De paarse krokodil rukt op!

Hoe afrekenen met de regelzucht van de bureaucratie? Heel simpel: 20% van de regels is voldoende voor 80% van het werk. Weg met de bestuurlijke drukte!

Door het bekende reclamespotje van de Ohra uit 2005, is de term ‘paarse krokodil’ een begrip geworden. Deze metafoor uit het dierenrijk staat sindsdien voor bureaucratie en regelzucht. Je zou verwachten dat die beeldspraak nu wel achterhaald is. Maar het tegendeel is waar.

 In de jaren tachtig en negentig zijn in ons land verschillende sectoren geliberaliseerd en geprivatiseerd. Wie denkt dat door de tucht van de marktwerking de regeldruk is verminderd komt bedrogen uit. Uit onderzoek komt naar voren dat het aantal wetten en regels de afgelopen jaren in ons land is geëxplodeerd. Alleen al de zorg was goed voor een stijging van meer dan 200 procent van wetsartikelen en andere bepalingen.

In een onderzoek van de Boston Consulting Group onder 100 beursgenoteerde bedrijven komt naar voren dat het aantal procedures, lagen, en managementbeslissingen in de afgelopen vijftien jaar met 50 tot 350 procent is toegenomen. Hierdoor besteden leidinggevenden 40 procent van hun tijd aan het schrijven van rapporten en 30 tot 60 procent aan vergaderingen. Ook veel Nederlandse leidinggevenden gaan gebukt onder de toenemende regeldruk.

Volgens ingewijden zijn privatisering en liberalisering de belangrijkste boosdoeners in ons land. Om te controleren of iedereen zich aan de nieuwe spelregels houdt, zijn verschillende bestuursorganen opgetuigd of uitgebreid. Daarbij kan men denken aan de Nederlandse Zorg Autoriteit en de Autoriteit Financiële Markten. Dergelijke partijen zijn verantwoordelijk voor een steeds grotere hoeveelheid wet- en regelgeving. Bovendien worden steeds meer regels strenger gehandhaafd.

Volgens Mathieu Weggeman, hoogleraar organisatiekunde aan de TU Eindhoven, is het hoog tijd voor doeltreffende maatregelen. Wat hem betreft zouden we de Wet van Pareto morgen mogen invoeren. Volgens de wetenschapper kan met 20 procent van de regels in veel gevallen 80 procent van onze werkzaamheden worden aangestuurd. Zeker bij organisaties met relatief veel kenniswerkers. Hierdoor krijgen managers weer de ruimte om zich met zaken bezig te houden waarvoor zij oorspronkelijk zijn aangenomen. De overheid zou op dit gebied een voorbeeldfunctie kunnen vervullen. Want het aantal ‘regelproducenten’ is onder ambtenaren flink toegenomen.

Wie voorgoed met de bureaucratie heeft afgerekend, is Jos de Blok van Buurtzorg Nederland. In vergelijking met andere thuiszorginstellingen heeft Buurtzorg nauwelijks overhead en weinig regelgeving. Geen dure managers, grote stafafdelingen en ellenlange vergaderingen. Alles draait om een zelfsturend team van wijkverpleegkundigen, die worden ondersteund door een slim computersysteem. Daardoor kan men vooral met het vak bezig zijn, waarbij een terugkeer naar zelfstandigheid van de cliënten voorop staat. Hierdoor is deze organisatie uitermate effectief. Het onderzoek dat Ernst & Young naar het bedrijfsmodel van Buurtzorg heeft gedaan bevestigt dit. Zo ligt het ziekteverzuim bijna vier procent onder het gemiddelde in de thuiszorg en is de overhead extreem laag. Vandaar dat landelijke invoering van dit concept een jaarlijkse besparing van maar liefst twee miljard euro oplevert!

Uitroeien van alle paarse krokodillen zal moeilijk gaan. Maar het beest af en toe een kopje kleiner maken is toch het minst wat bestuurders en politici kunnen doen. Voor echte ‘krokodillenjagers’ is voorlopig nog volop werk aan de winkel.

Dat illustreren de volgende drie voorbeelden:

Overheid in overtreding

Tegenwoordig krijg je een flinke boete als je niet handsfree belt achter het stuur. Wie door oom agent gepakt wordt is 230 euro lichter. Maar de overheid gaat zelf ook in overtreding. Door een overmaat aan borden is de verkeersveiligheid in sommige steden in het geding. Zo telt de bebouwde kom van Nijmegen maar liefst 19.000 verkeersborden. De verkeersdeelnemer in deze stad krijgt zoveel signalen te verwerken, dat hij niet meer adequaat kan reageren.

Beeldschermtijgers

Volgens onze minister van Justitie moet de politie meer zichtbaar zijn. Agenten moeten achter hun beeldscherm vandaan. Maar de praktijk is weerbarstiger. De administratieve lasten bij de politie zijn torenhoog, waardoor politiemensen veel tijd achter hun bureau zitten. Gemiddeld zit een agent veertig procent van zijn werktijd achter de pc. Met het invullen van een proces verbaal is een diender gemiddeld anderhalf uur zoet. Een winkeldiefstal afhandelen neemt al gauw vier uur in beslag. Voor het vangen van boeven blijft dus weinig tijd over.

 Ontregeling op het spoor

Door de splitsing van NS en ProRail is het niet mogelijk om adequaat op omstandigheden te reageren. Vooral in de winter. Er stranden dan onnodig veel treinen. Machinisten mogen bijvoorbeeld niet meer zelf een probleem met een vastgevroren wissel oplossen. Tegenwoordig moet een machinist die een probleem signaleert eerst contact opnemen met ProRail. Daar kijkt men of er toevallig een mannetje beschikbaar is om de klus te klaren. Dat kan soms uren duren. Vervolgens wordt deze naar de locatie toegestuurd. Een paarse krokodil van formaat, waar veel reizigers de dupe van worden.

Bronnen
Heijnen, Suzanne, Een multidisciplinair perspectief op marktwerking in de zorg, Universiteit Utrecht.
Kuiken, Ben, Fuck de regels, Haystack, Zaltbommel.
Maatschappelijke Business Case Buurtzorg Nederland, Ernst & Young.
Weggeman, Mathieu, Leidinggeven aan professionals? Niet doen!, Scriptum, Schiedam.