Het Koningslied: de W van Weerstand

Het Koningslied. Het heeft de tongen los gemaakt. Het lied is kapot getwitterd. Componist John Ewbank trok zichzelf afgelopen zaterdagavond terug na een storm van protest. Vervolgens besloot het Nationaal Comité Inhuldiging om toch vast te houden aan het lied. Het proces rond het Koningslied is een achtbaan van twisten.

Of het Koningslied je nu wel of niet aanspreekt, kijkend van een afstand vind ik het mateloos interessant om te zien hoe dit proces verloopt. Vanuit een veranderkundige bril zijn hier ook lessen uit te halen als het gaat over organisatieverandering. Ook binnen organisaties worden namelijk keer op keer initiatieven ontplooid om iets nieuws te ontwikkelen. En stuiten managers, professionals, adviseur regelmatig op weerstand. Kortom, wat valt er te leren uit het proces rond het Koningslied?

In het kort het proces
In een notendop het proces rond het Koningslied. En het is nog niet afgelopen, want 30 april ligt nog in het vizier. Ongetwijfeld zie ik zaken over het hoofd, maar hieronder mijn versie.

De gedachte achter het Koningslied was om de saamhorigheid onder de Nederlanders te bevorderen. Het lied moest verbroederen. Eensgezind zingen voor de Koning, vanuit verschillende stadions. En samen het lied zingen, betekende ook samen het lied bedenken. Het Nationaal Comité Inhulding wilde het proces bottom-up insteken, co-creatie noemen we dat tegenwoordig. Het Koningslied samen met elkaar co-creëren. Iedere Nederlander was co-writer en mocht meedenken en input aandragen voor het lied. Ruim 3300 inzendingen waren het gevolg. Een klein groepje songwriters onder leiding van componist Ewbank kreeg de opdracht van het Nationaal Comité Inhulding om het lied te schrijven en componeren. De songwriters interpreteerden het sentiment in al die inzendingen, en schreven daarop de tekst. In het schrijfproces kwam het National Comité Inhuldiging ook nog met het verzoek c.q. de opdracht om iets te doen met de letter W van Willem.

Ewbank liet vooraf aan het uitkomen van het lied, het publiek alvast met de melodie kennismaken. Bij de DWDD speelde Ewbank achter de piano enkele deuntjes. Vervolgens gonsde het op de social media al snel dat de melodie verdacht veel leek op eerdere melodieën zoals dat van Coldplay. Op vrijdag 19 april kwam het Koningslied dan eindelijk uit. Eerst werden de muziek en de zinnen uitgebracht, waardoor het op internet weg las als een soort van Karaoke nummer, waardoor de tekst buitensporig veel aandacht kreeg. Later op de dag werd pas de bijhorende videoclip met de daarin 51 zingende BN’ers gedeeld. Op dat moment barstte de storm los. Bij DWDD waren Ewbank en Marco Borsato te gast, en werden geconfronteerd met de vele kritiek op de tekst. Die vrijdagavond werd het lied taalkundig volledig afgebrand in Pauw & Witteman. En op Twitter regende het kritiek onder leiding van dichter Nico Dijkshoorn en columniste Sylvia Witteman. Binnen mum van tijd waren er al tienduizenden tegengeluiden, en ontstonden er ook alternatieven op het Koningslied. Gefrustreerd besloot Ewbank om op zaterdagavond 20 april zichzelf terug te trekken. Genoeg van het gezeik, alleen met zijn paraplu in de regen. Het Nationaal Comité Inhulding had begrip voor de reactie van Ewbank, maar besloot op maandag 22 april toch om het lied niet terug te trekken. In tegendeel, in hun optiek bleek het een commercieel retegoed nummer te zijn, want het stond op nr. 1 in de iTunes top 100 en uit (onbekend) onderzoek bleken veel mensen het lied wel leuk te vinden. Inmiddels liet het aanstaande Koningspaar zich uit over het proces en heeft zelfs de minister verzocht om op zijn minst de taalfouten eruit te halen. En de vraag blijft: wie zingt er straks op 30 april het Koningslied uit volle borst mee?

Het Klantlied
Waar zit de kink in de kabel? Om er ander licht op te werpen, gebruik ik het organisatieperspectief.
Op directieniveau ontstaat het idee om een Klantlied te gaan zingen, voor alle klanten. De Amsterdam Arena wordt omgetoverd tot de Klant Arena. Met zijn allen voor de klanten zingen, dat versterkt de eensgezindheid en klantgerichtheid in de organisatie. En wat beter dan dit Klantlied samen met de medewerkers te bedenken. Want dan zijn zij eigenaar, is de gedachte. Er wordt een stuurgroep gevormd met een aantal belangrijke stakeholders en decision makers, die het proces overzien en de kwaliteit borgen. Zij geven een werkgroep, met daarin specialisten die kennis hebben van klantliedjes, de opdracht om het Klantlied te componeren. De stuurgroep maakt een website en stuurt een uitnodiging uit naar alle medewerkers met het verzoek om mee te denken. Ruim 300 medewerkers reageren. Het gonst van de spanning, iedereen kijkt uit naar de dag om samen voor de klanten te zingen in de Klant Arena. De stuurgroep geeft de werkgroep nog een opdracht mee om iets met de K van Klant te doen. Na weken broeden komt de werkgroep op het intranet met het resultaat. Er ontstaat massaal weerstand en op de wandelgangen wordt druk getwitterd, want de tekst sluit helemaal niet aan op de klantervaringen van medewerkers. Niemand herkent zich erin. De stuurgroep besluit toch om door te gaan, want uit onderzoek blijkt dat het Klantlied onder veel medewerkers het wel goed doet…

De klankbordgroep
De belangrijkste misstap die is gemaakt in het proces is dat na de co-creatiefase een klein groep songwriters/specialisten zich hebben afgesloten en een eigen subjectieve selectie gemaakt van wat zij dachten wat goed en mooi was, en vervolgens een eindresultaat hebben gecomponeerd. Maar ze zijn vergeten om een extra reality-check in te bouwen, en feedback/kritiek te organiseren. Binnen (project)organisaties is er vaak een klankbordgroep. Een grappige woordspeling als je het koppelt aan deze context. In een klankbordgroep zitten vaak de kritische mensen uit de organisatie (niet overal, soms ook gewoon de mee-knikkers) om het tegengeluid te laten horen. Binnen Microsoft noemen ze het een Raad van Anders (in plaats van Raad van Advies). Andersdenkenden organiseren. Door dit te vergeten raak je als makers snel verliefd op je eigen lied, zonder de eigen blinde vlekken te zien.