Houd de zaag scherp: de kracht van metaforen

Metaforen zijn een uiterst effectief hulpmiddel om een ander licht te werpen op een bepaald probleem. Ze stellen ons vaak in staat om tijdelijk afstand te nemen van onze normale denkwijze, en het groter geheel te doorzien. De bekende wetenschapsfilosoof Thomas Kuhn beweerde zelfs dat je dingen waar je geen metafoor voor hebt, niet kunt zien. We zijn functioneel blind tot dat we een geschikte metafoor hebben gevonden.

Metaforen die enige actie veronderstellen blijken in de praktijk de meeste vruchten af te werpen. Men kan hierbij bijvoorbeeld denken aan het ophalen van vuilnis, de grote schoonmaak, of het omhakken van een boom. Ook managers maken steeds meer gebruik van metaforen om problemen vanuit een ander perspectief te bezien, en complexe zaken inzichtelijker te maken.

Zo kan bijvoorbeeld vuilnis als metafoor gebruikt worden voor de ideeënstroom binnen een organisatie. Hierdoor is het mogelijk dat men vanuit het concept ‘vuilnis' vragen kan gaan stellen, die weer verhelderend zijn voor de innovatie binnen een organisatie. Naar analogie van de concepten scheiden, ophalen en verwerken kan men zo tot nieuwe inzichten komen.

Bij de Amerikaanse computergigant Dell maakt men daar al handig gebruik van. Om de collectieve creativiteit te mobiliseren heeft men een verwerkingssysteem ontwikkeld, waarbij alle werknemers in staat worden gesteld om over elk opgehaald idee op het intranet te discussiëren. Je voorkomt daarmee dat een elektronische ideeënbus net zo'n statisch verschijnsel wordt, als degene die al jarenlang aan de muur hangt.

Toen Jack Welch, de CEO van General Electric werd, kreeg hij de opdracht om van het bureaucratische GE een professionele dienstverlener te maken. Tijdens de eerste sessies met het topmanagement vroeg hij hoeveel er van hen de laatste 10 jaar verhuisd waren. Bijna iedereen stak zijn hand op. Vervolgens vroeg hij wie de oude blikken met verf die in de garage stonden mee had genomen. De meeste staken hun hand op. Ten slotte vroeg hij wie deze oude verf ooit gebruikt had in zijn nieuwe huis. Slechts een paar staken hun hand omhoog. Welch vertelde dat dit ook gebeurt wanneer werknemers van werkkring veranderen. Ook zij nemen hun oude gewoonten en opvattingen mee naar hun nieuwe werkplek. Volgens Welch leidt dit maar tot één ding: algehele traagheid. Nodig was een grote voorjaarsschoonmaak. Deze schoonmaak binnen GE werd ‘Work-Out!’ genoemd en besloeg een periode van 10 jaar. Door het management en de werknemers te focussen op de metafoor van de half lege verfblikken en de grote voorjaarsschoonmaak, wist de president van General Electric een omgeving te creëren van creativiteit en innovatie.

Veel bekende Amerikaanse auteurs op het gebied van leiderschap maken veelvuldig gebruik van bepaalde vormen van beeldspraak in hun boeken. Bijvoorbeeld Stephen Covey en John Maxwell. Met name houthakkers- en houtzagers-metaforen worden door hen veelvuldig aangehaald. Niet verwonderlijk in een land waar de bosbouw altijd van enige betekenis is geweest.

Uit één van de populaire Amerikaanse managementboeken komt de volgende metafoor:
‘Als je elke dag de bijl vijf keer oppakt en een zwaai geeft, gaat een dikke boom vanzelf om'.

En wat dacht u van de volgende:
'Om een boom in 5 minuten om te hakken moet je 3 minuten de tijd nemen om de bijl scherp te houden'.

Leuk dit soort houthakkers-metaforen, waar Amerikaanse managers blijkbaar dol op zijn. Maar ze leiden zelden tot grote inzichten en betere resultaten.

Om de zaag echt scherp te houden is het wellicht verstandiger om de volgende boven uw bureau te hangen:
‘Een goede manager laat het hakken vooral aan anderen over, klimt in de boom, en ziet een stuk bos waar de hoogste bomen staan!'

In veel sectoren in ons land is' hakken' business as usual, en vliegen de spaanders in het rond. Zo nu en dan wordt er tijd vrijgemaakt om de bijl scherp te houden. Men volgt een seminar of men huurt expertise van buiten in.

Bij het Nederlandse bedrijf Adyen heeft men een andere filosofie. Daar weet het MT als geen ander waar de hoogste bomen staan, en laat men het hakwerk aan de meer traditionele banken over. In een kort tijdsbestek heeft deze fintech onderneming technologie ontwikkeld, waardoor het internationaal betalingsverkeer snel en goedkoop kan worden afgehandeld. Bedrijven zoals EasyJet en KLM maken daar inmiddels dankbaar gebruik van. In 2015 wist men voor 50 miljard dollar aan betalingstransacties te verwerken, en verdubbelde de omzet meteen tot 350 miljoen dollar.