De wanhoopskreet van een leraar: “Geef mij de ruimte!”

Hoe motiveer je een leraar?

6666

Columns

De minister van Onderwijs wil een nieuw waarderingssysteem voor scholen gaan invoeren. Er zijn al vele ideeën geweest om het Nederlands onderwijs naar een hoger plan te tillen:

Betere beloning (volgens o.a. CNVO en Aob de manier om meer en goed opgeleide mensen voor de klas te krijgen 1);
Duidelijke regels (een school moet kunnen aantonen dat de leerlingen voldoende presteren volgens de wet Wet van 4 februari 2010 tot wijziging van de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra, de Wet op het voortgezet onderwijs […]);
Strak geformuleerde eindtermen (wettelijk bepaalde omschrijving per vak van wat een leerling moet kunnen aan het eind van zijn schoolloopbaan). Geen onbevoegde leraren voor de klas en als ze er toch staan: registreren, die lui (dank aan de nieuwste vakbond voor zure leraren: LIA 2).

Wat is het resultaat? Het werkt niet. De hogere beloning maakt niet dat leraren harder gaan werken of beter les gaan geven. Hard werken doen ze al, en de meesten kunnen niet harder werken dan ze al doen. Beter les geven lukt inmiddels ook al niet meer: de klassen zijn te groot, de werkdruk is hoog.

Duidelijke regels formuleren om de schoolprestaties op te krikken, werkt bureaucratie en gemakzucht in de hand. Binnen de secties wordt afgesproken wat de verhouding vieren, vijven, zessen en achten binnen een klas mag zijn. Een leraar die hogere cijfers geeft dan zijn collega die een parallelklas heeft, is verdacht. Geen onvoldoendes in een klas? Dan kijkt de leraar slecht na, of de proefwerken zijn te makkelijk of hij houdt zich niet aan de afspraken. Dat de leraar een goede leraar zou kunnen zijn, die het lesgeven écht in de vingers heeft, neeeeee....dat kan natuurlijk niet waar zijn. Zeker niet als het een onbevoegde docent is.
Het omgekeerde is ook niet goed: een leraar die (te) lage cijfers geeft, deugt ook niet. Die man/vrouw kan niet uitleggen, of bereidt zijn werk niet goed voor of heeft een ander probleem. Dat het een leraar is die de lat hoog legt om de prestaties op te krikken, dát is natuurlijk geen legitiem argument. Zeker niet als de leraar onbevoegd is.

De eindtermen die per afdeling (per vak, per domein;VMBO, HAVO en VWO) omschreven zijn, zijn strak en rigide. Een leerling moet bv. voor het vak Nederlands een leesdossier en een schrijfdossier aanleggen. Indien de schoolinspecteur hier om vraagt, moet de school dit kunnen overleggen. Lastig, leerlingen raken weleens wat kwijt, tijd schiet vaak te kort etc. Leraren gaan 'creatieve' oplossingen bedenken om geen problemen te krijgen. De opdracht voor literatuur (het schrijven van een boekverslag) wordt in tweevoud ingeleverd. Het 1e exemplaar gaat in het literatuurdossier en wordt – als het meezit – op inhoud nagekeken. Het 2e exemplaar gaat naar het schrijfdossier en wordt – ook als het meezit – nagekeken op spelling en zinsbouw. U begrijpt natuurlijk wel dat twee keer dezelfde opdracht nakijken saai werk is en veel tijd kost (zeker als je een klas met 31 leerlingen hebt).

Te weinig studenten kiezen voor een lerarenopleiding. Inmiddels is de grote grijze vertrekgolf van pensioengerechtigde leraren in de grote steden volop aan de gang. Gelukkig komt er inmiddels een grote stroom zij-instromers op gang (met dank aan de financieel-economisch barre tijden). Alleen..... zij zijn onbevoegd. Dus worden ze geregistreerd (een school mag bij een onvervulbare vacature een onbevoegde maximaal 1 jaar voor de klas hebben staan 3). Een onbevoegde moet dus zo snel mogelijk zijn papiertje halen. Maar.... hoe doe je dat, nu veel scholen bezuinigen en het liefst mensen aanstellen die bereid zijn een zo groot mogelijke aanstelling (minimaal 0,7 fte) te accepteren?
Een nieuwe baan, een opleiding starten en misschien nog een gezinsleven combineren? Dat is een bijna onmenselijke, onmogelijke opdracht. Dan moet je wel echt gemotiveerd zijn, om les te willen geven.... En zijn zij-instromers dat? Ik denk het niet, want een zij kozen in eerste instantie toch voor een baan in het bedrijfsleven?

Goed, terug naar het idee van onze minister van Onderwijs. We geven de scholen Michelinsterren en dan gaan de leraren harder werken om beter onderwijs te leveren, is het idee. Dat werkt niet. Motivatie moet van binnenuit komen, motivatie wordt gevoed door voldoening in het werk. Motivatie wordt versterkt door het uiten van waardering voor degenen die bereid zijn onze kinderen les te geven. Geld is niet het lokmiddel, Michelinsterren waarschijnlijk ook niet. Laat de leraar zelf kiezen hoe hij les geeft; met een beetje vrijheid en ruimte voor creativiteit kan er een hoop talent loskomen (zowel bij de leraar als bij de leerling). Hou op met onderwijsbureaucratie; het bewaken van de 1040 urennorm 4, hou op met het angstig vasthouden van de goede schoolreputatie: Geeft de leraar de ruimte en hij zal excelleren!

Notes: