenten te flexibel vonden. De Nederlandse studenten op hun beurt vonden de Amerikaanse studenten te strikt in hun leerstijl en te nonchalant in het nakomen van deadlines en afspraken. De docenten en studenten moesten vooraf goed worden geïnformeerd over cultuurverschillen, om de communicatie en team interactie te verbeteren.

Het gevaar is groot, dat opleidingsinstituten afhankelijk worden van het Internet en daarmee in hun kennisaanbod afhankelijk worden van marketeers. De student heeft daarentegen behoefte aanintelligente courseware, op zijn eigen niveau, zonder commerciële 'ruis'.

tenslotte

We keren terug bij de beginvraag. Zal Internet de traditionele bedrijfscultuur veranderen? We hebben gezien dat het Internet het bedrijfsleven inderdaad drastisch heeft veranderd. In de directiekamer worden strategie en technologie steeds vaker in een adem genoemd. Op de werkvloer werken virtuele projectteams samen.In de onderlinge virtuele samenwerking is vertrouwen steeds belangrijker geworden. Wereldwijd werkende virtuele teams opereren in afwezigheid van autoriteit, sociale context en persoonlijke relaties.
Dit kan leiden tot grote onzekerheid onder de teamleden. Op zo'n moment is het heel belangrijk dat het virtuele teamlid ergens op terug kan grijpen, op zijn eigen bedrijf en zich kan herkennen inde bedrijfscultuur van de thuisbasis. Maar voor veel e-workers is het Internet de thuisbasis geworden. Door dit in de bedrijfsorganisatie te (h)erkennen kan een deel van de onzekerheid worden weggenomen en kan juist sterk coöperatief gedrag ontstaan.

Dr. Sylvia G.M. van de Bunt-Kokhuis publiceert op het gebied van management, onderwijs en cultuur.

Kom met uw praktijkervaringen op het terrein van managen en organiseren

Deel uw kennis, schrijf 3 columns of artikelen en ontvang een gratis pro-abonnement (twv €200)

Word een pro!

SCHRIJF MEE >>

sarah van waelderen
Geachte,

graag had ik, indien het mogelijk zou zijn, nog extra informatie gehad over virtuele organisaties, en meer over virtuele winkels omdat ik hierover een thesis ga maken.
dank bij voorbaat

sarah van waelderen
s. van de bunt
Beste Sarah,
voor virtuele winkels (e-commerce) kun je raadplegen andere artikelen in M@n@gement, o.a. van Robin Janszen. Succes met je thesis. Voor specifieke vragen over internet en cultuur kun je altijd met mij contact opnemen.
W. Steenstra
Geweldige website, precies wat ik zocht voor mijn eindverslag van mijn stageperiode.



Een tevreden student.

Meer over ICT & Internet