Zijn fantastische voetballers ook fantastische leiders?

De aanstelling van Clarence Seedorf tot trainer van AC Milan aan het begin van dit jaar was aanleiding tot discussie. Seedorf was als speler de meest succesvolle Nederlandse voetballer. Zo won hij 5 keer de Champions League en werd hij 7 keer kampioen van Italië. De discussie richtte zich op de vraag of een topvoetballer als Clarence Seedorf zonder enige ervaring ook direct een toptrainer kon zijn?

Vier maanden na zijn aantreden is de kritiek op het functioneren van Clarence Seedorf als trainer in alle hevigheid losgebarsten. Door het uitblijven van resultaten wordt de druk op de oud-international steeds groter. Onder Seedorf als trainer werd AC Milan uitgeschakeld in de Italiaanse beker en in de Champions League. In de competitie staat AC Milan in de middenmoot. Eigenaar Silvio Berlusconi en vice-president Galliani waren een paar maanden geleden nog vol vertrouwen maar zijn inmiddels teleurgesteld in de falende tactiek en “een zekere koppigheid” bij de nieuwe trainer.

Recent publiceerde La Gazzetta dello Sport kritiek van de spelers op Seedorf. De trainingen worden volgens de spelers vaak stilgelegd, waarna Seedorf langdurige monologen afsteekt. Daarnaast klagen de spelers dat hij ze op de verkeerde plaats in het elftal zet en krijgt Mario Ballotelli veel meer aandacht dan de andere spelers. Seedorf zou niet open staan voor andere spelopvattingen en houdt vast aan zijn eigen weg. Er is geen vaste aanvoerder en daarnaast irriteert het de spelers dat er bij de besprekingen altijd een psycholoog aanwezig is. Volgens La Gazzetta dello Sport zet de spelersgroep nu al vraagtekens achter de kwaliteit van Seedorf als trainer.

Volgens Marc Lammers, succesvol hockeycoach van het Nederlandse damesteam, maakt Seedorf een gedreven indruk maar wil hij misschien wel veel te veel en te snel. “De valkuil van iedere beginnende coach is dat je onbewust een kopie van jezelf wilt. Je moet je verplaatsen in je spelers en commitment van onderaf opbouwen. Stel open vragen in plaats van te zeggen wat jij wilt. Je moet draagvlak creëren en dat lukt niet door alleen maar dingen op te leggen. Vraag spelers welke punten verbeterd moeten worden en vervolgens wat zij eraan gaan doen”. Volgens Lammers moet Seedorf open kaart spelen naar zijn spelers. “Stel je kwetsbaar op en geef aan dat je de boel onderschat hebt. Doe dat alleen met je spelers, zonder dat daar een psycholoog bij is. Bouw een band met je spelers op. Ga met je key players om de tafel zitten”. Volgens oud-basketbal coach Ton Boot is de vertrouwensrelatie niet goed. “Dat er zoiets naar buiten komt duidt op een massale aanval van de spelersgroep”.

De Evolutionaire Leiderschapstheorie (ELT) (“De Natuurlijke Leider” van Mark van Vught en Anjana Ahuja) stelt dat leiderschap en volgelingenschap cruciaal waren voor het overleven van de voorouderlijke mens. Volgens de ELT is samenwerking een overlevingsstrategie die is ontstaan in de pre-historie. Deel uitmaken van een groep was de beste garantie om in die tijd als individu te overleven. De groep benoemde zelf de leider van wie de groep wist dat zij met hem zouden overleven, de overwinning behalen of gewoon beter af waren. De leider was belangrijk voor de groep en kreeg in ruil daarvoor prestige en gezag. De leider maakte deel uit van de groep, en daar lagen ook zijn belangen. Hij zette zich in voor de groep en maakte zijn persoonlijk belang daaraan ondergeschikt. Dienend leiderschap is onder die omstandigheden een natuurlijke keuze. Wanneer de groep de waarde van de leider ziet zullen zij geneigd zijn hem te volgen. Als dat niet (meer) zo is, zal de groep de leider afzetten en op zoek gaan naar een beter alternatief. Verstand van zaken behoort van oudsher tot één van de meest gewaardeerde eigenschappen van de leider. Logisch, want door dat verstand van zaken profiteert de gehele groep. Ook integriteit is zo’n eigenschap die universeel wordt gewaardeerd in de leider. Een leider moet vertrouwd worden, eerlijk zijn en rechtvaardig. Een dienende leider stelt de groep centraal en plaats zichzelf op de achtergrond. In die zin is hij bescheiden.

Seedorf heeft zijn rol als leider onderschat. Hij laat zien dat een excellerende medewerker niet zomaar een leidinggevende functie op uitstekende wijze kan vervullen. Het bij elkaar houden van een groep vedetten, de keuze voor de te hanteren tactiek en de omgang met de media vereisen andere vaardigheden dan het zijn van een topvoetballer. In de ogen van de spelersgroep van AC Milan is hij eigenzinnig en onvoorspelbaar. Ogenschijnlijk ontbreekt het hem daarnaast aan tact en empathie. Als hij er voor gekozen zou hebben om de strategie samen met zijn spelers op te stellen, zou hij tegemoet zijn gekomen aan hun ervaring en expertise. Met zo’n opstelling zou hij veel draagvlak hebben gekregen. De uitlatingen van de spelers in de media geven aan dat daar geen sprake van is. Als Clarence Seedorf zijn aanpak niet aanpast en nog meer tegenvallende resultaten boekt, zal de groep tot de onherroepelijke conclusie komen dat hij niet meer het beste alternatief is.