De weg geplaveid naar volgend ICT debacle bij de overheid?

'De kruitdampen van het Onderzoek Elias zijn opgetrokken. De aanbevelingen zijn in het parlement ontdaan van hun scherpe kantjes. Het ingestelde Bureau ICT-Toetsing zal niets veranderen aan falende ICT-projecten. De verspilling gaat door.'*

De 2 belangrijkste missers

1. De verantwoordelijkheid van de opdrachtgevers verder uitgehold.

Dankzij Elias en het parlement is de verantwoordelijkheid van de opdrachtgevers verder uitgehold. Als het misgaat kan de opdrachtgever het niet helpen want het Bureau ICT-Toetsing heeft immers ingestemd. Daarmee is de perfecte zondebok geïntroduceerd. ‘Ik wilde het goede maar het Bureau ICT-Toetsing ging akkoord, tja.. ik dacht nog….. gaat dit wel goed.’

De bemoeienis van interdepartementale stuurgroepen, CIO’s met hun stafafdelingen en ICT-coördinatoren werkte reeds fnuikend. Waar blijft de regie vanuit de publieke functie naar client of burger? Daar is de lijnorganisatie van de betreffende instelling toch voor aangesteld! Nu ook nog een Bureau ICT-Toetsing erbij. De beste manier om de opdrachtgever tussen de coulissen te laten verdwijnen.

'Er bestaan geen ICT-projecten, alleen business projecten. Informatie is een lijnverantwoordelijkheid.'
Bron: Hans Strikwerda, Een succesvol bedrijf kent geen ICT-projecten.

'De kern van elke mislukking is dat het middel ICT als doel wordt gezien. Vervolgens wordt het project dan ook nog eens geleid door een IT-manager (CIO) en gemanaged door een ICT-projectmanager.'
Bron: Nico Viergever, ICT-projecten komen in de problemen omdat het ICT-projecten zijn.

2. De ICT-bedrijven niet aangesproken op resultaten.

Een tweede grote misser is dat de ICT-bedrijven buiten schot blijven. Op de een of andere manier blijven zij in de luwte. Geen enkel bedrijf is beschuldigd van wanprestatie en de betalingen voor falende projecten gaan gewoon door. Busines as usual!

Vijf jaar gelelden signaleerde Nico Beenker in dit magazine dat ICT bedrijven de opdrachtgever onvoldoende aanspreken op een duidelijke businesscase. Projecten zijn niet goed verbonden met het primaire proces naar client, burger of klant. Ook wanneer dat niet duidelijk is, brengen ICT bedrijven doodleuk een offerte uit. Beenker en anderen illustreren dit met tal van voorbeelden, overwegend uit de publieke sector. Zie ICT projecten en IT projectmanagement bij de overheid. 

Onlangs schreven onder de kop ICT-bedrijven komen veel te makkelijk weg August Hans den Boef en Rinke Smedinga, Volkskrant 13-04-15:

‘Zo streng als de Tweede Kamer is voor de banken, zo slap is de politiek als het om de wanprestaties van ICT-leveranciers gaat.‘

Nog 2 citaten:

'Het is merkwaardig dat dezelfde Kamerleden die 'wereldvreemde' en 'graaiende' bankiers de mantel uitvegen, zich door de vertegenwoordigers van ICT-bedrijven zand in de ogen laten strooien. Hebben de banken de overheid als suikeroom gebruikt en grossiert de top in hoge salarissen, de grote ICT-bedrijven gebruiken de overheid al decennia als melkkoe en, ja, de top laat zich daarvoor goed betalen. Omdat het om commerciële bedrijven gaat, mogen we op het laatste geen kritiek hebben. Maar ze worden wel betaald uit de staatskas.'

'Een mislukt project van de overheid is vaak een zeer geslaagd project voor de ICT-leveranciers, vertelde de voormalig Rijksjurist Ruud Leether vorig jaar in een hoorzitting van de commissie-Elias. Later dat jaar sprak Leether in een interview zelfs van een markt die jarenlang dankbaar 'misbruik heeft gemaakt' van de onwetendheid van de overheid en 'er goudgeld aan heeft verdiend'. Hij meent ook dat falende ICT-leveranciers harder moeten worden aangepakt en dat de 'ICT-braindrain' bij de overheid moet stoppen.'

Prima aanbevelingen van Leether maar er is niets mee gedaan.

Gaat er nu iets veranderen?

De huidige ongewenste situatie blijft bestaan totdat eindverantwoordelijke opdrachtgevers eisen dat het beter moet. Als de verantwoordelijke topambtenaren hun verantwoordelijkheid voor aanbesteding, keuze van de leverancier en bovenal de regie van het project niet oppakken dan blijft het dweilen met de kraan open.

Ook de ICT bedrijven dragen hiervoor een professionele verantwoordelijkheid. Zij moeten aandringen op een heldere sturing vanuit de lijn-organisatie. En met een transparante aanpak komen waarbij stap voor stap het primaire proces van publieke dienstverlening beter door ICT ondersteund gaat worden. Maar waarom zouden ze dit doen zolang de combinatie van onkunde, gemakzucht en commercieel opportunisme dermate winstgevend uitwerkt?

Beenker schrijft, ‘Te vaak zie ik bij allerlei uitvoeringsinstanties (zoals bij IT-brokkenpiloot UWV) ongeïnteresseerde eindverantwoordelijke opdrachtgevers die hun rol niet eens wíllen invullen. Top-bestuurders halen er de neus voor op en komen daar mee weg.’

Tja… dan maak je het de ICT-bedrijven wel erg gemakkelijk!

Wat is de verklaring en hoe verder?

Het blijft voor mij onbegrijpelijk dat deze twee zaken zowel door de commissie Elias als door het parlement, genegeerd worden. Terwijl het door insiders al jaren van de daken wordt geschreeuwd en in talloze publicaties in de media aan de orde komt. Bovendien zijn er glasheldere oplossingen voor.

Ondertussen gaat de verspilling door en worden zowel opdrachtgevers als ICT bedrijven steeds vernuftiger in het ontlopen van hun verantwoordelijkheid.  Er ontstaat een knellende omhelzing tussen opdrachtgevers en ICT’rs. Beide partijen hebben baat bij het spel van ‘Elkaar de bal toespelen en elkaar in de luwte houden.’  Zie:

• Waarom ICT-projecten bij de overheid steevast te duur uitvallen
  Gezellig samen falen
• ICT en automatisering bij de overheid
  Falen is in ieders belang, projecten komen nooit af

Enfin, we hebben de commissie Elias en het parlement aan het werk gezien om door de ellende van verspilling heen te knallen! Niet dus. Tot over vijf jaar! Als er weer vijf miljard is verrommeld.

We kunnen dan in ieder geval besparen op wéér een commissie. Deze 2 A4jes zeggen genoeg. Zie ook de kennisbankpagina ICT projectmanagement bij de overheid  met De remedie in 3 punten. Dan is 1 A4je genoeg.

Nieuwe ICT debacles zal ik in de discussieruimte bij deze column melden.

Noot
* De afgelopen dagen, begin mei 2015, in NRC en Volkskrant: “ICT Debacle bij defensie!”  Al jaren is de falende realisering van een alomvattend ERP-systeem een bekend verhaal. De remedie: 'Onmiddellijk stoppen en je geld terugeisen!'
In 2009 publiceerde hoogleraar logistiek Walther Ploos van Amstel Plannen met ERP? Vergeet het maar! De pretenties van ERP-systemen werden hiermee de grond ingeboord. 'Maar niet getreurd; er valt met ERP of wat dan ook nog genoeg geld uit de muppets te kloppen.'