Leidinggeven verandert: van baas naar leider

Het leidinggeven verandert. Waarom, wat en hoe? Een proces dat verbindt ondanks vallen en opstaan. Wat betekent dat en hoe gaat dat?

In dagelijkse gesprekken is het een veelvoorkomend geluid onder medewerkers: "Mijn baas staat hier niet achter," "Dat is niet toegestaan van mijn baas," of simpelweg, "Ik werk voor een baas." De heersende perceptie onder medewerkers lijkt nog steeds te zijn dat hun leidinggevende als een 'baas' wordt beschouwd. Het lijkt erop dat deze mentaliteit diep geworteld is in zowel de bedrijfscultuur als in de geldende sociale normen.

Het veranderen van deze mindset is geen eenvoudige taak; mijn ervaring leert dat training of coaching ontoereikend is, aangezien de cultuur mensen weer in de oude gedragspatronen trekt.

Een cultuur omvat gedragspatronen die tot succes hebben geleid. Dat wordt niet zomaar opgegeven.

Verslaafd aan oud gedrag

Een baas en volgzame medewerker zijn wellicht de gemakkelijkste rollen in een organisatie. Het vereist van de baas slechts het vermogen om orders te geven en te verwachten dat ze worden uitgevoerd. Het vergt van de medewerker weinig moeite om orders op te volgen. Beiden vinden diep van binnen deze rollen wel prima zo. Zowel de baas als medewerker hebben sterk de neiging om dit gedrag in stand te houden. Want het heeft ze tenslotte ver gebracht en dat werkt verslavend.

Waar zal dan de prikkel vandaan moeten komen om te veranderen naar complexere rollen?

Emergentie

In de natuur evolueert alles naar steeds complexere niveaus, een fenomeen dat bekend staat als emergentie. Emergentie beschrijft dat complexiteit niet alleen voortkomt uit de eigenschappen van individuele kwaliteiten, maar ook uit de manier waarop deze kwaliteiten met elkaar leiden tot een hoger niveau van organisatie. Er ontstaan nieuwe eigenschappen of functies die niet aanwezig waren op een lager niveau van organisatie. 

Loslaten van controle

De groeiende complexiteit van organisaties dwingt tot het ontstaan van nieuwe competenties.  Het is niet langer een kwestie van vooraf bepalen welke competenties een organisatie veronderstelt nodig te hebben, maar eerder van het natuurlijk laten ontstaan ervan. Dit vereist een verhoogd bewustzijn, een moedig loslaten van controle, en een nieuwsgierige verkenning van het nieuwe op een speelse manier. Het gaat om leren door te experimenteren, evalueren en reflecteren. Het nieuwe moet worden ontdekt en kan niet simpelweg worden "gemaakt".

Maakbaarheidsdenken dient te worden getransformeerd naar ontstaanbaarheidsdenken

Hoe kun je dit proces begeleiden?

Mijn ervaring in verschillende productiebedrijven heeft aangetoond dat een geïntegreerde aanpak van talentontwikkeling en leiderschapsontwikkeling bijzonder effectief is. Het betekent medewerkers de verantwoordelijkheid geven voor hun eigen motivatie, groei, en prestaties, terwijl leidinggevenden de rol krijgen om dit proces te faciliteren. Het doorbreken van aangeleerde afhankelijkheid, zowel bij medewerkers als leidinggevenden, staat centraal in deze benadering. Leidinggevenden worden aangemoedigd om hun teams te volgen en te ondersteunen, in plaats van strikt te sturen.

Maakt de teams verantwoordelijk

Het toewijzen van verantwoordelijkheden aan teams voor gezamenlijke resultaten, in plaats van deze verantwoordelijkheid volledig bij leidinggevenden te leggen, creëert een gedeelde betrokkenheid bij het succes van het team. Mijn positieve ervaringen benadrukken het belang van regelmatige teamevaluaties en reflecties, bijvoorbeeld wekelijks, om de voortgang te bespreken. Dit biedt ruimte voor leren en bevordert een cultuur van voortdurende verbetering. Het is van essentieel belang om mild te zijn naar elkaar, wat een veilige omgeving creëert waarin teamleden open kunnen communiceren en van elkaar kunnen leren. Deze stappen dragen bij aan een gestage en effectieve overgang naar een meer leider-georiënteerde' cultuur binnen de organisatie.

De mens is gemaakt om te leren

Het transformeren van een organisatie van een 'baas-georiënteerde' naar een 'leider-georiënteerde' benadering is een uitdagend proces dat een diepgaande verandering in de bedrijfscultuur vereist.

Besef, als je het spannend vindt, dat wij mensen zijn gemaakt om te leren en te evolueren. Niet om stil te staan en te stagneren. Dat maakt de mens en organisatie ziek. Het is ook een proces dat verbindt en plezier geeft ondanks vallen en opstaan. Besef dat een ieder mens, voordat ie kon lopen gemiddeld 2000 keer is gevallen tijdens het leren lopen. Vandaar dat mildheid belangrijk is in het aangaan van huidige uitdagingen.